Ра́дасная ва́да ’дажджавая вада, сабраная ў красавіку, якая мае цудадзейную сілу’ (у мове беларускіх татараў — хамаіл 1866 г., гл. Мішкінене, Seniausi, 57), выкарыстоўвалася таксама для прыгатавання спецыяльнага чарніла пры напісанні магічных формул і знакаў: фижмӯ из шафранам ӯ радо̄снаӣе вадзе на име того человека написавши (там жа). Цёмны выраз; відаць, паходзіць ад радасць (гл.), аднак семантычнае развіццё застаецца незразумелым, параўн. аргат. польск. radosny proszek ’какаін’ (Каня, Słownik, 187).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

той, ж. та́я, ср. то́е, мн. ты́я мест. указ., м. тот;

т. лес — тот лес;

з таго́ ча́су — с того́ вре́мени;

у т. дзень — в тот день;

на тым баку́ ву́ліцы — на той стороне́ у́лицы;

т. са́мы цягні́к — тот са́мый по́езд;

таго́ ж дня — в тот же день;

◊ між тым як — ме́жду тем как;

між тым — ме́жду тем;

ра́зам з тым — вме́сте с тем;

пе́рад тым — пе́ред тем;

як на то́е — вводн. сл. как наро́чно;

пасля́ таго́ — по́сле того́;

тым больш — тем бо́лее, тем па́че;

больш за то́е — бо́лее того́;

тым лепш — тем лу́чше;

тым ча́сам — тем вре́менем;

да таго́ ча́су — до того́ вре́мени;

і без таго́ — и без того́;

не без таго́ — не без того́;

да таго́, што... — до того́, что...;

тым не менш — тем не ме́нее;

спра́ва ў тым... — де́ло в том...;

т. ці і́ншы — тот или ино́й;

як т. каза́ў — как говори́тся;

па т. раз — по тот раз;

няма́ таго́, каб... — нет того́, что́бы...;

і да таго́ падо́бнае — и тому́ подо́бное;

у тым вось і шту́ка — в том-то и шту́ка;

адпра́віць (адпра́віцца) на той свет — отпра́вить (отпра́виться) на тот свет, отпра́вить (отпра́виться) к пра́отцам;

ні з таго́ ні з сяго́ — за здоро́во живёшь; ни с того́ ни с сего́;

не быва́ць таму́ — не быва́ть тому́;

то́лькі тае́ бяды́! — что за беда́!, бо́льше бы беды́ не́ было!;

не на таго́ нарва́ўся — не на того́ напа́л;

т., ды не т. — погов. тот, да не тот

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Свор 1 ‘лясны праход паміж балотамі’: лес у болоце, а кругом болото, счытай чыстэ болото кругом того свора; сво́рок ‘тс’ (ТС). Ведаць, да прасл. *sъverti ‘звязваць, сцягваць’, параўн. літ. suvérti ‘тс’, магчыма, першаснае *sǫvorъ, параўн. літ. дыял. sąvara ‘канал, што злучае азёры’, г. зн. ‘тое, што злучае розныя часткі балота’ або ‘тое, што “сціснута” балотамі’.

Свор 2 ‘нейкая мера’, ст.-бел. котёл пяти своровъ. Выводзяць з літ. svãras ‘фунт, гіра’ (Яблонскіс, 229).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дажы́цца сов., в разн. знач. дожи́ть;

дажылі́ся да но́вай вясны́ — до́жили до но́вой весны́;

д. да таго́, што... — дожи́ть до того́, что...

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ *Натомасць, натбмосьць ’узамен’ (драг., З нар. сл.), укр. натомість, натомісць, натомісь ’замест таго, затое’, рус. нато‑ мест ’вместо того, чтобы’, натместо ’замест’, польск. natomiast ’замест таго’, стар. natemieście, natemieść ’тс’. Са спалучэння *на то место ў выніку фанетычных змен, некаторыя з іх цяжка вытлумачыць унутраным развіццём: -мосьць замест *mesto, відаць, пад уплывам укр. натомісць з заменай і (< Ъ) на о ў закрытым складзе; або з ‑масць, дзе ‑ма‑ па тыпу машон ’мяшок’, змененае пад уплывам окання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дайгра́цца сов., прям., перен. доигра́ться;

~ра́ўся да таго́, што пачалі́ бале́ць ру́кі — доигра́лся до того́, что на́чали боле́ть ру́ки;

глядзі́, ~ра́ешся! — смотри́, доигра́ешься!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

то́лще сравн. ст.

1. нареч. таўсце́й;

то́лще нама́зывай таўсце́й нама́звай;

2. прил. таўсце́йшы;

э́тот каранда́ш то́лще того́ гэ́ты ало́вак таўсце́йшы за той.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дапусці́цца сов. (прийти в какое-л. состояние) дойти́;

д. да таго́, што і лю́дзі пераста́лі паважа́ць — дойти́ до того́, что и лю́ди переста́ли уважа́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́глянуць

1. (у напрамку ад таго, хто гаворыць) hináussehen* vi, hináusschauen vi; (у напрамку да того, хто гаворыць) heráussehen* vi, heráusschauen vi;

2. (паказацца) hervórsehen* vi; hervórlugen vi;

со́нца вы́глянула з-за хма́ры die Sonne sah [lúgte] hínter der Wólke hervór

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Сёй-той ‘некаторыя (нямногія) людзі’ (ТСБМ). Спалучэнне ўказальных займеннікаў, што ўзыходзяць да *sь (гл. сей) і *tъ (гл. той). Сёй з сей пад уплывам той, з якім звычайна спалучаецца ў сказе, у тым ліку і ў самастойным ужыванні (Карскі 2-3, 342), аналагічна сёе‑тое ‘нямногае, нешта, некаторыя рэчы’ (ТСБМ), сёя‑тоя ‘што-небудзь’ (Сл. ПЗБ), параўн. i siòje, i tòje (Федар. 4), сё й то (ТС), але сей год, да сего́ дажыўся (Ян.). Пераход е > ё тлумачаць уздзеяннем націску (гл. ESSJ SG, 2, 618), параўн. аднак ні сёго́ ні того́ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)