Verbum

анлайнавы слоўнік

ВІТГЕНШТЭ́ЙН Пётр Хрысціянавіч

(5.1.1769, г. Нежын, паводле інш. звестак г. Пераяслаў-Хмяльніцкі, Украіна — 11.6.1843),

рускі ваенны дзеяч. Граф, з 1834 князь. Ген.-фельдмаршал (1826). З роду Вітгенштэйнаў. На вайск. службе з 1781. Удзельнік польск. кампаніі 1794, вайны з Персіяй 1795—96, рус.-аўстра-франц. вайны 1805, рус.-тур. вайны 1806—12, кампаніі 1807 супраць Францыі, рус.-швед. вайны 1808—09. З кастр. 1810 камандзір 1-га пях. корпуса 1-й Зах. арміі М.Б.Барклая дэ Толі, прыкрываў паўн. частку зах. граніцы Расіі. У вайне 1812 удзельнічаў у вырашальных бітвах на тэр. Беларусі. Пакінуты для самаст. дзеянняў у раёне Дрысы—Полацка для прыкрыцця стратэг. напрамку на Пецярбург, корпус Вітгенштэйна стаў фактычна асобнай арміяй, вызваляў ад французаў Полацк, Лепель і інш. (гл. Полацкія бітвы 1812, Клясціцкія баі 1812, Чашніцкія баі 1812, Бярэзінская аперацыя 1812). Са снеж. 1812 Вітгенштэйн галоўнакаманд. Зах. арміяй, у крас. — маі 1813 камандаваў аб’яднаным рус.-прускім войскам, рус. войскамі ў складзе Багемскай (Галоўнай) арміі. З 1818 галоўнакаманд. 2-й арміяй, чл. Дзярж. савета. У 1828—29 камандаваў рус. войскам у вайне з Турцыяй.

т. 4, с. 202

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВЕРХНЕБЯРЭ́ЗІНСКАЯ НІЗІ́НА,

фізіка-геаграфічны раён Беларускага Паазер’я на Пд Віцебскай і Пн Мінскай абласцей, у бас. верхняга цячэння р. Бярэзіна (прыток Дняпра). Мяжуе на ПнЗ са Свянцянскімі градамі, на ПнУ — з Ушацка-Лепельскім узв. і Чашніцкай раўнінай, на Пд — з Мінскім і Аршанскім узвышшамі, на З — з Нарачана-Вілейскай нізінай. Працягнулася з Пн на Пд на 105 км, з З на У на

15—100 км. Абс. вышыні рэльефу пераважна 160—180 м, змяншаюцца на Пд да 155 м пры ўпадзенні р. Гаўя ў Бярэзіну. Пл. каля 2,5 тыс. км².

Верхнебярэзінская нізіна прымеркавана да Беларускай антэклізы, на ПдУ — да Аршанскай упадзіны. У платформавым чахле пераважаюць асадкавыя пароды пратэразою. У тоўшчы антрапагену (магутнасцю да 180 м) найб. пашыраны ледавіковыя ўтварэнні бярэзінскага і дняпроўскага зледзяненняў. Асн. рысы сучасны рэльеф набыў пры дэградацыі ледавіка Ашмянскага стадыялу і ў выніку дзейнасці расталых вод паазерскага зледзянення.

У рэльефе Верхнебярэзінскай нізіны пашыраны зандравыя раўніны і азёрна-алювіяльныя нізіны. Каля краю паазерскага ледавіка, які з Пн падступаў да Верхнебярэзінскай нізіны, намнажаліся водна-ледавіковыя пясчаныя адклады раўніны. На спадзіста-хвалістай паверхні іх трапляюцца дэльты водна-ледавіковых патокаў (на Пн), тэрмакарставыя западзіны і эолавыя формы — дзюны, грады, узгоркі выш. да 5—7 м. На Пд Верхнебярэзінскай нізіны расталыя ледавіковыя воды падпруджваліся Барысаўскай градой, утваралася вял. возера. Пазней возера спушчана Бярэзінай, на яго месцы ўзнікла затарфаваная нізіна з рэшткавымі азёрамі. Найб. высокія ўчасткі рэльефу — спадзістахвалістыя марэнныя раўніны і канцовамарэнныя, моцна згладжаныя грады, увалы і ўзгоркі дняпроўскага зледзянення, што ўзнімаюцца над забалочанай нізінай на 30—40 м. Даліна Бярэзіны перасякае Верхнебярэзінскую нізіну з ПнЗ на ПдУ, яна сфарміравалася пасля адступання паазерскага ледавіка, слаба выпрацавана; мае надпоплаўную тэрасу выш. 3—4 м. Карысныя выкапні: торф, пясчана-жвіровы матэрыял. Гал. рэкі: Бярэзіна з прытокамі Поня, Гайна з Цной і Усяжай (справа), Чарніца, Сергуч, Вял. Рэчка, Жартайка (злева); Лукомка і Эса, вярхоўі Ушачы (бас. Зах. Дзвіны); Бярэзінская водная сістэма. На Верхнебярэзінскай нізіне шмат азёр — Межужол, Медзазол, Палік, Плаўна, Манец, Бярэшча, Вольшыца, Вокана, Домжарыцкае, Лукомскае і Сялява. Сярэднія т-ры студз. -7,2 °C, ліп. 17,2 °C, ападкаў 623 мм за год. Глебы дзярнова-падзолістыя на водна-ледавіковых пясках і марэнных супесках і суглінках, дзярнова-падзолістыя глеяватыя, тарфяна-балотныя, поймавыя дзярновыя забалочаныя. Пад лесам каля 42% тэр., пераважаюць хваёвыя, каля даліны Бярэзіны бярозава-асінавыя і асінава-альховыя. Вялікія балоты ў асноўным нізінныя, бязлесныя або парослыя рэдкалессем з бярозы пушыстай і хвоі, часткова меліяраваныя. Пад ворывам 20% тэр. У межах Верхнебярэзінскай нізіны Бярэзінскі біясферны запаведнік, частка гідралагічнага заказніка Галубіцкая пушча.

Н.К.Кліцунова.

т. 4, с. 109

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВАЙНА́ 1812,

Айчынная вайна 1812, абарончая вайна Расіі супраць французскай агрэсіі; першы этап агульнаеўрапейскай антынапалеонаўскай вайны 1812—14.

