Спары́ш 1 ‘два спараныя прадметы (пра плады, расліны і пад., якія зрасліся)’ (ТСБМ, Касп., Бяльк., Шат., Байк. і Некр., Др.-Падб., Мядзв., Рам., 8, Жыв. сл., Сл. ПЗБ), ‘дзве-тры баразны бульбы (часцей пры мяжы), недастаткова аддаленыя адна ад другой, каб зрабіць радкі’ (Лекс. і грам., 15; Сцяшк.), ‘гліняныя гаршчочкі, злучаныя разам’ (Касп.; в.-дзв., Шатал.; Сцяшк.), спарышы́ ‘зросткі (агуркоў)’ (Мат. Гом.), спары́шка ‘спараныя каласкі, дрэвы, агуркі і інш.’ (Сл. ПЗБ). Рус. споры́шка ‘арэх-двайчатка’, спорина́ ‘тс’. Да спор 1, споры (гл.). З ад’ідэацыяй да па́ра 2 (гл.), параўн. спарыкова́ць ‘аб’яднаць разам, злучыць’ (ТС).

Спары́ш 2 ‘аднагадовая расліна сямейства драсёнавых’ (ТСБМ), спары́шнік ‘расліна драсён, Polygonum L.’ (Кіс., Касп., ТСБМ), ‘канюшына раллявая, Trifolium arvense’ (Кіс.). Укр. спори́ш, рус. споры́ш ‘расліна Polygonum aviculare’, польск. sporysz ‘тс’, в.-луж. sporušk, н.-луж. spóriš ‘вярбена’, чэш., славац. sporyš ‘вярбена’, серб.-харв. спорѝш ‘крываўнік, Axillea L.’, славен. sporíš ‘вярбена’, балг. споре́ш ‘крываўнік’. Прасл. *sporyšъ, гл. спор 1, споры; абазначала расліны, якія маюць вялікую колькасць насення або даюць вялікі прырост. Гл. Міклашыч, 318; Фасмер, 3, 738; Махэк₂, 571; Бязлай, 3, 300; Шустар-Шэўц, 1343; ЕСУМ, 5, 380.

Спары́ш 3 ‘спарыння’ (Выг.; нараўл., Сл. ПЗБ). Гл. спарыння.

Спары́ш 4 ‘міфічная істота ў выглядзе чорта ці птушкі, што прыносіць багацце або садзейнічае чараўнікам’ (Суднік, Диалекты, 199; кам., Жыв. НС), спарышка: taki klicz abo dumka (ад згадвання якіх справы папраўляюцца) (Пятк. 2). Да спор 1 ‘прыбытак, удача, поспех’. Адносна семантыкі гл. Валодзіна, Бел. міф.₂, 485–486.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жывы́, -а́я, -о́е.

1. Такі, які жыве, валодае жыццём; проціл. мёртвы.

Жывая істота.

Жывыя кветкі.

2. Які мае ацносіны да жывёльнага або расліннага свету.

Жывая прырода.

3. Поўны жыццёвай энергіі, сіл; актыўны, дзейны.

Хлопец быў малады, вясёлы, ж.

Ж. тэмперамент.

Жывая работа.

4. Сапраўдны, натуральны, арыгінальны.

Жывая рэчаіснасць.

Паказаць у творы жывых людзей.

Ж. прыклад гераізму.

5. Бойкі, поўны руху, ажыўлены.

Жывая дарога.

6. Выразны, яркі.

Жывая мова рамана.

Ж. паказ падзей.

Жывыя ўспаміны.

7. Які сапраўды існуе, яшчэ не знік.

Жывая граматычная форма.

Жывая літаратурная мова.

8. Які захоўваецца ў памяці, не забываецца.

Старыя будынкі — жывая гісторыя горада.

○

Жывая вага — вага жывой жывёліны (у процілегласць чыстай вазе мяса).

Жывая мова — мова, якой карыстаецца народ.

Жывая сіла (спец.) — людзі, жывёла (у адрозненне ад механізмаў, тэхнікі).

Жывое срэбра — ртуць.

◊

Браць (узяць) за жывое (разм.) — даймаць (даняць) чым-н., расстройваць (расстроіць), прымушаць (прымусіць) нервавацца.

