халадзёнка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Абл. Халодная вада. А дзядзька Хрол, ужо абдаўшы халадзёнкаю сцены лазні, уздае поўнай конаўкаю на венікі. Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
«ГУ́ТАРКА ПА́НА З ХЛО́ПАМ»,
«Размова пана з хлопам» («Як маешся, Сцяпане...»), ананімны вершаваны твор бел. л-ры сярэдзіны 19 ст. антыпрыгонніцкага зместу. Упершыню апубл. М.Федароўскім у кн. «Люд беларускі» (т. 3, ч. 2, 1903). Відаць, «Гутарка...» з’явілася пасля скасавання паншчыны, бо селянін на пытанне пана, чаму яго жонка не прыходзіць у двор, дзе добра плацяць за работу, адказвае: «Ужо панскі хлеб дакучыў, як нас пан добра мучыў». Твор адрозніваецца ад традыц. бел. гутарак.
Публ.:
Беларуская літаратура XIX ст.: Хрэстаматыя. 2 выд. Мн., 1988.
т. 5, с. 549
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гато́вы, -ая, -ае; гато́ў, гато́ва.
1. да чаго і з інф. Які зрабіў усе неабходныя прыгатаванні.
Г. да ад’езду.
2. на што або з інф. Які схільны зрабіць што-н., з якім можа што-н. адбыцца.
Г. памагаць садзіць бульбу.
Бульба гатова зацвісці.
3. Канчаткова зроблены, годны для ўжывання, выкарыстання.
Абед г.
Гатовыя дэталі.
На ўсім гатовым (наз.).
4. толькі кар. ф., у знач. вык. Выражае канчатковы вынік якога-н. дзеяння або стану і ўжыв. ў знач.:
а) памёр, сканаў;
б) зусім п’яны (разм.).
Ужо гатоў!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак. і зак.
1. незак., каго-што. Правяраць стан або якасць каго-, чаго-н., выпрабоўваць.
С. свае сілы.
С. голас.
2. незак., што. Каштаваць што-н., есці што-н. для вызначэння смаку.
С. суп.
3. незак. і (радзей) зак., з інф. Рабіць (зрабіць) спробу выканаць якія-н. дзеянні, здзейсніць што-н.
С. заснуць.
С. узлезці на дрэва.
4. незак. і (радзей) зак., што. Зведваць (зведаць) што-н.
Ён ужо не раз спрабаваў турму.
|| зак. паспрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нікчэ́мнік, ‑а, м.
Разм. Нікчэмны чалавек. І так ужо часам насміхаюцца з.. [Сузана], і ўжо неаднойчы пагардліва назвалі нікчэмнікам, здольным хіба аблізваць чужыя талеркі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадсява́цца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся; ‑аюцца; зак.
Адсеяцца — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. [Макрына:] — Ужо ўсе паадсяваліся, а ў мяне і не пачата... Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неважне́цкі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Не зусім добры. Дарога.. неважнецкая, на скорую руку праложана... Пальчэўскі. — Коні, калі казаць праўду, дык ужо і зусім неважнецкія. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непаўнале́цце, ‑я, н.
Узрост чалавека, які не дасягнуў паўналецця. Ранейшая, крыху несуразмерная танклявасць .. [Васіля], якая падчас залішне выразна падкрэслівала яго непаўналецце, ужо даўно знікла. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клы́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., каго-што.
Абл. Камячыць, ціскаць; шкуматаць. [Нахлябіч] ужо маўчаў і клычыў зубамі саломіну. Чорны. Ён доўга клычыў зубамі паперу. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
высно́ва, ‑ы; Р мн. ‑сноў; ж.
Вывад, заключэнне. Зрабіць выснову. □ [Карызна] ужо дасканала праверыў свае .. адносіны, свае пачуцці да.. [жонкі] і зрабіў рашучую канчатковую выснову. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)