У 1810-я г. франц. імператар Напалеон І Банапарт падпарадкаваў сабе амаль усе дзяржавы Еўропы. Пасля перамог над рус.-аўстр. войскамі пад Аўстэрліцам (1805) і рускімі пад Фрыдландам (1807) Напалеон навязаў нявыгадны для Расіі Тыльзіцкі мір 1807 і прымусіў яе далучыцца да кантынентальнай блакады Англіі, што цяжка адбілася на эканоміцы Расіі. Франка-рус. адносіны абвастрыліся з-за палітыкі Францыі на Б. Усходзе і асабліва са стварэннем Варшаўскага герцагства. З 1810 абодва бакі пачалі рыхтавацца да вайны. Выкарыстаўшы эканам., паліт. і ваен. націск, шчодрыя абяцанкі саюзнікам (Прыбалтыку — Прусіі, Валынь — Аўстрыі, Беларусь, Літву і частку Украіны ў межах 1772 — Польшчы), Напалеон фактычна стварыў супраць Расіі агульнаеўрап. кааліцыю. Была падрыхтавана вялізная на тыя часы 600-тысячная т.зв. «Вялікая армія». Набытыя арміяй вопыт, дысцыпліна і ваенны геній Напалеона зрабілі яе грознай сілай. Слабасцю арміі Напалеона была рознапляменнасць і чужыя салдатам мэты вайны.

Ваен. міністр Расіі М.Б.Барклай дэ Толі (з 1810) распрацаваў буйнамаштабную праграму павышэння баяздольнасці рус. арміі, ажыццявіў шэраг мер па падрыхтоўцы тэатра ваен. дзеянняў супраць Варшаўскага герцагства і Францыі. Рамантаваліся старыя крэпасці, будаваліся новыя, фарміраваліся новыя для рус. арміі пастаянныя злучэнні — пях. карпусы і кав. дывізіі. Аляксандр І з канца 1810 усё больш схіляўся да ідэі наступальнай вайны ў саюзе з Прусіяй, ліквідацыі Варшаўскага герцагства і абвяшчэння сябе польскім каралём. 17.10.1811 Расія і Прусія заключылі саюзную ваен. канвенцыю, якая прадугледжвала рус. акупацыю ўсх. ч. Варшаўскага герцагства. У хуткім часе пасля гэтага Аляксандр І аддаў загад аб гатоўнасці ўсіх карпусоў на зах. граніцы да паходу.

У сак. 1812 сфарміраваны 3 рус. зах. арміі: 1-я (каля 120 тыс. чал., галоўнакаманд. Барклай дэ Толі) у Літве і зах. Беларусі, 2-я (каля 49 тыс. чал., галоўнакаманд. П.І.Баграціён) у наваколлі Луцка (у маі 1812 набліжана да 1-й арміі і заняла пазіцыі ў раёне Ваўкавыск—Зэльва), 3-я рэзервовая (каля 44 тыс. чал., галоўнакаманд. А.П.Тармасаў) у раёне Жытоміра, потым перамешчана пад Луцк. Іх дапаўнялі 3 асобныя корпусы (каля 103 тыс. чал.) — П.К.Эсена каля Рыгі, П.І.Мелер-Закамельскага каля Тарапца і Ф.Ф.Эртэля каля Мазыра.

21.4.1812 Аляксандр І выехаў з Пецярбурга ў Вільню ў гал. кватэру 1-й арміі і прыняў вярх. камандаванне. Даведаўшыся пра гэта, Напалеон таксама накіраваўся да сваіх войск, якія разгортваліся ў раёне Віслы. 22.6.1812 Францыя аб’явіла Расіі вайну, і 24 чэрв. яе гал. сілы перайшлі рас.-польск. граніцу ў раёне Коўна. У ходзе Віленскай аперацыі 1812 французы без бою 28 чэрв. занялі Вільню; армія Барклая дэ Толі, якую праследаваў узмоцнены авангард І.Мюрата, пачала адступаць на Свянцяны ў напрамку на Дрысенскі лагер. Франц. войскі ўклініліся паміж 1-й і 2-й рус. арміямі і атрымалі магчымасць сканцэнтраваць амаль усе сілы супраць Баграціёна, на армію якога з фронту наступалі войскі Жэрома Банапарта, а шляхі адступлення адрэзала група Даву, што накіравалася з Вільні на Мінск. Аднак Баграціён здолеў адарвацца ад праціўніка і пачаў адступленне ад Мінска. Напалеон рушыў на Глыбокае, каб перарэзаць шлях адступлення 1-й арміі і прымусіць яе прыняць бітву. Але Барклай дэ Толі, выйшаўшы з Дрысенскага лагера, пакінуў П.Х.Вітгенштэйна прыкрываць Пецярбургскі напрамак, а сам пайшоў правым берагам Зах. Дзвіны да Полацка. Аляксандр І па патрабаванні вышэйшых саноўнікаў пакінуў армію, падпісаўшы адозву «Першапрастольнай сталіцы нашай Маскве» і маніфест пра збор апалчэння. Баграціён, які ад Навагрудка накіроўваўся да Міра, даведаўся, што Даву ўжо заняў Валожын і тым самым адрэзаў шлях на Мінск. У баях каля Міра (гл. Мірскі бой 1812) і Раманава ар’ергард 2-й арміі затрымаў прасоўванне праціўніка, і Баграціён бесперашкодна адступіў на Слуцк і Бабруйск, імкнучыся апярэдзіць французаў у руху да Магілёва. Але 20 ліп. Даву першы заняў горад. Спроба Баграціёна з боем прарвацца праз Магілёў, каб злучыцца з 1-й арміяй (бітва каля Салтанаўкі), не ўдалася. Гал. сілы 2-й арміі 24 ліп. пераправіліся цераз Дняпро каля Нова-Быхава і рушылі на Мсціслаў і Смаленск. Тым часам 1-я армія 23 ліп. перайшла на левы бераг Зах. Дзвіны і заняла пазіцыю за р. Лучоса, чакаючы падыходу Баграціёна з боку Оршы, каб даць Напалеону ген. бітву. У выніку бою каля Астроўна 25—26 ліп. наступленне французаў прыпынена. 30 ліп. — 1 жн. адбыліся Клясціцкія баі 1812 паміж войскам Вітгенштэйна і корпусам Ш.Удзіно. На крайнім левым флангу «Вялікай арміі» Ж.Макданальд накіраваў адну са сваіх дывізій на Рыгу, 1 жн. заняў Дынабург. 1-я і 2-я рус. арміі 3 жн. злучыліся ў Смаленску і, выкарыстаўшы раскіданасць напалеонаўскіх войск на фронце ад Веліжа да Магілёва, 7 жн. перайшлі ў наступленне на Віцебскім напрамку. Праз 5 дзён сустрэчнае наступленне пачаў Напалеон. 16—17 жн. адбылася першая ген. бітва (гл. Смаленская аперацыя 1812). Рускія вымушаны былі пакінуць Смаленск, але, маючы забяспечаны тыл, арганізавана адступілі па маскоўскай дарозе.

