кро́ўны і (разм.) крэ́ўны, -ая, -ае.
1. Родны па крыві; які паходзіць ад адных продкаў.
К. брат.
Кроўная радня.
2. перан. Вельмі блізкі, цесны, моцны, непарушны.
Кроўная сувязь пісьменніка з народам.
Кроўна (прысл.) зацікаўлены ў чым-н.
◊
Кроўная крыўда — цяжкая, якая глыбока кранае.
Кроўная помста — помста забойствам за забойства сваяка як перажытак родавага ладу.
Кроўныя грошы (разм.) — грошы, нажытыя сваёй працай.
|| наз. кро́ўнасць, -і, ж. (да 2 знач.) і крэ́ўнасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дабро́ ср.
1. добро́, бла́го;
імкну́цца да ~ра́ — стреми́ться к добру́ (бла́гу);
я табе́ ~ра́ зы́чу — я тебе́ добра́ жела́ю;
дзе́ля ~ра́ радзі́мы — на бла́го ро́дины;
2. (добрые дела, поступки) добро́;
рабі́ць д. людзя́м — де́лать добро́ лю́дям;
3. разг. (имущество, пожитки) добро́;
ку́фры по́ўныя ~ра́ — сундуки́ полны́ добра́;
з усі́м сваі́м ~ро́м — со всем свои́м добро́м;
4. разг., ирон. (дрянь, что-л. негодное) добро́;
тако́га ~ра́ нам і дарма́ не трэ́ба — тако́го добра́ нам и да́ром не ну́жно;
◊ з гэ́тага ~ра́ не бу́дзе — ничего́ хоро́шего из э́того не полу́чится;
не на д. — не к добру́;
не з ~ра́ — не с добра́;
не даве́сці да ~ра́ — не привести́ к добру́;
паміна́ць ~ро́м — помина́ть добро́м;
плаці́ць ~ро́м за д. — плати́ть добро́м за добро́;
няма́ лі́ха без ~ра́ — посл. нет ху́да без добра́;
за маё д. ды мне ў рабро́ — погов. за моё добро́ да мне в ребро́;
хто ~ру́ не рад — посл. кто добру́ не рад;
ад ~ра́ ~ра́ не шука́юць — посл. от добра́ добра́ не и́щут
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВАЛКО́НСКАЯ Марыя Мікалаеўна
(6.1.1806—22.8.1863),
жонка дзекабрыста С.Р.Валконскага, княгіня. Дачка ген. М.М.Раеўскага. Адна з першых сярод жонак дзекабрыстаў паехала за мужам у Сібір, дзе жыла да 1855. Аўтар «Запісак» з яскравым апісаннем турэмна-катаржнага рэжыму, характарыстыкай многіх дзекабрыстаў і інш. Гераіня паэмы М.А.Някрасава «Рускія жанчыны».
т. 3, с. 482
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕ́ЛАЕ ВО́ЗЕРА,
у Беларусі, у Верхнядзвінскім раёне Віцебскай вобл., у бас. р. Росіца, за 24 км на ПнЗ ад г. Верхнядзвінск, на мяжы з Латвіяй. Пл. 0,4 км², даўж. 1,68 км, найб. шыр. 400 м. Пл. вадазбору 2,79 км². Канавай злучана з воз. Чорнае.
т. 2, с. 385
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́ГА,
α Ліры, зорка нулявой зорнай велічыні (0,0 візуальнай зорнай велічыні). Адна з самых яркіх зорак Паўн. паўшар’я неба. Свяцільнасць у 50 разоў большая за сонечную. Адлегласць ад Сонца 8 пс. З Альтаірам і Дэнебам утварае т.зв. вял. летні трохвугольнік, добра бачны на летнім небе.
т. 4, с. 53
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЛАБА́ЛЬНЫ МАНІТО́РЫНГ,
назіранне за планетарнымі працэсамі і з’явамі ў біясферы, у т. л. за вынікамі антрапагеннага ўздзеяння на прыроду. Уключае вывучэнне, ацэнку стану і прагназаванне змен прыродных працэсаў, кантроль за энергет. і цеплавым балансам Зямлі, узроўнямі радыяцыі, вуглякіслага газу, кіслароду, міграцыяй хім. элементаў, станам Сусветнага акіяна, кліматычнымі зменамі, міграцыямі жывёл і інш. з’явамі прыроды. Ажыццяўляецца ў межах міжнар. праграм навук. даследаванняў на базе наземных станцый, навук.-доследных суднаў, штучных спадарожнікаў Зямлі, біясферных запаведнікаў і інш. Дапаўняецца і звязаны з інш. відамі маніторынгу.
т. 5, с. 280
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
gryźć się
незак.
1. грызціся;
2. мучыцца, пакутаваць;
gryzła się brakiem wiadomości od syna — яна пакутавала з-за адсутнасці вестак ад сына;
3. разм. грызціся, сварыцца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
potrącenie
н.
1. дотык; штуршок;
2. перан. згадка пра што; закрананне;
3. адлічэнне; вылічэнне; вылік; утрыманне;
potrącenie podatku — адлічэнне з падатку;
z ~m — за вылікам чаго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
figiel
м. фіглярства, фіглі-міглі; свавольства; жарт;
o mały ~iel nie ... — ледзь не...; за малым не...;
spłatać komu figla — выкінуць каленца, паджартаваць з каго; разыграць каго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Зато́е, злучнік ’аднак’, ’таму’. Рус. зато, укр. зате, чэш., славац. zato ’тс’, славен. zatọ̑je < *za todje ’для таго’, zatȏ ’таму’, серб.-харв. з̀ато ’тс’, балг. затова́, зату́й ’тс’, макед. затоа ’таму’. Складаны злучнік з прыназоўнікам за (< za) і займеннікам тое (to + je), гл. за, той. ESSJ, SGZ, 2, 757.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)