ГАЛА́КТЫКА

(ад познагрэч. galaktikos малочны, млечны),

гіганцкая зорная сістэма, да якой належаць Сонца і ўся Сонечная сістэма разам з Зямлёй. У яе ўваходзяць не менш за 100 млрд. зорак (іх агульная маса каля 10​11 мас Сонца), міжзорнае рэчыва (газ і пыл, маса якіх каля 0,05 масы ўсіх зорак), касм. часціцы, эл.-магн. і гравітацыйнае поле.

Структура Галактыкі неаднародная. Адрозніваюць 3 асн. падсістэмы: сферычную (гала) — шаравыя скопішчы, чырвоныя гіганты, субкарлікі, пераменныя зоркі тыпу RR-Ліры, якія рухаюцца вакол цэнтра мас Галактыкі па выцягнутых арбітах у разнастайных напрамках і не ўдзельнічаюць у вярчэнні галактычнага дыска; прамежкавую (дыск) — большасць зорак галоўнай паслядоўнасці, у т. л. Сонца, зоркі-гіганты, белыя карлікі, планетарныя туманнасці; скорасць іх вярчэння мяняецца з адлегласцю ад цэнтра; узрост — некалькі млрд. гадоў; плоскую (тонкі дыск ці спіральныя рукавы) — маладыя зоркі, міжзорны газ і пыл, доўгаперыядычныя цэфеіды, пульсары, многія галактычныя крыніцы гама-, рэнтгенаўскага і інфрачырвонага выпрамянення; узрост гэтых зорак не большы за 100 млн. гадоў, яны не паспелі значна аддаліцца ад месцаў свайго нараджэння, таму спіральныя галіны Галактыкі лічаць месцам утварэння зорак. Цэнтральная вобласць Галактыкі (ядро) знаходзіцца ў напрамку сузор’я Стралец і заслонена ад зямнога назіральніка міжзорнымі воблакамі касм. пылу і газу. Памеры ядра Галактыкі больш за 1000 пк. Яно з’яўляецца крыніцай магутнага радыевыпрамянення, што сведчыць пра актыўныя працэсы, якія адбываюцца ў ім. Самая знешняя частка сферычнай падсістэмы — карона Галактыкі радыусам каля 70 кпк і масай, у 10 разоў большай за масу ўсёй астатняй Галактыкі. Сонца, знаходзіцца на адлегласці 8,5 кпк ад цэнтра, амаль дакладна ў плоскасці Галактыкі, і аддалена ад яе на Пн прыблізна на 25 кпк Скорасць вярчэння Сонца вакол цэнтра Галактыкі 230 км/с. Для зямнога назіральніка зоркі канцэнтруюцца ў напрамку плоскасці Галактыкі і зліваюцца ў бачную карціну Млечнага Шляху. Знаходжанне Сонца паблізу плоскасці Галактыкі ўскладняе даследаванне нашай зорнай сістэмы.

Літ.:

Марочник Л.С., Сучков А.А. Галактика. М., 1984;

Воронцов-Вельяминов Б.А. Очерки о Вселенной. 8 изд. М., 1980;

Климишин И.А. Открытие Вселенной. М., 1987.

Н.А.Ушакова.

т. 4, с. 448

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

magnitude

[ˈmægnɪtu:d]

n.

1) велічыня́, вага́ f., паме́ры pl., сі́ла f.

2) вялі́кае зна́чаньне, уплы́ў або́ вы́нік

3) Astronomy я́ркасьць f. (зо́ркі)

of the first magnitude — ве́льмі вялі́кі, пе́ршай велічыні́; даскана́лы, ве́льмі паважа́ны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

gleam

[gli:m]

1.

n.

1) бліск -у m., праме́нь сьвятла́; слабо́е сьвятло́

2) про́бліск -у m. (надзе́і, со́нца)

2.

v.i.