Марадзёрства, рабаванне і насілле чужынцаў выклікалі гнеў і нянавісць насельніцтва. Сяляне перашкаджалі франц. арміі нарыхтоўваць харчы і фураж, знішчалі салдат, часам ішлі ў лясы і стваралі партыз. атрады. Ствараліся і армейскія партыз. атрады Дз.В.Давыдава, І.С.Дорахава, Сяславіна, Фігнера, Кудашова і інш.

У гэты час Вітгенштэйн спрабаваў выцесніць войскі Удзіно з Полацка, але быў адкінуты і адышоў да Дрысы (гл. Полацкія бітвы 1812). Ваен. дзеянні на паўд. флангу вяліся самастойна, без непасрэднай сувязі з цэнтр. напрамкам. Армія Тармасава 18 ліп. рушыла з Луцка на Кобрын і 27 ліп. перамагла пях. брыгаду корпуса Ж.Рэнье (гл. Кобрынскі бой 1812). Карпусы К.Шварцэнберга і Рэнье 12 жн. атакавалі Тармасава каля Гарадзечна (гл. Гарадзечанская бітва 1812), нанеслі яму вял. страты і гналі да Луцка. З Прусіі і Варшаўскага герцагства карпусы К.Віктора і П.Ф.Ажэро рушылі на Вільню. Супраць гарнізона Бабруйскай крэпасці (гл. Бабруйская абарона 1812) і корпуса Эртэля з Магілёва была накіравана дывізія Я.Г.Дамброўскага, а ў склад корпуса Рэнье з герцагства — зводны атрад А.Касінскага.

Для кіравання акупіраванымі тэр. Беларусі і Літвы Напалеон зацвердзіў у Вільні Часовы ўрад Вялікага княства Літоўскага, улада якога пашыралася на Віленскую, Гродзенскую, Мінскую губ. і Беластоцкую вобл., ператвораныя ў дэпартаменты з мясц. і франц. адміністрацыяй. Аналагічна былі арганізаваны Віцебская, Магілёўская і Смаленская губ., хоць яны не падпарадкоўваліся Часоваму ўраду. Рабаўніцкая сістэма фуражных і харч. нарыхтовак для франц. арміі, спроба акупац. улад правесці рэкруцкі набор у «літоўскія» войскі паводле рас. закону, рашэнне Напалеона захаваць на Беларусі і ў Літве да канца вайны прыгоннае права прывялі да масавых сял. хваляванняў.

Пасля Смаленскай бітвы 1-я і 2-я рус. арміі (каля 111 тыс. чал.) рухаліся як адна армія. 20 жн. Аляксандр І прызначыў галоўнакаманд. усімі арміямі М.І.Кутузава. Наступленне французаў актывізавалася; Напалеон ірваўся да Масквы, каб тут прадыктаваць Расіі ўмовы міру. Кутузаў вырашыў даць ген. бітву за 110 км ад сталіцы каля в. Барадзіно. 7 вер. адбылася Барадзінская бітва 1812, у якой рускія, паводле слоў Напалеона, «здабылі славу быць непераможнымі». Абодва бакі мелі велізарныя страты (у рускіх каля 46 тыс. чал.), таму Кутузаў аддаў загад адступаць далей. На ваен. нарадзе ў Філях (13 вер.) было вырашана пакінуць Маскву без бою, каб захаваць армію. Адступіўшы ад Масквы, Кутузаў скрытна перавёў армію з Разанскай на Калужскую дарогу і размясціў пад Таруцінам (т.зв. Таруцінскі манеўр). Рус. армія выйшла з-пад удару ворага, атрымала магчымасць папоўніць войскі людскімі і матэрыяльнымі рэсурсамі. Пачаліся пажары, дэмаралізаваныя і галодныя акупанты рабавалі горад. 6 дзён, што правялі ў Маскве Напалеон і яго армія, былі вырашальным фактарам, які змяніў ход вайны на карысць Расіі. Узмацніўся патрыят. рух насельніцтва, якое перашкаджала французам у нарыхтоўцы харчавання і фуражу, парушала іх камунікацыі на лініі Масква—Смаленск.

Пераканаўшыся, што заключыць мір не ўдасца, Напалеон 19 кастр. пакінуў Маскву і вырашыў адступаць па Калужскай дарозе праз багатыя паўд. губерні. Але Кутузаў бітвай пад Малаяраслаўцам 24 кастр. прымусіў Напалеона адступаць па спустошанай Смаленскай дарозе. Голад, які пачаўся ў франц. войску, гібель коней узмацніліся з вял. маразамі. Рус. армія гнала ворага, б’ючы яго з флангаў і тылу. У баях каля Краснага 16—18 ліст. французы страцілі каля 25 тыс. чал., аднак усе іх карпусы (акрамя ар’ергарда М.Нея) прабіліся па дарозе на Дуброўну, перайшлі Дняпро і ўступілі ў Оршу.

