ра́бства, -а, н.

1. Грамадскі лад, заснаваны на рабаўладанні.

Каланіяльнае р.

2. Стан, становішча раба (у 1 знач.).

Вызваліцца з р.

3. перан. Поўнае падпарадкаванне чужой волі, уплыву.

Духоўнае р.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Рабы́ня ’пазбаўленая правоў, раба’ (ТСБМ). Запазычана з рус. рабы́ня ’тс’, што да ст.-слав. рабыни ’раба, служка’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

іло́т, ‑а, М ілоце, м.

Гіст. Земляроб у Старажытнай Спарце, які знаходзіўся ў становішчы раба. // перан. Кніжн. Бяспраўны чалавек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бяспра́ўе, ‑я, н.

Адсутнасць правоў (грамадзянскіх, палітычных або якіх‑н. іншых). Бяспраўе раба ў рабаўладальніцкім грамадстве. Бяспраўе жанчыны ў капіталістычных краінах. Сацыяльнае бяспраўе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Раб ’чалавек, пазбаўлены правоў’, ’чалавек залежны, прыгнечаны’ (ТСБМ), сюды ж раб ліса́вы ’пра няшчырага, ліслівага’ (ТС), у ра́ба: у про́стого ра́ба, у дзерэўя́ного ра́ба, у жэле́зного ра́ба ’гульня, падобная да гульні ў квача’ (ТС), ра́ба ’сялянка або наёмная работніца’ (Нас.), ст.-бел. робъ, рабъ (тут мае месца не пераход а > о, а перавага паралельных утварэнняў з о, гл. Карскі, 1, 96), параўн. рус. ра́б ’раб’, польск. rab ’раб, хлопец’, чэш. rab ’тс’, ст.-чэш. rob ’нашчадак’, славац. rob ’раб, нявольнік, служка’, ст.-славац. rab ’хлопец, палоннік, вязень’, серб.-харв. rȁb ’тс’, rȍb ’хлопец’, славен. r̀ȍb ’тс’, балг. роб, раб ’хлопец, нявольнік, служка’, макед. раб, роб ’тс’, ст.-слав. рабъ, робъ ’хлопец, падданы’. Запазычана з ц.-слав., часцей у спалучэнні раб Божии, раба Божия, параўн. ст.-руск. рабъ ’раб’, ’слуга’, ’прасіцель’; раба ’рабыня’, ’служанка’. Мяркуецца, што формы з a і o з’яўляюцца праславянскімі дыялектнымі варыянтамі, якія выводзяцца з прасл. *orbъ, паводле Скока (3, 151), формы з o — першыя, а формы з a узніклі ў выніку ліквіднай метатэзы прасл. *orb‑ > rab‑ або пераходу ō > a; паводле іншай думкі (параўн. Бязлай, 3, 187; ESJSt, 12, 743), формы з o запазычваліся з паўночнай Славіі ў выніку гандлю рабамі, і, наадварот, формы a распаўсюджваліся з поўдня пераважна ў сакральным ужыванні. Старажытны характар такіх адносін, магчыма, адлюстроўваўся ў назвах гульняў, параўн. балг. ро́ба, на ро́ба ’дзіцячая гульня, пры якой адбываецца падзел і даганянне’ (узводзіцца да роб ’раб’, гл. БЕР, 6, 276) і названыя вышэй палескія гульні. Узыходзіць да і.-е. *orbhos, значэнне якога досыць размытае: ’асірацелы’, ’сірата’, ’маёмасць сіраты’ > ’спадчына’, ’спадчыннік’, ’слабы’, ’маленькі’, ’бездапаможны’ > ’раб’, ’праца раба’. Звязана з гоц. arbaiþs ’работа’, ’патрэба’, ням. Arbeit ’работа’, лац. orbus ’асірацелы’, ’пазбаўлены чаго-небудзь’, ст.-ірл. orbe ’спадчыннік’ (< ’сірата’), ст.-інд. árbha‑ h̊ ’маленькі’, ’дзіця’ (Покарны 1, 781–782; Бенвяніст, Словарь, 233–236; Гамкрэлідзэ–Іванаў, 747; Чарных 2, 91; БЕР, 6, 133; Глухак, 529–530).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

niewolnica

ж.

1. нявольніца, рабыня, раба;

2. палонная; паланянка

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

фрыгі́йскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да фрыгійцаў. [Тульба:] — Зараз прыйшла на памяць адна байка Эзопа, таго фрыгійскага раба, якога потым перапявалі ўсе байкапісцы свету. Радкевіч.

2. Такі, як у фрыгійцаў. Фрыгійскі каўпак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сты́гма, ‑ы, ж. і стыгма́т, ‑а, М ‑маце, м.

1. У Старажытнай Грэцыі — кляймо на целе раба або злачынца.

2. Дыхальца — адтуліна, якой адкрываюцца на паверхні цела органы дыхання ў членістаногіх жывёлін (насякомых і інш.).

[Грэч. stigma — укол, кляймо, пляма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

speckled [ˈspekld] adj. у кра́пінку, рабы́;

a speckled dress суке́нка ў кра́пінку;

a speckled hen «ку́рачка-ра́ба»;

a speckled nose рабы́ нос;

a speckled group infml разнама́сная кампа́нія

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

пео́н​2

(ісп. peon = падзёншчык, батрак)

селянін, батрак у краінах Лац. Амерыкі, які ператварыўся ў выніку кабальнай залежнасці ў раба.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)