ВЯЛІ́КАЯ ЛІ́ТАРА,
загалоўная літара, літара, якая на пісьме ўжываецца для абазначэння пачатку сказа, уласных імён, загалоўкаў і інш. Адрозніваецца ад радковай літары большымі памерамі, часам абрысамі. Ужываецца паводле арфаграфіі пэўнай мовы. У слав. рукапісных кнігах заўсёды арнаментальна вылучаліся ініцыялы. У бел. пісьменстве ўпершыню вялікая літара з’явілася ў друкаваных выданнях Ф.Скарыны (1517—19), хоць бел. першадрукар яшчэ не прытрымліваўся пэўных правіл іх ужывання (напр., «Еремиа Пророкъ господень плачетъ Гледя на Ерусалимъ; И лежи кружками Львовѣ, И Воловѣ, И Херувимовѣ»). У друкаваных кнігах канца 16—17 ст. вялікія літары сталі выкарыстоўваць у пачатку абзацаў і пры напісанні ўласных імён. У сучаснай бел. арфаграфіі вялікія літары ўжываюцца ў пачатку сказаў, пры выдзяленні ў тэксце ўласных імён (Іван Дамінікавіч Луцэвіч), геагр. і астр. назваў (Беларусь, Марс), назваў дзярж. устаноў, арг-цый (Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, Акадэмія навук Беларусі), літ. твораў, назваў газет, часопісаў («Людзі на балоце», «Чырвоная змена», «Полымя») і інш. Могуць выконваць стылістычную функцыю (Радзіма, Айчына, Чалавек).
А.М.Булыка.
т. 4, с. 381
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
загало́вак, -лоўка, мн. -лоўкі, -лоўкаў, м.
Назва якога-н. твора (літаратурнага, навуковага і пад.) або асобных яго частак.
|| прым. загало́вачны, -ая, -ае і загало́ўны, -ая, -ае.
З. шрыфт.
○
Загалоўная літара — вялікая літара, якая пішацца ў слове ў пачатку тэксту, раздзела, абзаца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фіта́
‘літара’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
фіта́ |
| Р. |
фіты́ |
| Д. |
фіце́ |
| В. |
фіту́ |
| Т. |
фіто́й
фіто́ю |
| М. |
фіце́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бу́ква лі́тара, -ры ж.;
строчна́я бу́ква мала́я лі́тара;
прописна́я бу́ква вялі́кая лі́тара;
◊
бу́ква в бу́кву лі́тара ў лі́тару;
бу́ква зако́на лі́тара зако́ну;
остава́ться мёртвой бу́квой застава́цца мёртвай лі́тарай;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лі́тар
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
лі́тар |
лі́тары |
| Р. |
лі́тара |
лі́тараў |
| Д. |
лі́тару |
лі́тарам |
| В. |
лі́тар |
лі́тары |
| Т. |
лі́тарам |
лі́тарамі |
| М. |
лі́тары |
лі́тарах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
а¹, нескл., н.
Літара, якая абазначае галосны гук [а] сярэдняга рада ніжняга пад’ёму.
Доўгае а.
◊
Ад а да я — ад пачатку да канца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ли́тера типогр. лі́тара, -ры ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
строчно́й / строчна́я бу́ква мала́я лі́тара.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
фіта́, -ы́, ДМ фіце́, ж.
Перадапошняя літара старога рускага алфавіта, якая была запазычана з грэчаскай мовы для перадачы гука «ф» у словах грэчаскага паходжання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чайнво́рд, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Род задачы-галаваломкі на адгадванне слоў, размешчаных у клетачках такім чынам, што апошняя літара папярэдняга слова з’яўляецца першай літарай наступнага і г.д.
|| прым. чайнво́рдны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)