Да гэтага часу змяніліся абставіны і на стратэг. флангах. На Валыні з 3-й арміяй Тармасава 19 вер. злучылася Дунайская армія П.В.Чычагова, што дало колькасную перавагу рус. арміі над праціўнікам (60 тыс. чал. супраць 43 тыс.). 30 кастр. армія Чычагова рушыла па пінскім шляху праз Пружаны на Слонім, 13 ліст. каля Новага Свержаня яна перайшла Нёман. Войскі Вітгенштэйна пасля Полацкай бітвы 18—20 кастр. адцяснілі французаў да Лепеля і Докшыц, пасля Чашніцкіх баёў 1812 — да Чарэі. Пераправай Напалеона (за ім і арміі Кутузава) цераз Дняпро пачалася Бярэзінская аперацыя 1812. У ёй рус. камандаванне планавала акружыць і знішчыць праціўніка канцэнтрычнымі дзеяннямі арміі Чычагова, Вітгенштэйна, 1-й і 2-й армій Кутузава. 16 ліст. войскі Чычагова ўзялі Мінск, а 21 ліст. — Барысаў, што абазначала поўнае перасячэнне шляхоў адступлення французаў. Толькі рашучыя і дакладныя дзеянні Напалеона, які, стрымліваючы націск Кутузава і Вітгенштэйна, выбіў Чычагова з Барысава і 26—28 ліст. пераправіў свае войскі цераз Бярэзіну, дазволілі рэшткам «Вялікай арміі» адступіць на Смаргонь і Вільню. Тым не менш вынікі бярэзінскай пераправы былі для Напалеона катастрафічныя. Пад яго камандаваннем заставалася не больш як 10 тыс. чал., і баявога значэння гэтая група практычна не мела. Пасля Маладзечанскага бою 1812 супраціўленне французаў па сутнасці спынілася. Галодныя і замёрзлыя салдаты кідалі зброю і неарганізаваным натоўпам рухаліся да Вільні. 5 снеж. ў Смаргоні Напалеон, даручыўшы камандаванне Мюрату, паехаў у Парыж. У Вільню Мюрат прывёў каля 4 тыс. баяздольных салдат. 10 снеж. іх выбіў з горада армейскі авангард Я.І.Чапліна, а рэшткі ўцяклі праз Коўна да прускай граніцы. Поўны разгром цэнтр. групоўкі Напалеона вызначыў і становішча войск на флангах, якія адступілі праз Беласток на Варшаву і праз Шаўлі ва Усх. Прусію. Прыбыццё 22 снеж. Аляксандра І у гал. кватэру Кутузава ў Вільні і пераход да цара ўсёй паўнаты ваен.-паліт. кіраўніцтва азначалі завяршэнне абарончага перыяду вайны і курс на вайну ў Еўропе.

Руска-англа-шведскі саюз склаў аснову 6-й антыфранц. кааліцыі, да якой на працягу 1813 далучыліся Прусія і Аўстрыя. Вайна скончылася поўным падзеннем і паражэннем імперыі Напалеона, рэстаўрацыяй у Францыі каралеўскай улады і дынастыі Бурбонаў. У вызваленых краінах Еўропы аднаўляліся феад.-абсалютысцкія рэжымы, для іх падтрымкі ў 1815 створаны Свяшчэнны саюз. Паводле Парыжскага мірнага дагавору 1814 і пастаноў Венскага кангрэса 1814—15 Варшаўскае герцагства пераходзіла пад кіраванне Расіі, утворана Каралеўства Польскае. Аляксандр І адхіліў прапанову Кутузава аб канфіскацыі маёнткаў шляхты, якая выступіла на баку Напалеона, і абвясціў амністыю жыхарам зах. губерняў — удзельнікам вайны супраць Расіі пры ўмове, што яны вернуцца на радзіму на працягу 2 месяцаў (пазней гэты тэрмін быў прадоўжаны).

Вайна прынесла велізарныя страты абодвум бакам. Людскія страты напалеонаўскай арміі ацэньваюцца ў 80%, рус. — у 50% ад колькасці воінаў, што прымалі ўдзел у вайне. Скарацілася колькасць насельніцтва Беларусі, асабліва гарадскога. Матэрыяльныя страты 5 бел.-літ. губерняў і Беластоцкай вобл., паводле тагачасных падлікаў, склалі каля 160 млн. руб. серабром. Толькі добрыя ўраджаі 1813 і 1814 выратавалі ад масавага голаду і эпідэмій.

У гонар перамог рус. войск над арміяй Напалеона на тэр. Беларусі пастаўлены помнікі ў Брэсце, Верхнядзвінску, Віцебску, Кобрыне, Маладзечне, Полацку, Друі, у вёсках Астроўна, Капцэвічы, Клясціцы, Паддубна, Салтанаўка, Сапяжынка, Студзёнка і інш.

Літ.:

Богданович М. История Отечественной войны 1812 г. по достоверным источникам. Т. 1—3. СПб., 1859—60;

Харкевич В.Н. Война 1812 г. От Немана до Смоленска... Вильна, 1901;

Тарле Е.В. Нашествие Наполеона на Россию, 1812 г. М., 1992.

В.В.Антонаў.

т. 3, с. 450

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Партызанская брыгада 8/118—119, 229, 254

- » - 1-я (Магілёўская вобл.) 8/117, 119, 261

- » - 1-я Антыфашысцкая (Мінская вобл.) 7/225; 8/119, 487; 11/113, 568

- » - 1-я Асіповіцкая (Магілёўская вобл.) 3/514, 524; 6/496; 8/119, 235, 236; 10/628; 11/585

- » - 1-я Бабруйская (Магілёўская вобл.) 6/358, 478, 496; 8/119—120, 228; 11/590

- » - 1-я Баранавіцкая (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 440; 5/473; 6/364; 8/120

- » - 1-я Беларуская (Віцебская вобл.) 3/127; 4/527; 6/544; 8/120—122, 123, 190, 207, 262, 281; 11/346; 12/166

- » - 1-я Беларуская (2-га складу, Віцебская, Мінская вобл.) 2/165; 8/121, 122, 281

- » - 1-я Беларуская кавалерыйская (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 4/7, 193; 8/122, 216

- » - 1-я Буда-Кашалёўская (Гомельская вобл.) 3/538; 8/122—123, 138, 234; 12/175

- » - 1-я Віцебская (Віцебская вобл.) 2/339; 3/127; 4/89; 6/544; 8/121, 123; 11/9, 346

- » - 1-я Віцебская (2-га складу, Віцебская, Вілейская вобл.) 5/233; 8/123—124, 313

- » - 1-я Гомельская (Гомельская вобл.) 2/114; 3/538, 539; 4/189; 8/124; 11/156

- » - 1-я Дрысенская (Віцебская вобл.) 3/127, 435; 4/54; 6/386; 7/581, 582; 8/120, 124—125, 129, 161, 197, 198, 201; 12/175

- » - 1-я імя К. С. Заслонава (Віцебская, Мінская вобл.) 3/127; 5/36; 8/125—127, 130, 161, 228, 279; 10/161; 11/584

- » - «Дзядзькі Косці» 1/510; 4/58, 507—508; 9/221, гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава

- » - К. С. Заслонава (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава

- » - 1-я Калінінская 7/582; 9/122

- » - 1-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/254, 255—256, гл. Партызанскі полк 208-ы імя І. В. Сталіна

- » - 1-я Мінская (Мінская вобл.) 2/86; 5/36; 7/225, 229; 8/127, 163, 179, 188, 279; 9/88; 10/628

