кірпа́ты, ‑ая, ‑ае.

Разм.

1. Кароткі і задзёрты (пра нос).

2. Тое, што і кірпаносы. Кірпаты хлопчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Карпано́сы ’кірпаносы’ кірпаты’ (Нас.). Гл. кірпаносы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

stúmpfnasig

a з кірпа́тым но́сам, кірпано́сы

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

◎ Карканос ’з кароткім носам’ (Федар. VII). Ад карнанос. Параўн. ст.-рус. кърноносъ ’кірпаносы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кірпа́ты ’курносы, малы, кароткі’ (ТСБМ, ТС, Мат. Гом., Янк. I, Шат., Мал., Гарэц.). Гл. кірпа, кірпаносы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Курно́сы ’кірпаносы’ (Касп., Шатал., Жыв. сл.). Укр. курносий, рус. курносый, ст.-рус. кърноносъ ’тс’. Да карнаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мопс, мопса, мопсік ’парода пакаёвых сабачак’, ’кірпаносы’, ’які задзірае нос’ (Нас., ТСБМ). Праз польск. мову з н.-ням. Mops (с.-в.-ням. muff ’грымаса, морда’) < гал. moppen, mopperen ’бурчаць’, ’рабіць незадаволеную грымасу’, англ. mop ’скрывіць рот’ (Фасмер, 2, 651; Васэрцыер, 155).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

касці́сты, ‑ая, ‑ае.

1. З шырокай, буйной косцю, касцямі. Касцістая фігура. □ На пні прымасціўся Гарвада, Сярэдняга росту, худы, Касцісты і ёмкага складу. Колас. — А мне вы ўяўляліся зусім не такім — сказаў я, паціскаючы касцістую руку Эдуарда Людвігавіча. Хведаровіч.

2. Кастлявы, кашчавы. Была .. [паненка] кволая, бледная, мела тонкія касцістыя рукі і круглы кірпаносы твар. Лупсякоў.

3. З вялікай колькасцю дробных касцей. Касцісты лешч.

•••

Касцістыя рыбы гл. рыба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уця́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., што і з дадан. сказам.

Разм. Зразумець сэнс, змест чаго‑н. Пытанне прагучала нечакана, і Вера не адразу ўцяміла, пра што гаворыць вяснушкаваты, кірпаносы хлапец. Асіпенка. Маці ніяк не магла ўцяміць усяго таго, што так нечакана здарылася. Ставер. // Поўнасцю, да канца ўсвядоміць што‑н. Прашу, калегі, цвёрда ўцяміць Святую мудрасць даўніх год: Малая кропля крышыць камень, Цярплівасць — сцены перашкод. Бачыла.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кі́рпа — ’пра кароткі задзёрты нос’ (ТСБМ, Жд. 2). Укр. кирпа ’тс’. Балтызм. Да *kirpa. Параўн. яшчэ літ. apkir̃pti ’абкарнаць’ і рус. курносый < корноносый. Гл. кірпаты, кірпаносы (Мартынаў, Лекс. балтызмы, 28; Лаўчутэ, Балтизмы, 143). Параўн. таксама з пункту погляду семантыкі кірзаты (гл.) ’кірпаты’. Існуе думка аб тым, што кірпа зваротнае ўтварэнне ад кірпаты (ЕСУМ, 2, 437).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)