Verbum

анлайнавы слоўнік

растачы́цца ¹, ‑точыцца; зак.

Стаць, зрабіцца шырэй, глыбей ад расточкі ¹. Адтуліна добра растачылася.

растачы́цца ², ‑тачыцца; зак.

Стаць большым, шырэйшым ад прыточкі ².

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шырокафарма́тны, ‑ая, ‑ае.

1. Зняты на плёнцы, якая шырэй за звычайную (пра фільм). Шырокафарматны фільм.

2. Прызначаны для дэманстрацыі такіх фільмаў. Шырокафарматны панарамны кінатэатр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ши́ре сравн. ст.

1. нареч. шырэ́й;

ши́ре откры́ть глаза́ шырэ́й расплю́шчыць во́чы;

2. прил. шырэ́йшы;

э́та река́ широка́, а та ещё ши́ре гэ́та рака́ шыро́кая, а та́я яшчэ́ шырэ́йшая;

◊

держи́ карма́н ши́ре падстаўля́й кішэ́нь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

неабся́жнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць неабсяжнага. І дзе б ні богу чалавек, ён заўсёды нясе ў сваёй душы родны кут, праз які шырэй бачыць, больш шчыра любіць усю неабсяжнасць сваёй Радзімы. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ласка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.

Тое, што і лашчыць. Не, няма другой такой краіны, Дзе б шырэй пралеглі пуцявіны, Дзе б так ветла далі Вабілі, ласкалі! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гро́зны, ‑ая, ‑ае; ‑зен, ‑зна.

1. Суровы, жорсткі ў абыходжанні з другімі. Грозны начальнік. □ Ля турэмнай брамы Грозны вартаўнік. Бядуля. Раптам з’явіўся грозны камандзір. — Што гэта? Хто вам дазволіў? Ніякіх сабак у лагеры! Няхай.

2. Які тоіць у сабе пагрозу; небяспечны, страшны. Грозная зброя. □ Фронт бліжэй і бліжэй, Грозны грукат плыве па барах. Панчанка. За грозным валам Коціць грозны вал, І пырскі — Вышай узбярэжных скал. Гілевіч.

3. Які выражае пагрозу. Грозны пагляд. Грозны голас. □ Пачуліся грозныя выкрыкі стражнікаў: «Шырэй дарогу! Шырэй! Убок! Убок!» Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вы́жымкі ’рэшткі льнянога семені’ (Жд., 1); ’макуха’ (Мат. Гом.); ’жамерыны’ (Шатал.). Рус. вы́жемкі ’тс’. Ад выжымаць (у слоўніках дзеяслоў зафіксаваны толькі на Магілёўшчыне, але, відавочна, распаўсюджаны шырэй) з суф. ‑к‑ або ад *выжым (параўн. рус. выжим — дзеянне па дзеяслову выжымаць) з тым жа суфіксам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ра́гуці, рагу́ці́, ра́гуцькі, рагуце́ ’дзве жэрдкі, якія кладуцца на сані, каб сані былі шырэй’ (смарг., Сл. ПЗБ; Шат.), ’шырокія сані’ (ігн., Сл. ПЗБ), параўн. польск. дыял. ragucie ’сані для перавозкі дроў’. Запазычанне з літ. rãgutes ’сані’ < ragaĩ ’рогі’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 127; Сл. ПЗБ, 4, 238).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Перс, беласт. перс, перса, бере ’адрэзак зямлі шырэй загона’ (Смул.), які ўключае як ’разору’, так і ’насып’. Абрэмбска–Яблонска (Зб. Аванесаву, 200–204) выводзіць беласт. словы з літ. pra‑peršis ’праталіна’, pra‑perša, рг драг šis, pra‑parśa ^замёрзлае месца ў рацэ ці моры’. Параўн. перець} (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пракалупа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Разм.

1. Калупаючы, зрабіць адтуліну ў чым‑н. Саўка пракалупаў нажом шырэй шчылінку і зрабіў з яе вочка, праз якое можна было глядзець сёе-тое з таго, што рабілася ў лесе. Колас.

2. і без дап. Калупаць некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)