- » - 1-я Смаленская (Віцебская, Смаленская, Мінская вобл.) 2/557; 3/112, 127; 8/127—128

- » - 2-я Беларуская імя П. К. Панамарэнкі (Віцебская вобл.) 2/157, 501; 3/127; 4/242; 6/544; 8/128—129, 134, 222, 281

- » - 2-я Беларуская імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) 4/242; 8/129

- » - 2-я Дрысенская (Віцебская вобл.) 3/127; 7/581, 582; 8/129—130; 11/88; 12/175

- » - 2-я імя К. С. Заслонава (Віцебская вобл.) 2/219, 521; 3/112, 127; 8/126, 130—131, 228

- » - 2-я Калінінская 7/582

- » - 2-я Калінкавіцкая імя М. В. Фрунзе (Палеская вобл.) 7/32, 56; 8/131, 150; 11/637

- » - 2-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/131, 138, 140, 234, 237, 257, 258

- » - 2-я Клятнянская (Магілёўская вобл.) 6/215

- » - 2-я Мінская (Мінская вобл.) 1/337; 2/591; 5/37; 7/225, 229, 243; 8/131—132, 134, 196, 205, 206, 245, 248; 11/578, 639

- » - 2-я Ушацкая імя П. К. Панамарэнкі (Віцебская вобл.) 3/127; 8/132—133, 204, 487; 10/516; 11/159

- » - 3-я 8/117, 133, 261

- » - 3-я Беларуская (Віцебская вобл.) 3/127; 4/434; 5/232; 6/480; 7/45, 211, 531, 581; 8/133—134, 177, 486

- » - 3-я Бярэзінская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/134, 140, 153, 156, 238

- » - 3-я Калінінская 6/213; 9/124

- » - 3-я Мінская імя С. М. Будзённага (Мінская вобл.) 2/191; 6/90; 7/225; 8/131, 134

- » - 4-я Беларуская (Віцебская, Вілейская вобл.) 3/78, 438; 6/480; 7/581; 8/134—135, 280, 660; 10/67, 528

- » - 4-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135, 234, 237, 239, 255; 10/234

- » - 5-я (Магілёўская вобл.) 8/117, 135, 261

- » - 5-я Калінінская 7/582

- » - 5-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135—136, 147, 160, 231, 239

- » - 5-я Клятнянская (Арлоўская, Магілёўская вобл.) 8/119, 136

- » - 6-я Магілёўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135, 136, 160, 254, 255, 257, 258; 11/600

- » - 7-я Калінінская 6/213; 7/582; 9/124

- » - 8-я (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/136—137, 227, 230, 232, 659; 11/330

- » - 8-я Круглянская (Магілёўская вобл.) 4/425; 6/121, 496; 8/137, 230, 231, 232, 280; 9/598; 10/139; 12/172

- » - 8-я Рагачоўская (Гомельская вобл.) 2/339; 3/538; 4/604; 6/496; 8/119, 137—138, 228, 237, 257, 264, 328; 10/234; 11/645

- » - 9-я імя С. М. Кірава (Магілёўская вобл.) 8/107, 138, 258, 584; 11/516, 628

- » - 9-я Кіраўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/138, 234, 239, 258; 9/444

- » - 10-я Журавіцкая (Гомельская вобл.) 3/380, 538, 539; 4/201, 274; 6/116, 496; 8/123, 138—139, 234

- » - 10-я Калінінская 7/582

- » - 11-я Быхаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 7/598; 8/136, 139, 236, 238, 257; 11/599

- » - 11-я Калінінская 7/582

- » - 12-я кавалерыйская імя І. В. Сталіна (Магілёўская, Мінская вобл.) 3/262; 6/496; 7/225; 8/139—140, 169, 196, 228; 11/118

- » - 12-я Калінінская 7/582

- » - 13-я Касцюковіцкая (Магілёўская вобл.) 6/496, 535; 8/119, 131, 140, 257, 287

- » - 14-я Цемналеская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/134, 140

- » - 16-я, гл. Партызанская брыгада імя М. А. Шчорса (Магілёўская, Мінская вобл.)

- » - 16-я Смаленская (Смаленская, Віцебская вобл.) 1/510, 511; 3/127, 532; 6/188; 8/141, 487

- » - 17-я (Магілёўская вобл.) 5/601; 6/496; 8/141—142, 152, 173, 233, 234, 260; 9/15

- » - 18-я імя М. В. Фрунзе (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 510, 623; 5/43, 454; 6/33; 8/142—143; 9/492

- » - 19-я імя В. М. Молатава (Баранавіцкая вобл.) 4/195; 5/454; 6/445; 8/142, 143, 144, 228

- » - 20-я імя В. С. Грызадубавай (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/36; 8/143, 246, 292; 9/182

- » - 25-я імя П. К. Панамарэнкі (Мінская, Палеская вобл.) 2/130; 5/6; 7/225; 8/86, 143—144, 183, 262

- » - 27-я імя В. І. Чапаева (Мінская вобл.) 3/570; 4/382; 6/221; 7/225; 8/144, 178, 224, 239, 245; 9/64, 75; 12/167

- » - 27-я Нараўлянская імя С. М. Кірава (Палеская вобл.) 6/407; 7/432; 8/145; 12/175

- » - 32-я імя М. І. Калініна (Мінская вобл.) 3/262; 4/264; 5/526; 7/225; 8/145, 159

- » - 35-я (Магілёўская вобл.) 4/311; 6/496; 8/145, 232, 570; 9/325; 11/600

- » - 37-я Ельская (Палеская вобл.) 8/145—146, 250, 251, 252, 310; 10/244; 12/175

- » - 37-я імя А. Я. Пархоменкі (Мінская вобл.) 6/452; 7/225; 8/146, 149, 151, 153, 183; 11/80

- » - 47-я «Перамога» (Магілёўская вобл.) 1/437; 6/381, 496; 8/147, 233, 386

- » - 50-я Жыткавіцкая (Палеская вобл.) 3/518; 4/194; 8/147

- » - 61-я (Магілёўская вобл.) 2/560; 3/365; 6/29, 228, 496, 500; 8/135, 147—148, 330

- » - 64-я імя В. П. Чкалава (Мінская вобл.) 5/371; 6/452; 7/225; 8/148—149, 243; 9/149

- » - 95-я імя М. В. Фрунзе (Мінская вобл.) 1/409; 7/214, 225; 8/149, 158

- » - 99-я імя Дз. Ц. Гуляева (Мінская, Брэсцкая вобл.) 2/422; 7/225; 8/86, 146, 149—150, 151, 152, 280

