Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дзя́дзька, -і, м.
1. мн. -і, -аў. Бацькаў або матчын брат.
У госці прыехаў д.
Лявон.
2. мн. -і́, -о́ў. Дарослы мужчына наогул; зварот да старэйшага мужчыны.
Скажыце, д., як прайсці ў бальніцу?
◊
І квіта, дзядзька Мікіта (разм.) — і ўсё тут.
|| ласк. дзя́дзечка, -і, мн. -і, -чак, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
джга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).
1. каго (што). Калоць, раніць джалам (пра насякомых, змей).
Авадні і сляпні джгалі нясцерпна.
2. Хутка ісці або бегчы.
Лявон джгаў без аглядкі.
|| аднакр. джгану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і джгнуць, -ну, -неш, -не; -нём, -няце́, -нуць; -ні.
|| наз. джга́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злапо́мны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і злапамятны. Лявон Нарбутовіч быў чалавек злапомны і помслівы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лявоніха 1 ’беларускі парны народны танец’ (ТСБМ, Гарэц., Мядзв., Шат., Касп.). Ад мужчынскага імя Лявон. Параўн. іншыя бел. народныя танцы паводле імя: мікіта, юрачка. Цяпер танец лявоніха ўспрымаецца як фальклорны. Сема фальклорнасці, самадзейнасці прысутнічае ў лексеме лявоніха ’самагон’ (Жд. 1). Параўн. суч. размоўнае фальклор ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ула́сна,
1. пабочн. Па сутнасці, на самай справе. — На седала! — крыкнуў Лявон. Ніхто яго не паслухаў. Лявон, уласна, і не чакаў гэтага. Чарнышэвіч. Уласна, гэта быў не пакой, а двухпакаёвая кватэра на трэцім паверсе. Хадкевіч.
2. часціца абмежавальная. Ва ўласным разуменні гэтага слова. Уласна прозы ў Багдановіча мала. Яна прадстаўлена апавяданнямі, нарысамі, .. а таксама перакладамі. Лойка.
•••
Уласна кажучы гл. кажучы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напало́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Адчуць страх, моцна спалохацца. Напалохацца ваўка. □ Больш за ўсіх напалохаўся пастух Лявон, які чакаў немалой расплаты за такое здарэнне. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кі́пень, ‑пню і ‑пеню, м.
Вада ў час кіпення; вар. Лявон Муравейка асцярожна выцягнуў кацялок з агню, памачыў у кіпені сухар, пасыпаў на яго солі. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)