страж книжн., высок. вартавы́, -во́га м.; абаро́нца, -цы м.;
стражи приро́ды вартавы́я прыро́ды;
ве́рный страж ро́дины ве́рны вартавы́ (абаро́нца) радзі́мы;
страж поря́дка шутл., ирон. вартавы́ пара́дку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
испы́танный
1. вы́прабаваны, праве́раны; зазна́ны, зве́даны, адчу́ты, перажы́ты;
2. в знач. прил. вы́прабаваны; праве́раны; (опытный) дасве́дчаны; (надёжный, верный) надзе́йны, ве́рны;
испы́танное му́жество вы́прабаваная (праве́раная) му́жнасць;
испы́танный друг ве́рны (надзе́йны) ся́бар (друг);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Amicus certus in re incerta cernitur
Верны сябар пазнаецца ў бядзе.
Верный друг познаётся в беде.
бел. Сябры пазнаюцца ў бядзе. Прыяцелі пазнаюцца ў няшчасці. Той не можа быць другам, хто абыдзе ў бядзе кругам.
рус. Конь узнаётся при горе, а друг при беде. Друг познаётся в несчастье. Коня в рати узнаешь, друга ‒ в беде. Без беды друга не узнаешь.
фр. Au besoin on connaît l’ami (В нужде познают друга).
англ. A friend in need is a friend indeed (Друг в беде ‒ настоящий друг).
нем. Glück macht Freunde, Unglück prüft (Счастье создаёт друзей, несчастье испытывает).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ве́ра. Ст.-рус., ст.-слав. вѣра, рус. ве́ра, укр. ві́ра, польск. wiara, чэш. víra, балг. вя́ра, серб. ве̏ра і г. д. Прасл. *věra ’вера’. Сюды ж і прасл. *věrьnъ ’верны’ (ст.-рус. вѣрьныи, рус. ве́рный, бел. ве́рны, укр. ві́рний, польск. wierny, чэш. věrný, ст.-слав. вѣрьнъ, балг. ве́рен, серб. ве̑ран і г. д.), а таксама дзеясловы тыпу *věriti, *věrovati ’верыць’: ст.-рус. вѣрити, вѣровати, бел. ве́рыць, укр. ві́рити, рус. ве́рить, ве́ровать, польск. wierzyć, чэш. věřiti, ст.-слав. вѣровати, вѣрити, балг. вя́рвам ’веру’, ве́ря се ’бажуся, клянуся’, серб. ве̏ровати ’верыць’, ве̏рити ’засватаць’ і г. д. І.‑е. *u̯ēr‑: лац. vērus ’сапраўдны, верны’, гоц. tuz‑wērjan ’сумнявацца’ (tuz — частка з адмоўным значэннем), ст.-в.-ням. wār (ням. wahr) ’сапраўдны, верны, надзейны і да т. п.’, wāra ’праўда; вернасць і г. д.’ Таксама параўноўваюць з авест. var‑ ’верыць’, varəna‑ ’вера’ (у такім выпадку трэба б было зыходзіць з кароткага галоснага ў і.-е. праформе). Параўн. Фасмер, 1, 292–293.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вартавы́
1. прил. сторожево́й;
~во́е су́дна — сторожево́е су́дно;
в. ка́тар — сторожеви́к;
2. в знач. сущ. часово́й; карау́льный;
зме́на ~вы́х — сме́на часовы́х;
3. в знач. сущ. страж;
а́рмія — ве́рны в. Радзі́мы — а́рмия — ве́рный страж Ро́дины;
○ ~вы́я агні́ — сторожевы́е огни́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Nummis potior amicus in periculis
У небяспецы сябар даражэй за грошы.
В опасности друг дороже денег.
бел. Не тады. калі салодка, а тады, калі Горка, прыяцель патрэбен.
рус. Рожь да пшеница годом родится, а верен друг всегда пригодится. Лучше друг верный, чем камень драгоценный. Не тот силён, кто дюжит, а тот, кто дружит. За добрым другом, как за каменной стеной. Есть дружок ‒ есть и заступничек. Доброе братство ‒ милее богатства.
фр. Ami dans la malheur est véritable ami (Друг в беде ‒ истинный друг).
англ. A friend in need is a friend indeed (Друг в беде ‒ истинный друг).
нем. Freundschaft bewährt sich in der Not (Дружба проявляется в беде).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
верне́е сравнит. ст.
1. нареч. правільне́й, дакла́дней, вярне́й, больш пра́вільна (дакла́дна, надзе́йна, пэ́ўна, адда́на); см. ве́рно;
2. прил. правільне́йшы, вярне́йшы, больш пра́вільны (ве́рны, дакла́дны, надзе́йны, пэ́ўны, адда́ны); см. ве́рный;
3. вводн. сл. праўдзі́вей;
верне́е говоря́ праўдзі́вей ка́жучы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Melior tutiorque est certa pax, quam sperata victoria (Livius)
Лепш і надзейней пэўны мір, чым чакаемая перамога.
Лучше и надёжнее верный мир, чем ожидаемая победа.
бел. Лепей лычны мір, чымся раменная свара. Лепей саламяная згода, ніж залатая звала.
рус. Худой мир лучше доброй ссоры. Соломенный мир лучше железной драки. Худое молчание лучше доброго ворчания.
фр. Gagne assez qui sort du procès (Выигрывает дело тот, кто выходит из судебного процесса). Mieux vaut un mauvais arrangement qu’un bon procès (Лучше плохое соглашение, чем хорошая тяжба). Une mauvais paix vaut mieux qu’upe bonne querelle (Плохой мир лучше доброй ссоры).
англ. A bad compromise is better than a good lawsuit (Худой компромисс лучше хорошей тяжбы).
нем. Ein schlechter Friede ist besser als ein gerechter Krieg (Плохой мир лучше праведной войны).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пэ́ўны
1. (заслуживающий доверия) надёжный; достове́рный;
~ныя лю́дзі — надёжные лю́ди;
~ныя крыні́цы — надёжные (достове́рные) исто́чники;
2. ве́рный, надёжный;
п. прыста́нак — ве́рная (надёжная) при́стань;
3. (установленный) определённый;
прызна́чыць п. дзень сустрэ́чы — назна́чить определённый день встре́чи;
праз п. час — че́рез определённое вре́мя;
4. (безусловный) определённый;
мець п. по́спех — име́ть определённый успе́х;
5. твёрдый, ве́рный;
ісці́ ~нымі кро́камі — идти́ твёрдыми (ве́рными) шага́ми;
6. грам. определённый;
п. арты́кль — определённый арти́кль;
◊ да ~най ступе́ні — до изве́стной сте́пени;
у ~ным сэ́нсе — в не́котором (изве́стном) смы́сле;
у ~най ме́ры — в не́которой сте́пени;
у ~ных вы́падках — в изве́стных слу́чаях
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
постоя́нный
1. (всегдашний) пастая́нны, заўсёдны, заўсёдашні;
постоя́нные ве́тры заўсёдныя (заўсёдашнія) вятры́;
2. (неизменный) ста́лы; нязме́нны;
у него́ постоя́нный хара́ктер у яго́ ста́лы хара́ктар;
3. (верный) ве́рны; нязме́нны;
он постоя́нен в дру́жбе ён ве́рны ў сябро́ўстве;
4. (на долгий срок) пастая́нны, ста́лы;
постоя́нное расписа́ние ста́лы раскла́д;
постоя́нный ток пастая́нны ток;
постоя́нная величина́ ста́лая (пастая́нная) велічыня́;
постоя́нный капита́л пастая́нны капіта́л;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)