- » - 99-я Калінкавіцкая (Палеская вобл.) 5/433; 8/131, 150, 152, 158, 196; 9/84; 11/592

- » - 100-я Глуская (Палеская вобл.) 6/188; 8/146, 149, 150—151, 153, 158

- » - 100-я імя С. М. Кірава (Мінская вобл.) 7/109, 225; 8/151, 153, 157, 159, 244; 9/64, 287; 10/54; 11/365

- » - 101-я Даманавіцкая (Палеская вобл.) 5/232; 7/211; 8/150, 151—152, 196

- » - 101-я імя Аляксандра Неўскага (Мінская вобл.) 4/83; 6/221; 7/145, 225; 8/149, 150, 152, 174, 262

- » - 115-я Горацкая (Магілёўская вобл.) 6/332; 8/54, 141—142, 152—153, 234

- » - 120-я (Магілёўская вобл.) 6/496, 7/21; 8/134, 153, 235; 11/600

- » - 121-я імя А. Ф. Брагіна Мінская вобл.) 7/225; 8/151, 153, 157, 159, 641

- » - 123-я імя 25-годдзя БССР (Палеская вобл.) 2/188; 7/94; 8/151, 153—154, 156, 158, 242, 247, 252, 262, 279, 333; 10/244; 12/175

- » - 125-я Капаткевіцкая (Палеская вобл.) 6/173, 208; 8/154—155, 156, 253; 9/544; 10/208

- » - 130-я Петрыкаўская (Палеская вобл.) 3/517; 8/155—156, 158; 9/544

- » - 130-я «Помста» (Магілёўская вобл.) 6/244, 496; 8/134, 156, 235; 11/600

- » - 150-я імя Ф. М. Языковіча (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/153, 155, 156, 199, 280; 11/604

- » - 161-я імя Р. І. Катоўскага (Мінская вобл.) 1/277; 6/172; 7/225; 8/37, 151, 153, 156—157, 159; 9/75

- » - 200-я імя К. К. Ракасоўскага (Мінская вобл.) 2/141; 7/225, 243; 8/157, 159; 10/434; 12/167

- » - 210-я Капаткевіцкая (Палеская вобл.) 6/188; 8/150, 153, 154, 157—158, 242, 252

- » - 225-я (Палеская вобл.) 8/149, 153, 158, 228; 10/44

- » - 225-я імя А. В. Суворава (Мінская вобл.) 1/409; 4/537; 5/283; 7/225; 8/149, 158, 178, 243; 9/64, 75; 10/66

- » - 258-я імя В. У. Куйбышава (Мінская вобл.) 7/225; 8/151, 158—159; 9/613; 10/38

- » - 300-я імя К. Я. Варашылава (Мінская вобл.) 3/570; 6/279; 7/225; 8/145, 157, 159, 173, 178; 9/287; 10/148; 12/167

- » - 760-я імя М. Беразоўскага (Магілёўская вобл.) 6/55; 8/159—160, 228, 388

- » - «25 гадоў БССР» (Баранавіцкая вобл.) 7/274; 8/165, 216; 9/615

- » - «Аляксея», гл. Партызанская брыгада імя А. Ф. Данукалава (Віцебская вобл.)

- » - Асвейская імя М. В. Фрунзе (Віцебская вобл.) 2/374; 3/127; 4/526; 6/178; 7/581, 582; 8/160—161, 198, 583; 10/180, 459; 12/175

- » - Багушэўская (Віцебская вобл.) 3/127; 8/161, 279; 10/95

- » - Багушэўская (2-га складу, Віцебская вобл.) 8/126, 161—162, 221, 570

- » - «Бальшавік» (Гомельская вобл.) 3/324, 538; 8/162—163, 228, 262

- » - «Беларусь» (Мінская вобл.) 7/225; 8/33, 163, 223, 248, 251, 256

- » - В. У. Бойкі, гл. Партызанская брыгада Багушэўская (Віцебская вобл.)

- » - «Буравеснік» (Мінская вобл.) 2/219; 7/31, 225, 243; 8/127, 163—164; 9/12

- » - «Граза» (Віцебская вобл.) 2/600; 3/127; 7/433; 8/164; 9/142, 221

- » - М. П. Гудкова (Віцебская вобл.) 3/127; 4/78; 5/44; 8/164—165, 221; 9/221

- » - «Дзядзькі Колі» (Мінская вобл.) 2/165, 167; 6/86, 261; 7/33, 225, 229, 578; 8/119, 166, 223, 241, 248; 10/293; 12/169, 170

- » - Добрушская імя І. В. Сталіна (Гомельская вобл.) 3/378, 538; 6/131; 8/166—167

- » - Дрысенская, гл. Партызанская брыгада 1-я Дрысенская (Віцебская вобл.)

- » - дыверсійная Беларуская імя У. І. Леніна (Віцебская, Вілейская вобл.) 2/174; 3/78, 127, 356; 6/416, 544; 8/120, 167, 487, 636; 9/445

- » - «Жалязняк» (Гомельская вобл.) 3/538, 539; 4/583; 8/163, 167—168, 194, 228, 234; 11/300

- » - «Жалязняк» (Мінская вобл.) 2/219, 509, 510; 4/194; 6/86, 617; 7/225, 229; 8/168—169, 252; 10/644; 11/115, 599

- » - «За Радзіму» (Вілейская вобл.) 3/78; 8/169—170; 10/644

- » - «За Радзіму» імя А. К. Флегантава (Мінская, Брэсцкая вобл.) 2/23, 422; 7/225; 8/120, 121, 139, 169—170, 217, 280; 10/594, 609, 628; 11/201, 617, 645, 651

- » - «За Радзіму» Лоеўская (Гомельская вобл.) 3/360, 538; 8/170, 214, 219; 9/529

- » - «За Савецкую Беларусь» (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 620—621; 5/43; 8/171, 206, 467

- » - «За Савецкую Беларусь» (Вілейская вобл., Куранецкі р-н) 2/581; 3/78; 8/171; 11/92

- » - «За Савецкую Беларусь» (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя К. К. Ракасоўскага (Віцебская, Вілейская вобл.)

