рацыяна́льны, -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да розуму.

Рацыянальнае пазнанне.

2. Разумна абгрунтаваны, мэтазгодны.

Р. падыход да справы.

○

Рацыянальны лік — у матэматыцы: цэлы або дробавы лік.

|| наз. рацыяна́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дыскурсі́ўны, ‑ая, ‑ае.

Які робіцца, адбываецца шляхам лагічных вывадаў; разумовы. Дыскурсіўнае пазнанне.

[Фр. discursif.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фідэі́зм, ‑у, м.

Ідэалістычны напрамак у буржуазнай філасофіі, які адмаўляе навуковае пазнанне свету і замяняе яго рэлігійнай верай.

[Ад лац. fides — вера.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ірацыяналі́зм, ‑у, м.

Напрамак у ідэалістычнай філасофіі, які прызнае рэчаіснасць ірацыянальнай і адмаўляе навуковае пазнанне прыроды і грамадскага жыцця.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

poznanie

poznani|e

н.

1. пазнанне; вывучэнне; знаёмства;

nie do ~a — непазнавальны;

2. філ. пазнанне

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

інтуітыві́зм, ‑у, м.

Рэакцыйны суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у буржуазнай філасофіі эпохі імперыялізму, які імкнецца прынізіць навуковае, лагічнае пазнанне, супроцьстаўляючы яму інтуіцыю (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Erkénnung

f -

1) апазна́нне, пазна́нне

2) адро́зніванне, распазнава́нне; мед. дыягнасці́раванне

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

самапазна́нне, ‑я, н.

Пазнанне чалавекам, класам, грамадствам самога сябе, сваёй унутранай, гістарычнай сутнасці. Самапазнанне рабочага класа неразрыўна звязалі з поўнай выразнасцю .. ўяўленняў аб узаемаадносінах усіх класаў сучаснага грамадства. Ленін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гнастыцы́зм, ‑у, м.

Рэлігійна-філасофская плынь ранняга хрысціянства, у аснове якой ляжала містычнае вучэнне пра «гносіс» як асаблівае пазнанне, быццам бы здольнае раскрыць таямніцы жыцця і шляхі да выратавання душы.

[Ад грэч. gnostikos — які пазнае́.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фенаменалі́зм, ‑у, м.

Суб’ектыўна-ідэалістычнае вучэнне, якое сцвярджае, што пазнанне мае справу не з аб’ектамі матэрыяльнага свету, якія існуюць незалежна ад свядомасці, а толькі з сукупнасцю элементарных пачуццёвых кампанентаў (адчувальных даных, феноменаў).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)