Жывая капейка — пра ўсё, што дае прыбытак, даход.

Жывая крыніца — пра тое, што існуе ў сваім першапачатковым, натуральным стане.

Жывая рана —

1) рана, якая яшчэ не зажыла;

2) перан. вострае, нядаўняе гора, пакута.

Жывога месца няма (разм.) — пра вельмі збітага чалавека.

Жывое слова —

1) вусная мова ў адрозненне ад пісьмовай;

2) яркая мова, цікавае слова, якое хвалюе слухача.

Жывы труп — пра вельмі слабага, худога, хворага, блізкага да смерці чалавека.

Зачапіць за жывое — усхваляваць, закрануўшы што-н. важнае для каго-н.

На жывую нітку (разм.) — нетрывала, на скорую руку (зрабіць што-н.).

Ні адной жывой душы (разм.) — нікога, ні аднаго чалавека.

Ні жывы ні мёртвы (разм.) — у стане вялікага страху.

|| наз. жы́васць, -і, ж. (да 3, 5 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

дахо́д м эк, камерц Éinkommen n -s, Ertrág m -s, -träge, Gewínn m -s, -e, Erlös m -es, -e; Éinnahme f -, -n (ад збораў);

працо́ўныя дахо́ды Árbeitseinkommen n, erárbeitetes Éinkommen, Árbeitseinkünfte pl;

пабо́чныя дахо́ды Nébeneinnahmen pl, Nébeneinkünfte pl, Nébenverdienst m -es, -e;

пла́навыя дахо́ды geplánte Éinnahmen pl;

валавы́ дахо́д Brúttoeinnahme f, Brúttogewinn m, Bшttoeinkünfte pl;

чы́сты дахо́д Réingewinn m, Réinertrag m, Néttoertrag m;

чы́сты інвестыцы́йны дахо́д Néttoinvestitionsprofit [-v-] m -(e)s, -e;

ная́ўны дахо́д Báreinkommen n;

грані́чны дахо́д Grénzertragswert m -(e)s, -e;

працэ́нтны дахо́д Zínseinnahme f -, -n;

дзяржа́ўныя дахо́ды Stáatseinkünfte pl;

нацыяна́льны дахо́д Nationáleinkommen n;

прыно́сіць дахо́д Gewínn éinbringen* , Zínsen trágen* vt;

атры́мліваць дахо́д Gewínn erzíelen [heráusholen, heráusschlagen*]; гл тс прыбытак

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

фонд, ‑у, М ‑дзе, м.

1. Грашовыя сродкі або матэрыяльныя каштоўнасці дзяржавы, прадпрыемства, якія выкарыстоўваюцца для розных мэт. Фонд заработнай платы. □ [Далодка:] — Трэба будаваць сваю гідрастанцыю. Будаваць — трэба мець фонд, ці залезці ў крэдыт. Грамовіч. Высокія даходы дазваляюць рассветаўцам штогод адлічваць вялікія сумы на папаўненне непадзельнага фонду. Данілевіч. // Рэсурсы, запасы, рэзервы чаго‑н. Насенны фонд. Зямельны фонд. Жыллёвы фонд. Асноўны слоўнікавы фонд мовы. □ Што такое трус? Сена не патрабуе, зімуе і летуе без усякіх там збожжавых фондаў. Ракітны. Кантора не мела ўласнага падменнага фонду, і жыхары, перацягнуўшы ўсе рэчы ў калідор ці кухню, сяк-так масціліся, пакуль у кватэры ішоў рамонт. Даніленка. // Сховішча рукапісаў, гістарычных дакументаў, старадрукаў і пад. Рукапісны фонд. Архіўныя фонды. // толькі адз.; чаго або які. Грашовыя сродкі, якія накопліваюцца шляхам збору на карысць каго‑, чаго‑н. Фонд міру. □ Яшчэ ў пачатку работ па аднаўленню горада быў арганізаваны грамадскі фонд, у які добраахвотна ўнеслі свае ўзносы тысячы рабочых, служачых, сялян. «Беларусь».

2. толькі мн. (фо́нды, ‑аў). У капіталістычных краінах — каштоўныя паперы, якія даюць прыбытак у выглядзе вызначанага працэнта. Банкаўскія фонды. Зніжэнне фондаў на біржы.