- » - «За Савецкую Беларусь» (Віцебская вобл.) 3/127; 4/436; 6/480; 7/598; 8/171—172, 487; 9/89

- » - «За Савецкую Беларусь» (Мінская вобл.) 2/73; 5/428; 6/65; 7/225, 243, 296; 8/172, 228

- » - «Звязда» (Магілёўская вобл.) 2/560; 8/141, 172—173

- » - імя Аляксандра Неўскага (Баранавіцкая вобл.) 2/76, 136, 219; 6/364; 8/173

- » - імя Аляксандра Неўскага (Беластоцкая вобл.) 4/120; 8/173

- » - імя С. М. Будзённага (Вілейская вобл.) 1/167; 3/78; 7/239; 8/173—174; 11/34, 188

- » - імя С. М. Будзённага (Пінская вобл.) 1/354; 5/45, 432; 8/152, 174—175, 188, 243, 244, 262; 11/393

- » - імя К. Я. Варашылава (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 6/547; 8/175—176, 186, 211; 9/394; 11/380

- » - імя К. Я. Варашылава (Вілейская вобл.) 3/78; 6/147; 7/20, 547; 8/176—177; 10/644; 11/307, 568

- » - імя К. Я. Варашылава (Віцебская вобл.) 3/127, 535; 6/302; 8/177—178, 487; 11/159

- » - імя К. Я. Варашылава (Мінская вобл.) 5/415; 8/144, 145, 158, 159, 178; 10/434, 435; 11/578

- » - імя ВЛКСМ (Віцебская вобл.) 3/127; 4/473; 6/183; 8/178; 11/346

- » - імя газеты «Правда» (Мінская вобл.) 2/54; 6/28, 177; 7/225, 229, 243; 8/127, 178—179, 228; 12/169

- » - імя М. Ф. Гастэлы (Вілейская вобл.) 3/78; 6/617; 8/179; 10/321, 644

- » - імя Л. М. Даватара (Вілейская вобл.) 1/590; 3/78; 5/36; 8/176, 179—180, 202, 228, 330; 10/644; 11/342

- » - імя А. Ф. Данукалава (Віцебская вобл.) 2/219, 356; 3/127; 4/145; 6/544; 8/119, 130, 172, 180—182, 231, 262, 279, 487; 10/46; 11/75, 374; 12/166

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, гл. Партызанская брыгада імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.)

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/43; 6/364, 486; 8/182, 200

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага (Брэсцкая вобл.) 2/422; 3/527; 4/551, 552; 6/605; 8/182—183, 198; 12/167

- » - імя Г. К. Жукава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 612; 3/296; 5/43; 6/33; 7/56; 8/183, 208, 209; 9/349

- » - імя Г. К. Жукава (Вілейская вобл.) 3/78; 8/183—184, 248, 280; 10/152, 644

- » - імя К. С. Заслонава, гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава (Віцебская вобл.)

- » - імя М. І. Калініна (Вілейская вобл.) 3/78, 381; 6/27; 8/132, 184, 204

- » - імя М. І. Калініна (Мінская вобл., Мінскі, Пухавіцкі, Рудзенскі р-ны) 8/185, 245

- » - імя М. І. Калініна (Мінская вобл., Плешчаніцкі р-н) 7/225, 554; 8/184—185; 11/566

- » - імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.) 3/127; 4/436; 5/456; 6/480, 568; 8/185—186, 191, 228, 487; 9/156; 10/209, 645; 11/73, 470

- » - імя Кастуся Каліноўскага (Беластоцкая вобл.) 2/272, 561, 624; 3/249; 7/579; 8/186

- » - імя С. М. Кірава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 617; 6/364; 8/175, 186—187, 211, 245; 9/524; 11/380

- » - імя С. М. Кірава (Мінская вобл., Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 6/86; 7/225; 8/81, 187, 300, 630

- » - імя С. М. Кірава (Мінская вобл., Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 2/165; 5/436; 7/225; 8/127, 187188

- » - імя С. М. Кірава (Пінская вобл.) 6/386; 8/188—189; 9/308

- » - імя В. У. Куйбышава (Пінская вобл.) 1/354; 7/269; 8/189190, 192

- » - імя М. І. Кутузава (Вілейская вобл.) 3/78; 7/263; 8/190, 211; 9/165

- » - імя М. І. Кутузава (Віцебская вобл.) 3/127, 160, 343; 8/121, 190—191; 9/202

- » - імя С. Г. Лазо (Смаленская вобл.) 8/233

- » - імя У. І. Леніна (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/213; 8/191, 199; 11/610, 627

- » - імя У. І. Леніна (Віцебская вобл.) 3/112, 127; 7/581; 8/185, 191—192, 487; 9/318, 530

- » - імя У. І. Леніна (Пінская вобл.) 2/616; 8/189, 192, 196, 228, 243, 244, 248

- » - імя Ленінскага камсамола (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 137; 3/360; 8/192—193, 313; 10/43; 11/380

- » - імя В. М. Молатава (Пінская вобл.) 3/435; 6/199; 8/193—194, 216, 221, 246; 11/386

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 3/338; 5/43; 8/195—196, 200

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Беластоцкая вобл.) 2/272; 5/37; 8/131—132, 196

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Брэсцкая вобл.) 2/422, 432; 6/156; 8/194, 247, 248, 251, 356; 10/486; 11/649, 651

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Гомельская вобл.) 2/124; 3/538, 539; 8/163, 167, 194, 234; 9/310

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Мінская вобл.) 2/165; 5/154—155; 8/194—195, 223, 248; 7/225; 11/30

- » - імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкая (Палеская вобл.) 4/77; 8/150, 152, 196; 9/611

- » - імя К. К. Ракасоўскага (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 594; 4/105; 8/196—197

- » - імя К. К. Ракасоўскага (Віцебская. Вілейская вобл.) 3/78, 127; 6/213; 7/113, 496; 8/124, 160, 161, 180, 197—198, 202, 263, 280, 421; 9/88, 124, 156; 11/24

- » - імя Я. М. Свярдлова (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/183, 198—199; 11/616, 639

- » - імя І. В. Сталіна (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 229; 4/80; 5/43; 7/318; 8/182, 195, 199—200, 203

- » - імя І. В. Сталіна (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/213; 8/191, 199, 244; 11/581

- » - імя Суворава (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 3/312; 7/12; 8/122, 200, 216

- » - імя А. В. Суворава 1-я (Вілейская вобл.) 8/200—201, 223, 487; 10/492; 11/73

- » - імя А. В. Суворава 2-я (Вілейская вобл.) 1/590; 3/78; 4/134; 8/133, 201

- » - імя М. В. Фрунзе (Вілейская вобл.) 3/78; 4/525; 7/239, 259; 8/201—202, 241; 9/603; 11/184

