папаспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.

Разм. Доўга паспаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спі́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад спіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

грашыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. У веруючых: рабіць грахі.

    • Хто спіць, той не грашыць (прыказка).

  2. супраць чаго або чым. Парушаць якія-н. правілы, супярэчыць камун.

    • Г. супраць ісціны.

|| закончанае трыванне: паграшыць і саграшыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

насса́цца сов. насоса́ться;

дзіця́ насса́лася і спіць — ребёнок насоса́лся и спит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

спать несов., в разн. знач. спаць;

◊

спит и ви́дит спіць і сніць;

ла́вры спать не даю́т ла́ўры спаць не даю́ць;

спать ве́чным сном спаць ве́чным сном;

кто спит, (тот) не греши́т посл. хто спіць, той не грашы́ць;

солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

храпці дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Утвараць храп 1.

    • Ён моцна храпе, як спіць.

  2. Спаць моцным сном (размоўнае).

    • Ён ужо тры гадзіны храпе.

  3. Пра жывёл: утвараць рэзкія хрыплыя гукі.

    • Конь храпе.

|| аднакратны дзеяслоў: храпянуць.

|| назоўнік: храпенне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

аддзяжу́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

1. Правесці на дзяжурстве некаторы час. Аддзяжурыць цэлыя суткі. // перан. Прабыць некаторы час на цяжкай нецікавай працы, службе.

2. Закончыць дзяжурства. [Чыгуначнік:] — Вунь лава ў дзяжурцы, але на ёй Мітрошчанка спіць. Аддзяжурыў і спіць. Б. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

со́ня, ‑і.

1. м. і ж. Разм. Чалавек, які любіць спаць, многа спіць. — А дзе Ліда? — Спіць яшчэ. — О-о, соня, — нібы здзівіўся.. [Васіль] і падышоў да ўваходу ў другі пакой. Федасеенка.

2. ж. Невялікая жывёліна атрада грызуноў, якая праводзіць зіму ў спячцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

по́раўні, прысл.

Абл. Пры боку, побач. Прыйшоў. Гляджу, не спіць яна. Прылегчы пораўні хачу я. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спаць, сплю, спіш, спіць; незак.

1. Быць, знаходзіцца ў стане сну. Калі павячэралі, Маша паслала ложак і лягла спаць. Мележ. Каб паказаць, што ён сапраўды хоча спаць, стары хітрун скоранька, але вельмі старанна пазяхнуў. Зарэцкі. // перан. Заціхнуць, быць бязлюдным. Вёска спіць — нідзе ні агеньчыка. Асіпенка. Вуліца не спіць: даносяцца прыглушаныя галасы, рып калодзежнага жураўля. Навуменка. Саша накідвае халацік, ідзе ў дзіцячую. Бальніца спіць. Шамякін. // перан. Быць у стане спакою, нерухомасці. Спяць векавечныя хвоі, Цёмнае возера спіць. Васілёк. Нікнуць сонныя чароты, За гарою ветры спяць. Броўка. // перан. Спачываць, быць пахаваным дзе‑н. (пра памёршых). Ёсць на палетках курганы, Там спяць адважныя сыны, Што згінулі ў паходзе. Лужанін. Тут спіць Валянціна... Савецкі салдат... Звычайная наша дзяўчына. Гілевіч.

2. перан. Быць пасіўным; бяздзейнічаць. [Буйскі:] — Так, трэба быць вельмі асцярожнымі, таварышы. Іх [немцаў] разведка таксама не спіць. Шамякін. [Шура:] — Уцягвайце больш людзей у работу, штурхайце Мядзведзічы пад бакі, каб яны не спалі. Крапіва. // Знаходзіцца ў бяздзеянні (пра прадметы). Снуюць патруль. Не спяць у бункерах кулямёты. Брыль. Не спіць толькі галасісты баян. Васілевіч. // Не выяўляць сябе (пра пачуцці, здольнасці і пад.). Спіць каханне ў дамах. Спіць прадоння марскога імгла. Караткевіч. Але не спіць людская памяць І не дазволіць ашукаць Дзяцей, што нас з вайны чакаюць, Хоць і не могуць прычакаць. Вітка.

3. Разм. Быць у палавой сувязі з кім‑н.

•••

Класціся спаць з курамі гл. класціся.

Лаўры чые не даюць спаць гл. лаўр.

Спаць адным вокам — спаць насцярожана, трывожна.

Спаць без задніх ног — вельмі моцна спаць.

Спаць вечным сном — пра памёршага.

Спаць і курэй бачыць (пасвіць) — пра вельмі пільнага, хітрага, скрытнага чалавека.

Спаць мёртвым сном — спаць вельмі моцна, не прачынаючыся.

Спаць у шапку — бяздзейнічаць, не праяўляць руплівасці, быць абыякавым да чаго‑н. тады, калі трэба неадкладна дзейнічаць.

Спаць як заяц — спаць вельмі чутка.

Спаць як пшаніцу прадаўшы — спаць моцным сном.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)