руби́ть несов.
1. сячы́;
2. перен. рэ́заць;
он так и ру́бит пра́вду в глаза́ ён так і рэ́жа пра́ўду ў во́чы;
3. (сруб) рубі́ць;
лес ру́бят — ще́пки летя́т погов. лес сяку́ць — трэ́скі ляця́ць;
руби́ть с плеча́ сячы́ з-за пляча́;
руби́ть под ко́рень сячы́ пад ко́рань;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
цель
1. (мишень) цэль, род. цэ́лі ж., мн. цэ́лі, -ляў;
стрельба́ по закры́тым це́лям стральба́ па закры́тых цэ́лях;
2. перен. мэ́та, -ты ж.;
име́ть це́лью мець на мэ́це;
ста́вить себе́ (задава́ться) це́лью ста́віць сабе́ за мэ́ту;
с це́лью з мэ́тай;
в це́лях у мэ́тах (для таго́, каб).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Німала́ду ’без прычыны, немаведама за што’ (Некр.), ’невядома’ (Янк. 1). Відаць, з пяла ладу, параўн. ніўлад ’не так, як трэба’ (Сл. ПЗБ). Гл. лад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Насампе́рад ’перш за ўсё, у першую чаргу’ (Гарэц., Др.), укр. насампере́д ’тс’. З на + са́м(ы) + пе́рад, параўн. на са́мы кане́ц ’напаследак, у канцы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кудэ́ркаць ’забаўляць’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, да кудзер (гл.). Зыходная форма, тады *кудзеркаць ’цягаць за валасы’ — дзеяслоў з суфіксацыяй на ‑ка‑ (SP, 1, 49–50).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Басю́ры ’гулянка жней за кошт гаспадара’ (Хрэст. дыял., 333). Няяснае слова. Магчыма, ёсць сувязь з словамі тыпу рус. дыял. бу́са́ть ’піць, напівацца’, бусо́й ’п’яны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́таптам ’нацянькі’ (Ян.): пабегла патапталі за цялём (Ян.). Прыставачнае ўтварэнне ад таптаць (гл.) з азначэннем спосабу дзеяння, як у папіхалі ’піхаючы’, попаўзкам і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прышпіндэ́рыць ’прышыць’ (нясвіж., Жд. 1). Хутчэй за ўсё з рус. пришпандорить ’моцна прырабіць, прымацаваць; моцна і акуратна прышыць’, якое да шпандыр ’шавецкае прыстасаванне’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дрэнь, ‑і, ж.
Разм.
1. зб. Што‑н. бескарыснае, непрыгоднае. [Гамрэкелі:] — Што ў цябе за мода падбіраць на вуліцы ўсякую дрэнь?! Самуйлёнак. // перан. Лухта, бязглуздзіца, глупства. А раз нічога не робіш, то розная дрэнь у галаву і лезе. Скрыпка.
2. у знач. вык. Пра каго‑, што‑н. нядобрае, кепскае. Справа дрэнь. □ І хоць быў токар з яго дрэнь, Ён неяк умудрыўся Дзве нормы выганяць за дзень. Валасевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́пнасць, ‑і, ж.
Тое, што і руплівасць. Бацька заўважыў: усё, за што б сын ні ўзяўся, робіць без ахвоты, без цікавасці, без той рупнасці, якая так яму ў Міці падабалася. Навуменка. Можна з пэўнасцю сказаць, што ніколі дасюль у паэзіі не ўзнікала столькі рупнасці за лёс чалавека і чалавецтва, столькі хваляванняў аб сягонняшнім і заўтрашнім, столькі думак, якія прыходзяць ад ведання жыцця Радзімы і планеты. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)