пагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -гна́ны; зак., каго-што.
Прымусіць рухацца ў якім-н. напрамку (у 1—3, 5 і 7 знач.).
П. кароў у поле.
П. ворага са сваёй зямлі.
Сабака пагнаў зайца.
І чаго яго пагнала (безас.) у свет? (чаго ён адправіўся ў свет; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -на́ны; зак., што.
1. Прымусіць аддаць прызначанае.
С. доўг.
С. штраф.
2. на кім. Атрымаць задавальненне, выліўшы свой гнеў, дрэнны настрой на каго-н.
С. злосць на дамашніх.
|| наз. спагна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
|| незак. спаганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; наз. спаганя́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пацве́львацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Падражнівацца з кім‑н., пасмейвацца з каго‑н. Можна было падумаць, што Ванда Адамаўна пацвельваецца або насміхаецца з Гані. Грамовіч. — Дзе ж ваша здабыча? — пацвельвалася .. [маці], накрываючы на стол. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́гнаць, -ганю, -ганіш, -ганіць; -гані; -гнаны; зак.
1. каго-што. Гонячы, прымусіць выйсці, выехаць; выдаліць.
В. жывёлу з хлява.
В. з работы (перан.).
2. каго-што. Выдаліць сілай, прагнаць.
В. акупантаў.
В. дрэнныя думкі з галавы (перан.).
3. што. Здабыць шляхам перагонкі (спец.).
В. бочку шкіпінару.
|| незак. выганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. вы́ганка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Naturam expellas furca, tamen usque recurret (Horatius)
Гані прыроду віламі, яна ўсё роўна вернецца.
Гони природу вилами, она всё равно возвратится.
Гл.: Lota...
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
загна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гна́ў, -гна́ла; -гані́; -гна́ны; зак.
1. каго-што. Гонячы, прымусіць увайсці куды-н., змясціцца дзе-н.
З. кароў у хлеў.
З. мяч у вароты.
2. што. Тое, што і забіць¹ (у 4 знач.; разм.).
З. цвік у сцяну.
3. каго. Замучыць хуткай яздой, гонкай.
З. каня.
З. звера.
4. Тое, што і прадаць (у 1 знач.; разм.).
З. боты на рынку.
|| незак. заганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. заго́н, -у, м. (да 1 знач.; спец.).
Паляванне загонам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
го́ні
1. Вузкая і доўгая паласа раллі (БРС). Тое ж гоня (Тал. Мядзв.), гані́ (Рэч.).
2. Частка палетка, якая апрацоўваецца асобна ад іншых (Зах. Бел. Др.-Падб.). Тое ж ато́рка (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
дагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -гна́ны; зак.
1. каго-што. Параўняцца з тым, хто рухаецца і знаходзіцца наперадзе; нагнаць.
Д. уцекача.
Д. перадавікоў (перан.).
2. каго-што да каго-чаго. Гонячы, прымусіць дайсці куды-н., да якога-н. месца.
Д. кароў да лесу.
3. што да чаго. Дасягнуць якіх-н. паказчыкаў (разм.).
Д. выпрацоўку да дзвюх норм за змену.
4. што. Падагнаць, наладзіць як трэба.
Д. касу́.
5. што да чаго. Увагнаць што-н. да канца.
Д. цвік да плешкі.
|| незак. даганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. даго́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані; -гна́ны; зак.
1. каго-што. Гонячы, перамясціць; пераправіць.
П. кароў на другое поле.
П. лодкі на другі бераг.
2. каго-што. Тое, што і абагнаць (у 1 знач.).
Легкавая машына перагнала грузавую.
П. у поспехах (перан.).
3. што. Апрацаваць, раздзяляючы на састаўныя часткі награваннем, кіпячэннем.
П. нафту.
|| незак. пераганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. пераго́н, -у, м. (да 1 знач.) і пераго́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. пераго́нны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.) і пераго́начны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Перагонны апарат.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утаро́піцца, ‑плюся, ‑пішся, ‑піцца; зак.
Пільна, не зводзячы вачэй, угледзецца на каго‑, што‑н. Яфрэйтар доўгім пранізлівым позіркам утарапіўся ў дзяўчыну. Мележ. [Ніна Лятроўна] ўтаропілася позіркам некуды ўдалячынь, за акно, і задумалася. Краўчанка. Дырэктар утаропіўся на Юновіча і маўчаў. «Нямая сцэна, — думаў Юновіч, — трэба ісці». М. Стральцоў. // Стаць пільным, уважлівым, накіраваным (пра вочы, позірк і пад.). Жахлівы позірк Гані ўтаропіўся ў сястру, якая прывяла яе сюды: што здарылася? Грамовіч. Вочы ўтаропіліся на стройнага лася, на яго вілаватую галаву, на моцныя грудзі, пакрытыя доўгай сіваватай поўсцю. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)