Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ГУ́КА ЗАКО́Н,
паказвае залежнасць паміж мех. напружаннем і дэфармацыяй пругкага цела. Адкрыты ў 1660 Р.Гукам. Паводле Гука закона пры падоўжным расцяжэнні (сцісканні) стрыжня даўжынёй 1 з плошчай папярочнага сячэння S абс.падаўжэнне (укарачэнне) Δl прама прапарцыянальнае сіле F, якая расцягвае (сціскае) стрыжань: Δl = Fl/ES, дзе E — модуль Юнга (гл.Модулі пругкасці).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
przedłużenie
н.
1.падаўжэнне; пралангацыя;
przedłużenie kontraktu — пралангацыя кантракта;
2. працяг
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ігрушшо́ ’сухое грушавае галлё’ (ушац., Нар. лексіка, 7). Утварэнне ад ігруша (гл.) з суф. ‑j‑o (са значэннем сукупнасці), які ў выніку асіміляцыі дае падаўжэнне‑ш‑, як колля, сучча, елле і г. д. Сцяцко, Афікс. наз., 204.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лы́біцца ’ухмыляцца’ (мін., Сл. ПЗБ), ’усміхацца’ (шчуч., Нар. лекс.). Відавочна, запазычанне з рус.лы́биться, якое Трубачоў звязвае роднаснымі лоб, ст.-рус.лъбъ ’лоб’, наўг.лы́бонь ’верхняя частка галавы жывёлы’, дзе назіраецца падаўжэнне вакалізму ъ > ы (гл. Фасмер, 2, 539).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АКЦЭ́НТ
(ад лац. accentus націск),
1) тое, што націск.
2) Знак націску над літарай («вада́»).
3) Асаблівасці вымаўлення, уласцівыя асобе, якая гаворыць не на роднай мове.
4) Вылучэнне, падкрэсліванне таго, што з’яўляецца найб. важным, галоўным у артыкуле, маст. творы і г.д. 5) У музыцы — вылучэнне, падкрэсліванне гуку або акорда. Адрозніваюць акцэнт дынамічны (узмацненне гучання), метрычны (вылучэнне апорных доляў такта), рытмічны (перанясенне націску з апорных доляў на слабыя — сінкопа, рытмічнае падаўжэнне гуку), агагічны (затрымка або зацягванне гуку), меладычны (вылучэнне гуку меладычным скачком або арнаментальнай фігурай). Сродкам акцэнтавання служыць і раптоўная змена гармоніі, тэмбру і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Е́сці (ТСБМ). Рус.есть, укр.їсти, ст.-рус.ѥсти, ст.-слав.ѥсти, балг.ям, серб.-харв.је̏сти, славен.jésti, чэш.jísti, славац.jesť, польск.jeść, в.-луж.jěsć, палаб.jest і інш. Прасл.ěsti, ědmь ∼ літ.ė́du, ė́sti ’есці, прагна есці’. І.‑е. *ēd (ст.-інд.ádmi, хец.e‑itmi, лац.edo). Для балта-слав. стану характэрна падаўжэнне каранёвага e (Покарны, I, 287–288, Ваян, III, 452).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падво́йны, ‑ая, ‑ае.
1. Які складаецца з дзвюх аднолькавых, аднародных частак; двайны. Падвойнае дно. Падвойныя дзверы. □ Надзя сядзела ціха, глядзела на падвойныя вокны, на гронкі рабіны, акуратна пакладзеныя на вату паміж рамамі.Бураўкін.// Які паўтораны два разы. Падвойная штампоўка. □ Падаўжэнне зычных перадаецца падвойным напісаннем адпаведнай літары.Юргелевіч.
2.Разм. Тое, што і двайны (у 1 знач.). У такі мокры студзень, як гэта было цяпер,.. [пагрузка шпал] вымагала падвойнага напружання і спрыту.Пестрак.З падвойнай адданасцю, з сілай падвойнай За працу ўзяліся, за плуг шматляменны...Панчанка.
3.Разм. Тое, што і дваісты (у 2 знач.). Вёска пачала жыць падвойным жыццём: дзённым і начным...Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕЗРАЗМЕ́РНАЯ ВЕЛІЧЫНЯ́,
вытворная фізічная велічыня, не залежная ад змены ў аднолькавую колькасць разоў велічыняў, выбраных за асноўныя. У сістэме велічыні, дзе за асн. выбраны даўжыня L, маса M і час T, размернасць некаторай безразмернай велічыні х роўная 1, г. зн. dim x = L°M°T° = 1 (усе паказчыкі размернасці такой велічыні роўныя нулю). Напрыклад, цэнтр. плоскі вугал, абмежаваны двума радыусамі акружнасці, не залежыць ад даўжыні радыуса і ў сістэме велічынь LMT будзе безразмернай велічынёй. Да безразмерных велічынь належаць усе адносныя велічыні: адносная шчыльнасць, адноснае падаўжэнне, адносныя дыэлектрычная і магн. пранікальнасці і інш. Безразмерная велічыня ў адной сістэме велічыняў можа быць размернай у іншай сістэме.