насе́яць, -се́ю, -се́еш, -се́е; -се́й; насе́яны; зак., чаго.
1. Пасеяць у нейкай колькасці.
Н. жыта.
2. Прасеяць нейкую колькасць.
Н. мукі.
|| незак. насе́йваць, -аю, -аеш, -ае і насява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нагаспада́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Разм. Кіруючы гаспадаркай, дасягнуць чаго‑н. [Цімох:] — Лубін будзем сеяць, сырадэлю. [Даніла:] — Сей. Пагляджу, як ты нагаспадарыш. Пальчэўскі. Без каня не нагаспадарыш і на добрай зямлі. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́сеяць, -сею, -сееш, -сее; -сей; -сеяны; зак.
Пасеяць (якую-н. колькасць).
В. сто пудоў жыта.
|| незак. высява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. высява́нне, -я, н. і вы́сеў, -севу, м. (спец.).
Нормы высеву.
Высеў траў.
|| прым. высяўны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́яць, се́ю, се́еш, се́е; сей; се́яны; незак. што.
1. і без дап. Раскідваць насенне на падрыхтаваную для сяўбы глебу.
С. пшаніцу.
2. перан. Распаўсюджваць сярод людзей якія-н. думкі, настрой і пад. (высок.).
С. разумнае, добрае, вечнае.
С. веру ў лепшае жыццё.
3. Тое, што і прасейваць.
С. муку.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра дробны дождж, снег: ісці.
Цэлую раніцу сеяў дождж.
5. Засяваць (якую-н. плошчу зямлі; разм.).
С. поле пад лесам.
|| зак. пасе́яць, -се́ю, -се́еш, -се́е; -се́й; -се́яны (да 1 і 2 знач.).
|| наз. се́янне, -я, н. і пасе́ў, -се́ву, м. (да 1 знач.).
Сеянне дрэнных чутак.
Сеянне мукі.
Пасеў азімых закончаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́яць несов.
1. прям., перен. се́ять;
с. жы́та — се́ять рожь;
с. непако́й — се́ять трево́гу;
с. сму́ту — се́ять сму́ту;
2. (очищать, пропуская через сито) се́ять, просе́ивать;
с. муку́ — се́ять (просе́ивать) муку́;
◊ хоць рэ́пу сей — хоть ре́пу сей;
ду́рняў не се́юць, яны́ са́мі ро́дзяцца — посл. дурако́в не се́ют, они́ са́ми родя́тся;
сей авёс у гразь, бу́дзеш князь — посл. сей овёс в грязь, бу́дешь князь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адсе́яць, -се́ю, -се́еш, -се́е; -се́й; -се́яны; зак.
1. што. Прасейваннем адцзяліць.
А. асцюкі ад мукі.
2. перан., каго-што. Выключыць, звольніць.
А. двоечнікаў з універсітэта.
3. што. Перасеяць участак, дзе вымакла або не ўзышла збажына.
Адсеялі азіміну ярыной.
|| незак. адсява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адсе́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. адсява́нне, -я, н., адсе́йванне, -я, н. і адсе́ў, -се́ву, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сёй-той ‘некаторыя (нямногія) людзі’ (ТСБМ). Спалучэнне ўказальных займеннікаў, што ўзыходзяць да *sь (гл. сей) і *tъ (гл. той). Сёй з сей пад уплывам той, з якім звычайна спалучаецца ў сказе, у тым ліку і ў самастойным ужыванні (Карскі 2-3, 342), аналагічна сёе‑тое ‘нямногае, нешта, некаторыя рэчы’ (ТСБМ), сёя‑тоя ‘што-небудзь’ (Сл. ПЗБ), параўн. i siòje, i tòje (Федар. 4), сё й то (ТС), але сей год, да сего́ дажыўся (Ян.). Пераход е > ё тлумачаць уздзеяннем націску (гл. ESSJ SG, 2, 618), параўн. аднак ні сёго́ ні того́ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́лесь ’нядаўна’ (Сцяшк. Сл.). Спалучэнне формы, што ўзыходзіць да *tolě (гл. папярэдняе слова) з дэманстратыўнай часціцай -сь (гл. сей).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́ты (сіе́ты) ‘гэты’: сіе́ты свіе́т ‘зямное жыццё’ (беласт., Сл. ПЗБ). Спалучэнне ўказальных займеннікаў *sь (гл. сей) і *tъ (гл. той).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяе́начы ’гэтай ноччу’ (Бяльк., Ян.), сее́начы ’сёння ўночы’ (Пятк. 2). Сцягненая форма, параўн. сяй ночы а паўночы (Бяс., Ласт.), гл. сей, ноч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)