Рышэлье́ ’ажурная вышыўка’ (ТСБМ), рышылье́ ’від вышыўкі’ (Сцяшк.). З франц.Richelieu — імя кардынала.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
backstitch
[ˈbækstɪtʃ]1.
n.
шво “за іго́лку” (род вы́шыўкі)
2.
v.i.
вышыва́ць “за іго́лку”
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
каба́т, ‑а, М ‑баце, м.
Уст. Род жаночай цёплай камізэлькі, безрукаўка. З блакітнага, аксаміту кабаты былі зашнураваны ззаду. Белыя рукавы сподніх блузак мелі шмат вышыўкі.Чорны.[Бабка] носіць спадніцу і зверху сарочкі нейкую камізэльку, якую заве кабатам.Якімовіч.
[Укр. кабат з перс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ляўком ’збоку дарогі’ (смарг., Сцяшк. Сл.) па форме, як і маўчком (тв. скл. назоўніка). Да ле́вы (гл.), параўн. укр. ’адваротны бок вышыўкі’, ’нелегальны, незаконны’, тое ж польск.lewy ’адваротны бок сукна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
awers, ~u
м. аверс; адваротны бок; правы бок;
awers haftu — правы бок вышыўкі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Рукі па швах — пра рукі, выцягнутыя ўніз удоўж тулава.
Трашчыць па ўсіх швах — прыходзіць у поўны заняпад, развальвацца; разм.).
|| прым.шыўны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).
Ш. матэрыял (у хірургіі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ра́цішча ’сетка для лоўлі звяроў і рыбы’ (Гарб.). Няясна; магчыма, звязана з польск.дыял.racica ’сіта для прасейвання пяску’, славац.raca, racka ’сетка (для вышыўкі)’, славен.ráča ’сетка для лоўлі ракаў’, для якіх Фурлан (Бязлай, 3, 142) рэканструюе зыходнае *ratʼa ’сетка’, роднаснае лат.rēte, rētia ’сетка для ловаў’, літ.rė̃tis ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЛАДЗЬ,
від вышыўкі. Вядома са старажытнасці. Дасканаласцю вызначаліся гладзь стараж. Кітая («жывапіс іголкай»), еўрап. сюжэтная вышыўка эпохі Адраджэння. Пашырана ў нар. вышыўцы Украіны, Расіі і інш. На Беларусі як від нар.вышыўкі (гладзь лічаная, адвольная, 1- ці 2-баковая, прамая, касая і інш.) ужывалася для аздаблення кашуль, фартухоў, ручніковых галаўных убораў і інш. Паралельнымі шыўкамі чырвоных, белых, чорных і інш. нітак па лініі асновы, утку або па дыяганалі вышывалі арнамент з простых геам. фігур (разеткі, зоркі, крыжыкі, ромбы і інш.). З пач. 20 ст. пашыраецца паліхромная адвольная гладзь расліннага характару, якая ў 1950-я г. набыла папулярнасць, выцесніўшы традыц. лічаную гладзь геам. характару. Цяпер нар. вышывальшчыцы (пераважна на Палессі) і на прадпрыемствах маст. вырабаў ёю упрыгожваюць ручнікі, парцьеры, абрусы, пасцельную бялізну, дэталі жан. адзення і інш.