адвака́т, ‑а, М ‑каце, м.
Юрыст, які абараняе абвінавачанага на судзе, вядзе чыю‑н. справу. [Марыся:] — Хутка будзе суд, а пан Крукоўскі падкупіў адвакатаў, якія будуць абараняць Рыгора. Бажко. // Аб тым, хто заступаецца за каго‑н. — Пакінь Лазавенка! Я не люблю адвакатаў, — нахмурыўся, Ладыпіп і сярдзіта адышоў убок. Шамякін.
[Лац. advocatus — заступнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сяля́нскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да селяніна, належыць, уласцівы яму. Сялянская гаспадарка. □ Па кожную .. сялянскую сям’ю прыпадала не больш двух-трох гектараў зямлі, ды і то самай горшай. Бялевіч. Дзед арандаваў старую сялянскую хатку з гародам для бульбы. Бядуля. Пан Крулеўскі лічыў сябе знатаком сялянскай псіхалогіі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таўшчэ́зны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Вельмі тоўсты. Едзем пад таўшчэзнымі выноснымі соснамі, як нібы пад раскошным скляпеннем якогасьці храма. Пестрак. Пад дубам, у цяньку, на квяцістай коўдры ляжаў у кароткіх штоніках пан Ракоўскі, побач сядзела яго жонка — таўшчэзная рыжая кабеціна з залепленым паперай носам, каб не загарэў. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мужы́к ’муж’, ’селянін’; ’грубы, нявыхаваны чалавек, мужчына’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Грыг., Яруш., Касп., Жд. 1, Касп., Бяльк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, ТС, Ян.; Пан. дыс.), мужычы́ло, мужы́чына ’мужчына-здаравяк’ (ТС), мужы́чка ’сялянка’ (ТСБМ, Растарг., ТС), мужучонак ’сялянскі сын, невук’ (Нас.). Першапачаткова — памяншальнае ад муж (гл.): людзей ніжэйшага стану трактавалі як недарослых, параўн. польск. mużyk, чэш. mužík ’карлік’ (Фасмер, 2, 671; Булахоўскі, Вибр. пр., 3, 356).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стрэ́дні ‘дваюрадны’ (ТС), стрэ́нні ‘тс’ (Янк. 3.; пух., З нар. сл.), стры́нні ‘тс’ (Бузук., Паўд.-бел.). Пераасэнсаваны пад уплывам стрэ́ча ‘ступень роднасці’ (< стрэ́чны ‘дваюрадны’) прыметнік стрыечны (гл.), параўн. брат (сястра) у першай стрэчы (у першым стрэчанні, стрэнні), у другім стрэнні брат; браты першага стрэння (Пан.), што з’яўляецца вынікам аманіміі з стрэча ‘сустрэча’ (Янк. 2, 169), дн < нн у выніку дысіміляцыі. Гл. стрый, стрэча 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сці́пны ’паважны; скромны, сарамлівы’ (Нік., Оч.), ’лоўкі, акуратны’ (Касп.), ’хто ўмее добра працаваць’ (докш., ушац., Пан.), ’працалюбівы’ (Шат.). Відаць, узыходзіць да чэш. vtípný ’вынаходлівы, кемлівы, лоўкі, дасціпны’ няяснага паходжання (выводзяць з *tipati ’ўпіхваць, уціскаць’, гл. Борысь, 121), верагодна, праз польскае пасрэдніцтва, дзе пераважаюць формы *stip‑ з прыстаўкай (Басай-Сяткоўскі, Słownik, 50). Гл. дасціпны, досціп (гл.) з выпадзеннем ў (Станкевіч, Язык, 1029), параўн. ст.-бел. недовсципъ, недовтипъ ’някемлівасць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пропа́сть сов. прапа́сці, мног. папрапада́ць; (исчезнуть — ещё) зні́кнуць; (утратиться — ещё) адпа́сці; (погибнуть — ещё) згі́нуць, загі́нуць;
пропа́ли докуме́нты прапа́лі (зні́клі) дакуме́нты;
зре́ние пропа́ло зрок прапа́ў;
охо́та пропа́ла ахво́та адпа́ла;
цветы́ пропа́ли от моро́за кве́ткі прапа́лі (згі́нулі) ад маро́зу;
мно́го вре́мени у меня́ пропа́ло да́ром шмат ча́су ў мяне́ прапа́ла дарма́;
пропа́сть бе́з вести прапа́сці (згі́нуць) без ве́сткі;
◊
пиши́ пропа́ло! пішы́ прапа́ла!;
или пан, или пропа́л погов. ці (або́) пан, ці (або́) прапа́ў;
пропади́ про́падом! згінь-прападзі́!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ма́лец, мальца, м.
Разм. Падлетак, юнак; хлопец. Увесь іх выпуск — сто сорак мальцаў і дзяўчат — усе большыя за Міхася. Брыль. Выедзе пан Дастаеўскі да Варшавы, або ў госці да суседзяў, або на ловы ў пушчу, — палячка толькі таго і чакае. Гукне мальца да сябе і просіць, каб ён іграў. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падмаргну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр., каму.
Маргнуць, ухваляючы што‑н. або робячы намёк ці звяртаючы ўвагу на што‑н. — Ды я ведаю, што пан шляхетны і не захоча крыўдзіць беднага чалавека, — шматзначна падмаргнуў селянін фурману. Пальчэўскі. Сярожа ўсміхнуўся і падмаргнуў сябру: «Я так і ведаў!». Шыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ягамо́сць, ‑і, ж. і ‑я, м.
Уст.
1. Форма звароту да каго‑н.; пан, васпан. — Дарогу ж мы знаем Да вас, ягамосці, Да вас будзем ездзіць Мы часта ў госці. Русак.
2. Разм. Пра незнаёмага мужчыну. Неўзабаве Руневіч заўважыў у натоўпе белую варону — дзіўнага ягамосця ў цывільнай нетутэйшай вопратцы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)