ва́л

‘дэталь у выглядзе цыліндра’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ва́л валы́
Р. ва́ла вало́ў
Д. ва́лу вала́м
В. ва́л валы́
Т. ва́лам вала́мі
М. ва́ле вала́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гаўч-ва́л

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. гаўч-ва́л гаўч-ва́лы
Р. гаўч-ва́ла гаўч-ва́лаў
Д. гаўч-ва́лу гаўч-ва́лам
В. гаўч-ва́л гаўч-ва́лы
Т. гаўч-ва́лам гаўч-ва́ламі
М. гаўч-ва́ле гаўч-ва́лах

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Ва́лашыць ’пакладаць’, валашаны ’пакладаны’ (Янк. I), валашы́ць ’тс’ (Нас.). Да валах (гл.). На падставе гэтага дзеяслова ўзніклі назвы пакладаных жывёлін, назвы прафесіі і іншыя; параўн. валух ’скапец’ (Грыг.), рус. валах ’пакладаны баран, бычок, кабан’, валух ’пакладаны парсюк’, укр. валах ’пакладаны баран; той, хто пакладае’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чума́к, ‑а, м.

Уст. На Украіне ў 15–19 стст. — вазак і гандляр, які перавозіў на валах соль, рыбу і іншыя тавары. Стары Гарпішчанка ўспамінае сваіх прадзедаў-чумакоў. Юрэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вало́скі арэ́х (БРС, Касп.). Да валах. Гл. валоскі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Wállach

m -(e)s, -e заал. ме́рын, вала́х

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Вало́ўскі (маркач) ’валашскі’ (Кліх.). Валоўскі < *валошскі да валах ’назва паўднёвых раманскіх народаў’. Гл. валошка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вала́шка ’халодная зброя — шабля, клінок, кінжал’ (КТС). Да валашскі < валах ’жыхар Валахіі’ (Фасмер, 1, 269; Мартынаў, Лекс. взаим., 79–80).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вэ́нґрын ’той, хто кастрыруе’ (Сцяц.), вэ́нґер ’канавал’ (Шатал.). Вэ́нґрын ’канавал’, бясспрэчна, паходзіць ад этнічнай назвы венграў. Параўн. слав. *valachъ ’валах, румын; канавал; конь’. Аб сувязі падобных назваў (для канавала) з этнічнымі гл. Брукнер, 600; Махэк₂, 675. Параўн. яшчэ вэ́нгра.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вало́скі (прыметнік) ’адзнака авечак з густой і доўгай воўнай’ (Сцяшк. МГ); ’парода авечак’ (КЭС). Валоскі < валожскі, якое звязана з валах — старой назвай раманскіх народаў (Фасмер, 1, 345). Параўн. рус. волошский орех, бел. валоскі арэх, укр. волоський ’румынскі’.

Вало́скі (назоўнік). Гл. валасажар.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)