Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
сту́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.
1.Ударыць, звычайна са стукам.
С. кулаком па стале.
2. Пастукаць у дзверы або акно, каб адчынілі.
У акно ціха стукнулі.
3.каго (што) і без дап. Нанесці ўдар каму-н.
С. па карку.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наступіць, надысці; мінуць, споўніцца (пра час, падзеі; разм.).
Мне стукнула сорак. (безас.).
◊
Стукнуць у галаву; галаву стукнулакаму — нечакана прыйшла думка.
|| незак.сту́каць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
|| наз.сту́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пля́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1.без дап.Ударыць, стукнуць з пляскам. Каля лодкі рыбіна злосна пляснула шырокім хвастом па вадзе, спрабуючы нырнуць пад ніз.Ігнаценка.
2.каго і без дап.Ударыць, стукнуць далонню аб далонь або далонню па кім‑, чым‑н. — Што ты нарабіла? — пляснула далонямі Поля, да якой не адразу дайшло, што здарылася.Шамякін.Дзверы адчыніла мне цётка. Пляснула ў далоні, ледзьве зірнула на мяне.Савіцкі.Я прамармытаў нешта, а ён пляснуў мяне па плячы: — Значыць, дамовіліся!Рунец.
3.што. Разм. Кінуць што‑н. з шумам, з пляскам. Тады Алёша з размаху пляснуў аб падлогу мокрую анучку і рушыў да дзвярэй.Шамякін.// Упасці з шумам.
4.што або чаго. Разм. Плюхнуць на каго‑н., у што‑н. Бабка бразнула пустым посудам, ссыпала ўсе лыжкі і міскі ў начоўкі, пляснула гарачай вады.Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аздзівя́ліць ’азадачыць, ударыць, стукнуць, выпіць’ (Нас.). Нас., 361, параўноўвае з адзевуліць (гл.). Гэтыя словы звязаць цяжка з прычыны цьмянага вакалізму і кантамінацыйнага словаўтварэння. Калі да дзіва, дзід (гл.), тады з адзівуліць. Параўн. абакуліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пэ́нснуць ’стукнуць, ударыць, пляснуць’ (Скарбы; шчуч., З нар. сл.), тыцнуць ’тс’ (любч., Нар. словатв.). “Глухі” варыянт імітатыўнага дзеяслова бэнцнуць ’тс’ (гл.), параўн. форму без назалізацыі (сведчанне запазычанасці з польск.bęcnąć ’тс’) — пэцнуць ’тс’ (Цых.).
Нанесці ўдар, стукнуць; ударыць. Выцяць бізуном. □ [Гагуля] адным ударам выбіў пісталет з рукі, а другім.. моцна выцяў Галембу ў скронь.Асіпенка.Зыбанула зямля, а зверху пачало нешта падаць і балюча выцяла хлопца па назе і па плячы.Шамякін.// Пашкодзіць сябе ўдарам; ударыцца. — Пракляцце! — застагнаў Рэкша, калі выцяў калена аб нешта цвёрдае.Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разм.Ударыць чым‑н. вострым. Саўка схапіў са стала нож з вострым канцом і пырнуў войта пад бок.Колас.Дзям’ян яшчэ раз пырнуў штыком.. [фашыста] ў грудзі і, забраўшы ўсю зброю, выйшаў на ганак.Кавалёў.— Бачыш, якая ў яго адмысловая рагаціна. Як пырне зверу ў жывот, дык той і асунецца.Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Старава́ць ‘скамячыць’, старава́ны ‘скамечаны’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел.старовати ‘гнясці’ (Ст.-бел. лексікон). Магчыма, звязана чаргаваннем галосных з тор, церці, гл.; параўн. рус.дыял.соста́рить ‘ударыць’, параўн. Варбат, Зб. Вінаградаву₂, 81–82. Параўн. та́рыць (гл.).