ко́ржык, ‑а, м.
1. Памянш. да корж.
2. Салодкі кандытарскі выраб; род пячэння. Бабуля частавала мяне коржыкамі і арэхамі ў мёдзе. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Каржэ́нь 1 ’прысадзісты, каржакаваты чалавек’ (Яўс.), да каржак (гл.), кантамінаванага з каржэнь^ ’корж’ (гл.).
◎ Каржэ́нь 2 ’корж’ (Нар. сл.), ’сухар, засушаная аладка’ (Нас., Грыг.). Да корж (гл.). Утворана з дапамогай суфікса -энь < ьпгь, якое утворана ў праславянскай мове з суфіксам прыметніка ‑ьnъ + структуральны суфікс назоўнікаў ‑tь (SP, 1. 138).⇉’⇉'⇉-
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каржане́ць ’абсыхаць’ (Юрч.), ’не расці’ (Янк. БП). Параўн. рус. коржавый ’сухі, зморшчаны, шорсткі’, коржаветь ’цвярдзець’, да корж (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каржаце́ць ’станавіцца сухім, цвёрдым, пакрывацца «каржом» — сухой коркай’ (Янк. 111). Само тлумачэнне указвае на сувязь з корж (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мардзе́лік ’корж’ (Ян.). З мардзе́ль ’таўстун’ (Ян.) — паводле падабенства формы. Зваротнае развіццё семантыкі параўн. рус. пышка ’пампушка’ і ’дзяўчына, маладзіца’, драг. роўге́ня ’дародная кабета’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каржэ́й ’вельмі закарэлы, брудны’ (З нар. сл.), да корж (гл.). Суфікс ‑эй утварае некалькі тыпаў назоўнікаў, у тым ліку ад прыметнікаў і назоўнікаў (прасл. ‑ejь) (SP, 1, 87).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́хвацень ’ляпёшка з хлебнага цеста’ (Вешт. дыс.); ’корж’ (Мат. Гом.), выхватка ’малы хлябок, спечаны на скаварадзе’ (Сцяшк.). Ад выхваціць. Параўн. у семантычных адносінах чэш. дыял. vychopeň, польск. wychopień ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каржэ́іна ’вельмі закарэлая, брудная асоба’ (Нар. словатв.), ’вельмі закарэлы, брудны’ (З нар. сл.). Да корж (гл.) і папярэдніх лексем. Словаўтварэнне: каржэіна ад каржэй (гл.) і суфікса ‑іна. (Nomen augmentativum et peiorativum).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каржы́ ’адбіткі пальцаў пры фарміраванні хлеба’ (Жывёл.), ’засушаныя бліны’ (Шгііл.), ’пячышчвная бульба, якую таўкуць у ступе і дабаўляюць ячнай або грэцкай мукі’ (Серб.), ’каржы’ (Бяльк.). Pluralia tantum, да корж (гл.). Першае значэнне звязана з тэхналогіяй прыстаўлення каржоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гну́ткі, ‑ая, ‑ае.
Здольны лёгка гнуцца; гібкі. Гнуткае вецце. Гнуткая піла. □ Пад хатай тонкая рабіна Да клёна хіліць гнуткі стан. Ляпёшкін. Гусі шчыпалі мураву жоўтымі дзюбамі. Часта схілялі нізка, над самай муравой, свае доўгія белыя гнуткія шыі і, выцягваючы іх на ўсю даўжыню, сіпелі ў бок на дзяцей. Галавач. // перан. Багаты адценнямі, зменлівы ў сваім руху (пра голас, мову і пад.). Гнуткі голас артыста лёгка зліўся з цудоўным вакальным малюнкам вобраза. «Беларусь». Антон Корж — чалавек гнуткага розуму і дыялектычнага мыслення. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)