механіцы́зм, ‑у, м.

Антыдыялектычны кірунак у філасофіі, які зводзіць усю разнастайнасць быцця да простых законаў механікі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ідэалі́зм, -у, м.

1. Філасофскі кірунак, які сцвярджае першаснасць духу, ідэі, свядомасці і другаснасць матэрыі, прыроды, быцця.

Суб’ектыўны і.

2. Схільнасць да прыхарошвання рэчаіснасці.

3. Прыхільнасць да высокіх маральных ідэалаў.

|| прым. ідэалісты́чны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Ідэалістычныя плыні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мані́зм, ‑у, м.

Філасофскае вучэнне, якое лічыць асновай быцця адзін пачатак — матэрыю або дух; проціл. дуалізм. Матэрыялістычны манізм.

[Ад грэч. mónos — адзін, адзіны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валюнтары́зм, -у, м.

1. Ідэалістычная плынь у філасофіі, якая аб’яўляе волю вышэйшым, творчым прынцыпам быцця.

2. У палітыцы і грамадскім жыцці: суб’ектывісцкія і адвольныя рашэнні, якія ігнаруюць аб’ектыўна існуючыя ўмовы і заканамернасці.

|| прым. валюнтарысты́чны, -ая, -ае (да 1 знач.) і валюнтары́сцкі, -ая, -ае (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

персаналі́зм, ‑у, м.

Рэлігійна-ідэалістычны напрамак сучаснай буржуазнай філасофіі, які лічыць асобу першаасновай быцця, а быццё праяўленнем творчай актыўнасці вярхоўнай асобы — бога.

[Ад лац. persona — асоба.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мастацтва,

духоўна-творчае адлюстраванне быцця ў вобразах.

т. 10, с. 196

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

тле́ннасць, ‑і, ж.

Уст. Уласцівасць і стан тленнага. І ўсё ж у нашых сэрцах атэістаў не ўзнікалі высокія думкі аб тленнасці быцця, усемагутнасці божай. Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дуалі́зм, ‑у, м.

1. Філасофскае вучэнне, якое пачаткам быцця лічыць дзве самастойныя першаасновы (субстанцыі) — матэрыяльную і ідэальную; проціл. манізм.

2. Кніжн. Дваістасць, раздвоенасць чаго‑н. наогул.

[Ад лац. dualis — дваісты.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неарэалі́зм, ‑у, м.

1. Ідэалістычны напрамак у сучаснай буржуазнай філасофіі, які сцвярджае тоеснасць быцця і свядомасці.

2. Прагрэсіўная плынь у італьянскім мастацтве ў 40–50 гг. 20 ст.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валюнтары́зм, ‑у, м.

1. Ідэалістычная плынь у філасофіі, якая аб’яўляе волю вышэйшым, творчым прынцыпам быцця, першаасновай усяго існага.

2. Прызнанне волі, а не розуму рашаючым фактарам псіхічнай дзейнасці чалавека.

[Ад лац. voluntarius — валявы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)