3. з азначэннем. Арганізацыя для аказання матэрыяльнай дапамогі творчым работнікам (пісьменнікам, мастакам і інш.). Літаратурны фонд СССР. Мастацкі фонд СССР.

•••

Залаты фонд (запас) — дзяржаўны фонд золата ў злітках і манетах, які захоўваецца ў цэнтральным эмісійным банку або казначэйстве краіны.

Фонд накаплення — частка нацыянальнага даходу сацыялістычнай дзяржавы, што ідзе на расшырэнне вытворчасці, стварэнне рэзерваў, а таксама для павелічэння матэрыяльных запасаў невытворчай сферы.

Фонд спажывання — частка нацыянальнага даходу сацыялістычнай дзяржавы, прызначаная на задавальненне індывідуальных і грамадскіх патрэб у прадметах ужытку і паслугах.

[Фр. fonds.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

wychodzić

wychodz|ić

незак.

1. выходзіць;

~ić na przechadzkę — выходзіць на прагулку (на шпацыр);

okna ~ą na ulicę — вокны выходзяць на вуліцу;

~ić z wprawy — страціць спрыт (навыкі); развучыцца;

2. разм. выпадаць;

włosy mu ~ą — у яго выпадаюць валасы;

3. карц. хадзіць;

~ić z asa — хадзіць з туза;

~ić na człowieka — выходзіць у людзі;

~ić na swoje разм. заставацца пры сваім;

~i dobrze na czym — атрымліваць прыбытак на чым;

~ić obroną ręką — выходзіць цэлым

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

clear

[klɪr]

1.

adj.

1) сьве́тлы, я́сны, бяз хма́раў

clear day — сьве́тлы дзень

2) празры́сты, бліску́чы

3) я́сна чу́тны, я́сна ба́чны; выра́зны; зразуме́лы

a clear voice — выра́зны го́лас

4) невінава́ты, безь віны́

clear conscience — чы́стае сумле́ньне

5) во́льны, адкры́ты

a clear view — адкры́ты від

6) во́льны ад до́ўгу, бяз до́ўгу, чы́сты

clear profit — чы́сты прыбы́так

clear of debt — бяз до́ўгу

7) апаро́жнены, разгру́жаны

2.

adv.

я́сна; зусі́м, ца́лкам

3.

v.t.

1) чы́сьціць

2) рабі́ць празры́стым

3) выясьня́ць

4) Law

а) апра́ўдваць, прызнава́ць невінава́тым

б) прызнава́ць надзе́йным

5) расчышча́ць

to clear the land of the trees — вы́карчаваць

•

- all clear

- clear away

- clear off

- clear the way

- clear up

- it is clear

- keep clear of

- out of a clear blue sky

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

пада́так м эк Stéuer f -, -n;

пада́так з абаро́ту Úmsatzsteuer f;

адзі́ны пада́так Éinheitssteuer f;

грашо́вы пада́так Géldsteuer f;

пада́так на дада́ную ва́ртасць Méhrwertsteuer f;

дадатко́вы пада́так Nébensteuer f, Náchsteuer f; zúsätzliche Stéuer;

пада́так на зарпла́ту Lóhnsteuer f

пада́так на звышпрыбы́так Stéuer auf Méhrgewinn;

мясцо́вы пада́так Lokálsteuer f;

натура́льны пада́так Naturálsteuer f, Naturálabgaben pl;

пада́так на нерухо́масць Immobíli¦ensteuer f;

падахо́дны пада́так Éinkommensteuer f;

прагрэсі́ўны пада́так Progressívsteuer f;

прамы́ пада́так dirékte Stéuer;

пада́так на прыбы́так Gewínnsteuer f, Gewínnabführung f;

пада́так на про́даж Verkáufssteuer f;

уско́сны пада́так indirékte Stéuer;

абкла́сці пада́ткам mit Stéuer belégen;

збіра́ць пада́ткі Stéuern erhében* [éinziehen*];

зніжа́ць пада́ткі Stéuern herábsetzen [ermäßigen];

павыша́ць пада́ткі Stéuern erhöhen;

плаці́ць пада́ткі Stéuern entríchten [(be)záhlen];

ухіля́цца ад вы́платы пада́ткаў Stéuern hinterzíehen*;

неабклада́льны пада́ткам stéuerfrei;

абклада́нне насе́льніцтва пада́ткамі die Bestéuerung der Bevölkerung;

павелічэ́нне пада́ткаў die wáchsende Bestéuerung

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

credit

[ˈkredət]

1.

n.