- » - імя ЦК КП(б)Б (Вілейская вобл.) 3/78; 7/334; 8/176, 197, 202—203, 487, 636; 11/379

- » - імя В. І. Чапаева (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 6/174; 8/200, 203, 208; 9/558

- » - імя В. І. Чапаева (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/43; 8/203—204; 11/592, 606, 634

- » - імя В. І. Чапаева (Віцебская вобл.) 3/127; 5/430; 6/568; 7/137; 8/184, 204—205, 225, 487

- » - імя В. І. Чапаева (Гомельская вобл.) 3/538; 5/508; 8/205; 10/145

- » - імя В. І. Чапаева (Мінская, Беластоцкая вобл.) 2/272; 7/81, 225, 317; 8/131, 205—206; 11/337

- » - імя В. 11, Чкалава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 594; 5/43, 212; 7/229; 8/206—207, 224, 240

- » - імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола (Віцебская вобл.) 3/127; 6/544; 8/121, 178, 207, 397; 9/79

- » - імя М. А. Шчорса (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/43; 6/33, 289; 8/207—208

- » - імя М. А. Шчорса (Гомельская вобл.) 2/76; 3/538; 8/207; 11/505

- » - імя М. А. Шчорса (Магілёўская, Мінская вобл.) 2/165, 219; 4/194, 240; 6/496; 7/225, 229, 243; 8/208, 217, 223, 588; 10/643; 12/170

- » - «Камсамолец» (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 4/190; 6/176; 7/56, 105; 8/208—209

- » - «Кастрычнік» (Вілейская вобл.) 3/78; 8/209, 487; 11/507, 514

- » - А. М. Крыўскага (Віцебская вобл.) 8/209—210

- » - Лагойская «Бальшавік» (Мінская вобл.) 1/336; 7/33; 8/210

- » - Лельчыцкая (Палеская вобл.) 4/130; 6/301, 372; 8/210

- » - Ленінская (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 462; 3/327; 6/215, 547; 8/175, 186, 210—211; 9/524, 588; 11/300

- » - Лепельская імя І. В. Сталіна (Віцебская вобл.) 3/127; 5/427, 525; 6/232; 8/211—212, 225, 487; 11/560

- » - Лёзненская (Віцебская вобл.) 3/217; 5/594; 8/119, 181, 212—213; 11/285, 374

- » - Мазырская імя Аляксандра Неўскага (Палеская вобл.) 4/444; 5/64, 592; 8/44, 210, 213—214; 11/637

- » - «Мсцівец» (Гомельская вобл.) 2/159; 3/538; 8/214, 219; 11/254

- » - «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага (Мінская вобл.) 2/219, 597; 6/86, 177, 424; 8/33, 171, 173, 179, 214—215, 242, 247, 386; 10/172; 12/169

- » - М. М. Нікіціна (Мінская вобл.) 4/586; 7/225, 516; 8/215, 279

- » - «Няўлоўныя», гл. «Няўлоўныя»

- » - Ф. І. Паўлоўскага, гл. Партызанская брыгада 123-я імя 25-годдзя БССР (Палеская вобл.)

- » - «Перамога» (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 461; 624; 5/183; 8/211, 215—216; 11/380

- » - Першамайская (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 280; 4/190; 5/64, 202; 7/12; 8/165, 200, 216; 11/380

- » - Пінская (Пінская вобл.) 8/193, 216—217, 440, 561; 11/366

- » - «Полымя» (Мінская вобл.) 7/225, 243; 8/169, 217; 10/594; 11/300

- » - М. С. Пруднікава, гл. «Няулоўныя»

- » - «Разгром» (Мінская вобл.) 2/86, 165; 5/21; 6/34, 249, 283; 7/225; 8/208, 217—218, 228; 10/643; 12/170

- » - Расонская імя І. В. Сталіна (Віцебская вобл.) 2/20, 613; 3/127; 6/213, 261; 7/581, 582; 8/119, 197, 218—219, 247, 248; 9/122, 124; 12/175

- » - Рэчыцкая імя К. Я. Варашылава (Гомельская, Палеская вобл.) 1/345; 8/35, 214, 219—220, 247; 9/280

- » - «Савецкая Беларусь» (Брэсцкая вобл.) 2/422, 432; 4/551; 552; 8/194, 220, 247

- » - «Савецкая Беларусь» (Пінская вобл.) 8/193, 220—221; 9/610; 10/335

- » - Сенненская (Віцебская вобл.) 3/127; 6/471; 8/161, 164, 221—222; 10/153

- » - Сіроцінская, гл. Партызанская брыгада імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.)

- » - «Смерць фашызму» (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя В. І. Чапаева (Віцебская вобл.)

- » - «Смерць фашызму» (Мінская вобл.) 2/165; 4/216; 7/225; 8/119, 222, 223, 245; 10/239

- » - «Спартак» (Вілейская вобл.) 2/364; 3/78; 5/45; 6/147; 7/547; 8/77, 128, 200, 222—223, 279; 10/644

- » - «Спартак», гл. Партызанская брыгада імя А. В. Суворава 1-я

- » - «Стары» (Мінская вобл.) 2/165; 7/225; 8/163, 195, 222, 223—224, 645; 12/169

- » - «У імя Радзімы» (Беластоцкая вобл.) 2/272; 8/144, 224, 248, 280

- » - «Уперад» (Баранавіцкая вобл.) 2/462; 6/364; 8/173, 206, 224—225

- » - «Уперад», гл. «Уперад»

- » - Чашніцкая («Дубава») (Віцебская вобл.) 2/132; 3/127; 4/307; 5/525; 6/86, 232; 8/170, 204, 211, 212, 225—226, 279; 10/54

- » - «Чырвоны сцяг» (Мінская вобл.) 2/23; 5/428; 6/176; 7/225; 8/226—227

- » - «Чэкіст» (Магілёўская вобл.) 2/219, 460; 5/591; 6/496; 8/137, 227, 229, 230, 231, 232, 279; 9/40; 10/160; 11/42, 330; 12/172

- » - Ф. С. Шляхтунова (Вілейская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя Л. М. Даватара (Вілейская вобл.)

- » - «Штурмавая» (Вілейская, Мінская вобл.) 1/332; 4/505; 6/86, 240; 7/5, 225, 229; 8/227; 9/367; 10/169; 12/169

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)