Ángelleine

f -, -n (рыбалаве́цкая) лёска

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

fishing line

лёска (да ву́ды)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Ко́стачка ’лёска’ (Мат. Гом.). Да косць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ *Ле́седзь, леседзь ’лёска’ (КЭС, І. Чыгрынаў), рус. вяц. лёсядзь ’тс’. Бел.-рус. ізалекса. Да лёска (гл.). Аб суфіксе больш падрабязна гл. Аткупшчыкоў, Из истории, 149 і наст.; Сцяцко, Афікс. наз., 130, 140, 179.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Басо́к ’лёска вудачкі; кручок, прымацаваны да лёскі’ (Маш.). Бясспрэчна, да бас ’струна’ (гл.), параўн. і ўкр. басо́к ’басавая струна’. Значэнне ’лёска вудачкі’ зразумелае (перанос), а ’кручок, прымацаваны да лёскі’ — рэзультат забыцця ўнутранай формы слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ву́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -аў, м.

Рыбалоўная снасць — гнуткая доўгая палка, да якой прымацавана лёска з кручком.

Закінуць вуду (таксама перан.: паспрабаваць папярэдне разведаць што-н.; разм.). Злавіць на вуду (таксама перан.: падманам, хітрасцю выведаць што-н.; разм.).

|| памянш. ву́дачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вудзі́льна, ‑а, н.

Частка вуды, спінінга ў выглядзе тонкага гнуткага прута, да якога прымацоўваецца лёска. Арэхавае, бамбукавае вудзільна. Спінінгавае вудзільна. □ Ладымер паграсае ў руцэ вуду, як бы спрабуе, ці гнуткае вудзільна. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валасня́, ‑і, ж.

1. зб. Пасма валасін з конскага хваста.

2. Лёска, звітая з такіх валасін. Знайшоўшы ладнага чарвяка пад купінай.., [Васіль] зрабіў насадку, папляваў на яе дзеля рыбацкага шчасця і закінуў вуду далей ад берага — на ўсю валасню. Якімовіч.

3. зб. Пагард. Калматыя пасмы валасоў чалавека або шэрсці жывёлы; патлы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Леса 1 ’тоўстая жэрдка ў хляве пад вышкамі, у каморы, дзе клалі лён’ (луп., жытк., Нар. сл.), лёска ’клінападобны папярочны драўляны брусок для замацоўвання і ўцягілення дзвярэй’ (бяроз., Шатал.), тонкія жэрдкі для агароджы’ (Ян.), ’агароджа з тонкіх пруткоў’ (Юрч., Бяльк.; светлаг., Мат. Гом., ТС), ’агароджа з тонкай ляшчыны, асінніка ці бярэзіна, пераплётнага ў станчым становішчы’ (Нас., Федар. Дад.), ц.-пал. ’плот’ (Нар. сл.), ’кій’ (бяроз., Сл. паўн.-зах.), ’насціл з дубцоў у санях’ (ТС), леса ’пляцень’ (паўдн.-усх., КЭС), леска ’агароджа’, ’сукі елкі для агароджы’ (Мат. Маг.). Укр. ліса, ліса, ліска, рус. леса, польск. łasa, laska, луж. lesa, leska, чэш. lisa, ст.-чэш. lesa, славац. lesa, ляш. Vaska, славен. lesa, серб.-харв. ље̏са, макед. леса, балг. леса, ласа, леса, ст.-слав. лѣса — з падобнымі ці блізкімі значэннямі. Прасл. lesa — ж. р. ад lesъ. Семантычнае напаўненне лексемы lesa ’будаўнічы матэрыял у выглядзе (гнуткіх) галін, тонкіх ствалоў, з якога рабіліся прымітыўныя буданы, хаціны, стрэхі’. Пазней канкрэтызаваўшыся, лексема ў адных гаворках стала называць ’галіны арэшніку, ляшчыны’ > ’ляшчыну© З другога боку, розныя перапляценні, рашоткі пераўтварыліся ў прылады для лоўлі рыбы, канчатковым вынікам гэтага развіцця, прыкладам можа служыць віц., гом. лёска ’лёска’ (Касп., Мат. Гом.) або леска ’плот’ (І. Чыгрынаў. Ішоў чалавек…). Іншыя версіі гл. Фасмер, 2, 485, 486; Слаўскі, 4, 56–60. Тое ж і ў іншых славян: балг. леса ’рашотка’, серб.-харв. ље̏са ’нары’, чэш. lisa ’верша’, ’паліца з жэрдак’, польск. łasa ’рашотка’.

◎ Ле́са 2 ’лесвіца, па якой лазяць да коміна, да пчол на дрэве’ (ТС; браг., хойн., Мат. Гом.), лёска ’лесвіца’ (браг., Мат. Гом.; браг., Нар. словатв., Ян., ТС; ц.-палес., Нар. сл.; уздз., Жд. 2, Сцяшк. Сл., Шат.), лескі, ліёскі ’тс’ (ганц., бярэз., круп., Сл. паўн.-зах.), ’прыстаўная лесвіца’ (Мал.; ляхав., Янк. Мат.: круп., Жд. 2), ’лесвіца з шырокімі прыступкамі’ (Некр.), ’прыстасаванне, каб лазіць на дрэва’ (слуц., КЭС). Да лёса© (гл.). Семантычна гэтыя лексемы можна звесці да ’астрова, лесвіца ў выглядзе ствала дрэва з адсечанымі галінамі’ — яе коса прыстаўлялі да дрэва і лазілі да борці на дрэве’. Генетычна узыходзіць да прасл. lesa. Іншыя версіі гл. Слаўскі, 4, 60–61.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

напя́цца, ‑пнуся, ‑пнешся, ‑пнецца; ‑пнёмся, ‑пняцеся; пр. напяўся, ‑пялася; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць тугім, пругкім; нацягнуцца. Трос напяўся. Мускулы напяліся. □ Карп быў вялізны, бо лёска напялася, як струна, а вудзільна сагнулася ў дугу. Рунец. Стары бачыў, як напялася на Яўхімавым твары цвёрдая, дублёная ветрам ды сцюжамі скура. Мележ.

2. перан. Сабраўшы ўсе фізічныя сілы, напружыцца. Конь напяўся, і сані скрануліся з месца. Якімовіч. Язвіцкі наняўся, спрабуючы ўстаць. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)