◎ Коч ’брычка’ (Шпіл., Др.-Падб., Гарэц., Шн.). Укр. кон ’тс’. Запазычанне праз польск. kocz ’тс’ з венг. koesi ’тс’ (гл. Слаўскі, 2, 320).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лупсе́й (зневаж.) ’губаты’, лу́псі ’губы’ (Сцяц.; ваўкав., Сцяшк. Сл.). З в.-ням. Lefze (магчыма, праз ідыш) ’губа ў жывёлы’ (< ст.-в.-ням. lëfs).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Нут ’гэбель выбіраць пазы’ (Сл. ЦРБ). Запазычана праз польск. nut, nuthubel ’гэбель для выразання пазоў’ з ням. Nut(e), скарочана ад Nuthobel ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Правака́цыя ’наўмыснае падбухторванне’, ’штучнае выкліканне праяў хваробы’ (ТСБМ). Праз рус. провока́ция з польск. prowokacja або ням. Provokation ’тс’. Апошнія — з лац. prōvocātiō ’правакацыя’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Руж 1 ’румянец’: руж на шчоках (Гартны). Гл. ружовы.

Руж 2 ’румяны’ (Ласт.). Праз польск. ruż ’тс’ з франц. rouge ’чырвоны’ (Брукнер, 470).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рыдыкю́ль ’ручная жаночая сумачка’ (ТСБМ). У беларускую трапіла праз польскую або рускую з фр. ridicule, ням. Ridikül, у якія прыйшло з лац. reticulum.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сапёр ’ваеннаслужачы сапёрных часцей’ (ТСБМ). Праз рус. сапёр ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 82) з франц. sapeur ад sape ’траншэя, акоп’, гл. Фасмер, 3, 558.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Спацы́р ‘прагулка’ (Скарбы). Праз польск. spacer ‘тс’ і, магчыма, ід. Spacir ‘тс’ (Шульман, Полымя, 1926, 8, 212) з ням. Spazier ‘тс’. Гл. шпацыр.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тэ́т-а-тэ́т ‘сам-насам, удваіх без сведак’ (ТСБМ). Еўрапеізм, паходіць з франц. têt‑a‑tête, відаць, праз рус. тет‑а‑тет ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пране́сці, ‑нясу, ‑нясеш, ‑нясе; ‑нясём, ‑несяце; пр. пранёс, ‑несла і ‑нясла, ‑несла і ‑нясло; заг. пранясі; зак., каго-што.

1. Прайсці з ношай якую‑н. адлегласць ці які‑н. час. Праўда, Аўдоцця разы два хацела сама пранесці малое, але Каця толькі дзякавала і прасіла не клапаціцца. Гаўрылкін.

2. Несучы каго‑, што‑н., прайсці міма каго‑, чаго‑н. Пранесці сцягі міма трыбуны. // Несучы, прасунуць праз што‑н. вузкае; даставіць куды‑н. Пранесці стол праз дзверы. // Разм. Таемна, непрыкметна несучы што‑н., даставіць яго куды‑н. Млынар кідае скарынку ў вялікі крапіўны мех, але тут, на складзе, апетыт яго разгараецца. Столькі тут усяго! — Калі можна, дарагі, то я яшчэ пару баначак фарбы прыхвачу. Аканіцы зусім аблезлі. Пранясу — ні адзін чорт не ўбачыць. Навуменка. // перан. Захаваць, зберагчы (пачуцці, думкі і пад.) на працягу доўгага часу. Неба, зоры беларускія І людзей тваіх красу Я на фронце поплеч з рускімі, Нібы песню, пранясу. Астрэйка. Маці, маці!.. Вобраз твой я пранясу ў сваім сэрцы праз усё жыццё, пакуль буду магчы дыхаць. Ермаловіч.

3. Хутка правезці, прамчаць, пракаціць каго‑, што‑н. Коні пранеслі нас па вуліцы.

4. Перамясціць, прымусіць прайсці міма. Вецер пранёс хмару. // перан.; безас. Прайсці, мінуць (пра бяду, небяспеку і пад.). Чуб з палёгкай уздыхнуў — пранесла. Шамякін.

5. безас. Разм. Праслабіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)