1) ве́ра f., даве́р -у m.

to give credit to something — даць ве́ры не́чаму, паве́рыць

2) паве́р -у, крэ́дыт -у m.; доўг, даўгу́ m.

3)

а) су́ма, запі́саная на прыбы́так

б) пра́вы бок бухга́льтарскае кні́гі

4) вераго́днасьць f.; до́брая рэпута́цыя, до́брае імя́

a citizen of credit — грамадзя́нін з до́брай рэпута́цыяй

5) прызна́ньне n.

She gets no credit for her work — Яна́ ня ма́е прызна́ньня за сваю́ пра́цу

6) то́е, што прыно́сіць го́нар, пахвалу́

The boy is a credit to his family — Хло́пчык — го́нар яго́нае сям’і

7) залічэ́ньне ку́рсу, залі́к -у m., залі́чаны прадме́т

2.

v.t.

1) дава́ць ве́ры, давяра́ць каму́-чаму́

2) крэдытава́ць

3) заліча́ць ву́чню прадме́т або́ курс

4) прыпі́сваць, прызнава́ць

•

- do credit to

- give a person credit for

- on credit

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

чы́сты

1. в разн. знач. чи́стый;

ч. пако́й — чи́стая ко́мната;

~тая бялі́зна — чи́стое бельё;

ч. ліст папе́ры — чи́стый лист бума́ги;

~тыя фа́рбы — чи́стые кра́ски;

ч. го́лас — чи́стый го́лос;

~тая ру́ская гаво́рка — чи́стая ру́сская речь;

~тая рабо́та — чи́стая рабо́та;

~тае зо́лата — чи́стое зо́лото;

~тае паве́тра — чи́стый во́здух;

~тае сумле́нне — перен. чи́стая со́весть;

ч. прыбы́так — чи́стая при́быль;

~тая вага́ — чи́стый вес;

2. разг. (истинный) настоя́щий, по́длинный;

ч. арты́ст — по́длинный арти́ст;

ч. зло́дзей — настоя́щий вор;

○ ~тае маста́цтва — чи́стое иску́сство;

◊ у ~тым по́лі — в чи́стом по́ле;

~тай вады́ — чи́стой воды́;

вы́весці на ~тую ваду́ — вы́вести на чи́стую во́ду;

з ~тым сэ́рцам — с чи́стым се́рдцем;

~тая пра́ўда — чи́стая пра́вда;

з ~тым сумле́ннем — с чи́стой со́вестью;

прыма́ць за ~тую мане́ту — принима́ть за чи́стую моне́ту;

ад ~тага сэ́рца — от чи́стого се́рдца;

шука́й до́лі ў ~тым по́лі — посл. ищи́ до́ли в чи́стом по́ле

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Vórteil

m -(e)s, -e

1) кары́сць, вы́гада; прыбы́так

von ~е — вы́гадны

~ aus [von] etw. D) zíehen* — атры́мліваць кары́сць [вы́гаду] з чаго́-н.

éinen ~ aus etw. (D) schlágen* [heráusholen] — атры́мліваць [здабыва́ць] вы́гаду [кары́сць] з чаго́-н., вы́гадаць на чым-н.

auf séinen ~ séhen* [bedácht sein] — клапаці́цца аб ула́сным даста́тку [дабрабы́це]

sich auf séinen ~ verstéhen* — уме́ць атрыма́ць вы́гаду з усяго́

im ~ sein — быць у вы́йгрышы

j-m zum ~ geréichen — пайсці́ на кары́сць каму́-н.

2) перава́га

éinen ~ bíeten* — дава́ць перава́гу, дарава́ць прывіле́ю

die Vórund Náchteile — перава́гі і недахо́пы

◊ kein ~ óhne Náchteil — няма́ лі́ха без дабра́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)