шаро́хнуць
‘варухнуць, штурхануць каго-небудзь, што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шаро́хну |
шаро́хнем |
| 2-я ас. |
шаро́хнеш |
шаро́хнеце |
| 3-я ас. |
шаро́хне |
шаро́хнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шаро́хнуў |
шаро́хнулі |
| ж. |
шаро́хнула |
| н. |
шаро́хнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шаро́хні |
шаро́хніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
шаро́хнуўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заварушы́ць, ‑рушу, ‑рушылі, ‑рушыць; зак., што або чым.
Пачаць варушыць. // Варухнуць, зварухнуць. Заварушыць пальцамі. □ Ціхі ветрык заварушыў кусты. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зашавялі́ць, ‑вялю, ‑веліш, ‑веліць; зак.
Пачаць шавяліць. // Варухнуць, шавяльнуць. [Пятрусь] паспешліва зашавяліў губамі, але замест слоў абмежаваўся паўторным пацалункам з Рыгорам. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссіне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць сінім; пасінець. Калена распухла,.. [Сотнікаў] проста не мог варухнуць ім, а босая ступня ссінела і азызла. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
колебну́ть сов. и однокр.
1. калыхну́ць, скалыхну́ць, гайдану́ць, варухну́ць, зварухну́ць;
2. хісну́ць, хістану́ць, калыўну́ць, скалыўну́ць, кіўну́ць, крану́ць, варухну́ць, зварухну́ць;
3. вагану́ць, зыбану́ць, зыбну́ць; см. колеба́ть 1—3;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Таркану́ць ’торкнуць’ (ТСБМ), ’крануць’ (Варл., Пятк. 2), ’крануць (каня лейцамі)’ (Янк. 2), ’крануць, варухнуць, чапануць’, ’клюнуць (рыбацкае)’ (Янк. 3.), торкену́ць ’таўхануць, штурхнуць’, торкну́ць ’крануць, ’штурхнуць’. Гл. тарка́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дрыгану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр.
Рэзка варухнуць чым‑н. (пра часткі цела). Чалавек рвануўся, дрыгануў нагамі, вырваў іх з-пад Юзіка і пхнуў яго. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дры́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак. і аднакр.
Разм. Рэзка, адрывіста варухнуць чым‑н. (звычайна пра часткі цела). Дрыгнуць нагой. // Здрыгануцца. Сэрца дрыгнула.
•••
І не дрыгнуў(ла) — пра імгненную смерць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паве́сці, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; павёў, -вяла́, -ло́; -вядзі; зак.
1. каго-што. Пачаць весці (у 1—6 знач.).
П. дзіця за руку.
П. батальён на прарыў.
П. шашу на захад.
П. трактар па полі.
П. смыком па струнах.
П. барацьбу з недахопамі.
2. безас., каго куды. Пахіліць, пацягнуць.
Галава закружылася і мяне павяло ўбок.
3. чым. Зрабіць плаўны рух, варухнуць.
П. плячамі.
І вокам не павёў (не звярнуў увагі, ніяк не зрэагаваў на слова, заўвагу і пад.).
|| незак. паво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паварушы́ць, ‑рушу, ‑рушыш, ‑рушыць; зак.
1. каго-што. Датыкаючыся да каго‑, чаго‑н., вывесці са стану спакою. Паварушыць вуголле ў печы. □ — Ахрэм, устань... — нарэшце паварушыла [жонка] мужа за плячо. Мележ. // чым. Злёгку, крыху варухнуць. Фельчар нічога не сказаў, а толькі паварушыў вусамі. Пестрак.
2. што. Крыху разгрэбці; павярнуць. Паварушыць сена.
•••
Пальцам не паварушыць — не зрабіць ніякіх намаганняў для ажыццяўлення чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)