гнаць, ганю́, го́ніш, го́ніць; гнаў, гна́ла; гані́; незак.
1. каго-што. Прымушаць рухацца ў якім-н. напрамку, прымусова адпраўляць.
Г. авечак.
Г. звера (праследаваць). Г. лес па рацэ (сплаўляць). Паны гналі людзей на работу.
2. каго-што. Прымушаць хутка рухацца, ехаць на вялікай скорасці.
Фурман гнаў каня.
Г. машыну.
3. безас., што. Вельмі хутка расці.
Бульбу гоніць у каліўе.
4. што. Здабываць пры дапамозе перагонкі.
Г. алей.
5. што. Рабіць, пастаўляць хутка, у вялікай колькасці.
Г. план.
Г. прадукцыю.
6. заг. гані(це). Даваць (разм.).
Гані грошы.
7. безас. Моцна слабіць (разм.).
Жывот гоніць.
|| наз. гон, -у, м. (да 1 знач.) і го́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 1, 2, і 4 знач.).
Г. звера.
|| прым. го́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Гонныя галубы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гна́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ганю́ |
го́нім |
| 2-я ас. |
го́ніш |
го́ніце |
| 3-я ас. |
го́ніць |
го́няць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гна́ў |
гна́лі |
| ж. |
гна́ла |
| н. |
гна́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гані́ |
гані́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
го́нячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
дубе́ц, -бца́, мн. -бцы́, -бцо́ў, м.
Тонкі гібкі прут.
З дубцоў плятуць кашы.
Не гані каня дубцом, а гані аўсом (з нар.).
|| памянш. ду́бчык, -а, мн. -і, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
авёс, аўса́, часцей мн. (у знач. засеянага гэтым злакам поля) аўсы́, -о́ў, м.
Яравая збажына, зерне якой ідзе на корм коням і на крупы; зерне гэтага злака.
Даць каню аўса.
Не гані каня дубцом, а гані аўсом (прыказка). Аўсы зазелянелі.
|| прым. аўся́ны, -ая, -ае.
А. кісель.
Аўсяная мука.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
авёс, аўса, м.
1. Яравая збажына, зерне якой ідзе на корм коням і на крупы. Не гані каня бізуном, а гані аўсом. Прыказка.
2. толькі мн. (аўсы́, ‑оў). Пасевы аўса. На блізкіх шнурах зелянелі аўсы. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгна́ць¹, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані; -гна́ны; зак., каго-што.
Гонячы, прывесці, даставіць.
П. коней з начлегу.
|| незак. прыганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. прыго́н, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сшэ́рхнуць, ‑не; зак.
Здранцвець, знямець, зацячы. У Гані сшэрхлі рукі, ногі. Грамовіч. // Пасівераць (пра скуру на руках, твары і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо.
1. злуч. прычынны. Падпарадкоўвае даданыя сказы з прычынным значэннем; па знач. супадае са злучнікам «таму што».
Хадзем шпарчэй, бо спознімся.
2. злуч. прычынна-супраціўны. Злучае сказы, якія паказваюць на прычыну неабходнасці дзеяння, па сваім знач. набліжаецца да злучнікаў «а то», «іначай».
Я закончу, бо расказваць прыйшлося б цэлы дзень.
3. часц. Ужыв. пасля слова з лагічным націскам і служыць для ўказання на дадзенае слова (разм.).
Праўду бо кажуць: не гані каня дубцом, а гані аўсом.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыгна́ць², -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані; -гна́ны; зак., што да чаго (спец.).
Прыладзіць так, каб адно да аднаго падыходзіла па памерах.
П. вечка да бочкі.
|| незак. прыганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. прыго́нка, -і, ДМ -нцы, ж.
П. дэталей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ре́дька рэ́дзька, -кі ж.;
◊
надое́сть ху́же го́рькой ре́дьки погов. апры́краць як го́ркая цыбу́ліна; хоць ма́халам гані́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)