1) сьвяці́цца, ясьне́ць

2) міга́ць, мігаце́ць, мігце́ць (пра зо́ркі)

3) праблі́скваць, блі́скаць імгне́нна

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

блука́ючы

1. прич., в разн. знач. блужда́ющий;

2. деепр. блужда́я;

○ б. нерв — анат. блужда́ющий нерв;

~чая ны́рка — мед. блужда́ющая по́чка;

~чыя зо́ркі — блужда́ющие звёзды;

~чыя то́кі — блужда́ющие то́ки;

~чыя агні́ — блужда́ющие огни́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

блішча́ць glänzen vi; stráhlen vi; blítzen vi, fúnkeln vi, schímmern vi (зіхацець); blínken vi, léuchten vi (свяціцца); brillíeren [bril´ji:rən] (высок., тс. перан.);

во́чы блішча́ць (ад радасці) die Áugen glänzen [léuchten]; (ад гневу) die Áugen fúnkeln;

зо́ркі блішча́ць Stérne glänzen [fúnkeln, stráhlen]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АСМАЛО́ЎСКАЯ Зоя Васілеўна

(н. 1.3.1923 г. Орша),

бел. актрыса. Засл. арт. Беларусі (1982). Скончыла Бел. тэатр.-маст. ін-т (1952). З 1954 у Дзярж. рус. драм. т-ры Беларусі. Створаныя ёю вобразы вылучаюцца вострым адчуваннем характарнай адметнасці і эмац. стану, арганічным жыццём у вобразе. Сярод роляў: Зорына («Брэсцкая крэпасць» К.Губарэвіча), Ульяна («Трывога» А.Петрашкевіча), Валянціна («Зоркі на ранішнім небе» А.Галіна), Понсія («Дом Бернарды Альбы» Ф.Гарсія Лоркі), Селія («Дурнічка» Лопэ дэ Вэгі).

т. 2, с. 37

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

страж, ‑а, м.

1. Высок. Ахоўнік, абаронца. Армія — страж нашых граніц. / у вобразным ужыв. [Лес] спрадвеку стаіць, нібы нязменны і зоркі страж, вакол вёскі, дзе я нарадзіўся і вырас. Сачанка.

2. перан. Той, хто заўсёды на варце, за працай. — Будзем знаёмы: Волкаў Антон Пятровіч. Дык вы, малады чалавек, не паспелі на кватэру стаць, а ўжо адразу і за працу. Хаця, я вас разумею, вы, так сказаць, страж пяра... Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хмурне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рабіцца, станавіцца хмурным, воблачным. Чэзлі цьмяныя фарбы захаду на спадах гор, хмурнела далеч. Надыходзіла ноч. Самуйлёнак. Неба хмурнела. Зоркі пагаслі. Няхай.

2. перан. Станавіцца хмурным, панурым. Дзяўчына ўсё больш і больш хмурнела і гатова была заплакаць. Дамашэвіч. Калі [Іра] павітаецца, не глянуўшы мне ў вочы, я хмурнею і цэлы дзень думаю, што яна за нешта гневаецца на мяне. Марціновіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цьмяне́ць несов.

1. (терять блеск, яркость) ме́ркнуть;

зо́ркі ~не́лі — звёзды ме́ркли;

2. (становиться тусклым) тускне́ть, ту́скнуть;

срэ́бра паступо́ва ~не́ла — серебро́ постепе́нно тускне́ло;

3. перен. ме́ркнуть, тускне́ть;

~не́ла яго́ сла́ва — ме́ркла (тускне́ла) его́ сла́ва

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

А́РМСТРАНГ (Armstrong) Луі Даніэл

(4.7.1900, г. Новы Арлеан — 6.7.1971),

амерыканскі трубач і спявак. Арганізатар і ўдзельнік першых негрыцянскіх джаз-бандаў у Новым Арлеане. У 1947 засн. секстэт «Усе зоркі Луі Армстранга», гастраліраваў з ім і як саліст-трубач у краінах Амерыкі, Еўропы, Афрыкі. Стварыў уласны стыль выканання, для якога характэрны імправізацыйная свабода, разнастайнасць тэмбравых фарбаў і рытмаформул. Аўтар блюзаў і джазавых песень.

Літ.:

Коллиер Дж.Л. Луи Армстронг: Америк. гений: Пер. с англ. М., 1987.

т. 1, с. 496

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)