1. Паехаць, адправіцца куды‑н., за межы чаго‑н. Выехаць у поле. □ Праз гадзіну абоз выехаў з карчомнай стадолы ў дарогу.Чорны.Фурман зняў клункі, куфэрак, развітаўся і выехаў з двара.Пальчэўскі.// Пакінуць сталае ці часовае месца жыхарства; перасяліцца. [Міхал:] — Тварыцкая тут жыве? — Не, — адказаў чалавек, — яна раней тут жыла, цяпер.. зусім выехала.Чорны.Вера з дзецьмі пабыла ў Карніцкіх дзён тры і выехала ў Свярдлоўск, дзе жыла яе родная сястра.Паслядовіч.
2. Едучы, паявіцца дзе‑н., прыехаць. Конь бег шпарка і мы неўзабаве выехалі на лясную паляну.Мурашка.
3.Разм. Плаўна вываліцца, выпасці. Пакет выехаў з рук. □ Заскрэбла аб камень дошка, што выехала з варотцаў.Пташнікаў.
4.перан.Разм. Выкарыстаць якія‑н. акалічнасці, прыёмы ў асабістых мэтах. — Дык вось і я ў гэтай байцы Таксама выеду на зайцы.Корбан.
•••
Выехаць на чужой шыі (спіне і г. д.) — нядобрасумленным спосабам выйсці з цяжкага становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́так, ‑тка, м.
1. Жывёлы, часцей аднаго віду, якія пасуцца або ўтрымліваюцца разам, гуртам. Хлапчук летам пасвіў вясковы статак, лазіў з ім па балотах, каб схаваць ад варожага вока.Капусцін.[Хмялеўскі:] — Калісьці тут [у дуброве] коз было да халеры. Статкамі хадзілі, а цяпер рэдка дзе ўбачыш.Чарнышэвіч.// Наогул вялікая колькасць якіх‑н. звяроў, птушак; чарада. Статак кароў, свіней у Літвінаве пераваліў перад вайной за тысячу галоў.Навуменка.Хто яго тут [у лесе] пакінуў, Гэта рэха жывое? Можа статак ласіны, Ідучы з вадапою?Кірэенка.Спалоханы .. грукатам [танкаў], аднекуль з гародаў шугае ў паветра вялізны, на паўнеба, статак вераб’ёў.Быкаў.Я потым бачыў, як качыны статак валюхаўся па полі — белы-белы.Хомчанка./увобразнымужыв.На шчасце наша, на шляху Сустрэлі статак хвой.Астрэйка.Толькі на дваццаць шосты дзень, Калі палымнеў на палетках пажар, Прыгналі вятры на акрутны сухмень Чорнагаловыя статкі хмар.Хведаровіч.
2. Пагалоўе сельскагаспадарчай жывёлы. Племянны статак.
•••
Панургаў статак — натоўп, які слепа ідзе за сваім важаком.
[Ад імя Панурга, героя рамана Рабле «Гарганцюа і Пантагруэль».]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Калі́ба ’від хваробы’ (Касп.). Ілюстрацыя як быццам пацвярджае дэфініцыю: «Каб цебе каліба, як ты мяне падманіў». З назваў хваробы адразу звяртае на сябе ўвагу рус.вяц.калига ’хвароба грыжа’, аднак паводле лінгвагеаграфічнага крытэрыю гэта паралель не вельмі надзейная. Адносна семантыкі рус. назвы параўн. смал.килаватка ’бручка, Brassica napus’, бел.грыжа ’тс’ (нягледзячы на генезіс апошняй назвы). Няясна; у роднасных паўн.-бел. гаворках паралелей да гэтага слова не адзначана, таму можна меркаваць аб рэгіянальным утварэнні. Фармальна можна дапусціць сувязь з калываць (калібаць), параўн. да фанетыкі калібель (Жд. 3, Кліх), аднак такое супастаўленне нічога не праясняе. Цалкам імаверна, што Каспяровічам зафіксавана структура, дзе канкрэтнай назвы не было наогул. Можна думаць, што першапачаткова тут была структура тыпу *каб цябе, каб…, дзе другое каб не толькі ўзмацняе першае, але, магчыма, з’яўляецца субстытутам адпаведнай формулы, якая магла ўключаць і назву хваробы. Прычынай падобнай з’явы магла быць другародная функцыя назвы хваробы параўнальна з функцыяй уласна структуры, не выключана таксама, што тут назіраецца эўфемізацыя выразу, узмацняючая праклён, паколькі пад другім каб можа разумецца любая хвароба з найбольш непажаданых. У канкрэтным выразе каліба адпавядае разгледжанаму вышэй каліб (гл.). Праўда, не вельмі ясна, з’яўляецца гэта наватворам унутры гаворкі, ці тут назіраецца вынік узаемадзеяння гаворак і ўплыву выразу каліба цябе каліба на мяркуемы ’каб цябе, каб…’. Не выключана і запазычанне, аднак знайсці крыніцу нам не ўдалося. У польск. гаворках таксама няма матэрыялу, які б дазволіў меркаваць аб запазычанні. Звяртае на сябе ўвагу дыял.kaleba і kalemba ’старая і худая карова’, ’лянівая жанчына’ і да т. п., аднак гэта паралель не задавальняе. Фармальна падобны гукакомплекс знаходзіцца ў назвах раслін: kolibaba ’расліна… galeopsis ladanum’, kolebok ’radix bardanae’ (дэфініцыя паводле старога тлумачэння Карловіча). Семантычна такое супастаўленне магчымае (назва расліны можа суадносіцца з назвай хваробы), але вельмі няпэўнае. Не выключана і мясцовае ўтварэнне ад калоць з суфіксацыяй як у сядзіба, гасціба (гл. Сцяцко, Афікс. наз., 84–85). Аб канкрэтнай семантыцы назвы меркаваць цяжка, аднак у гаворках дэрываты ад калоць азначаюць розныя хваробы і з боку семантыкі такое тлумачэнне сумнення не выклікае. Нельга выключаць таксама нейкай памылкі пры запісе, відавочна, патрабуецца ўдакладненне прыведзенай Каспяровічам інфармацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бы́ццам
1.злуч.ічасц. als, als ob, als wenn (+conj);
ты бы́ццам сам гэ́тага не ве́даеш! als ob du das nicht wüsstest!
ка́жуць, бы́ццам яго́тут няма́ man ságt, er sei [ist] nicht da; man ságt, dass er nicht da sei [ist];
3.разм. (здаецца) es scheint;
мне здае́цца, бы́ццам не́хта ідзе́ es scheint mir, da kommt jémand
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
safe
[seɪf]1.
adj.
1) бясьпе́чны, пэ́ўны
а) We feel safe here — Мы тут чу́емся бясьпе́чнымі
б) Keep money in a safe place — Трыма́й гро́шы ў бясьпе́чным ме́сцы
2) непашко́джаны, цэ́лы
He returned from war safe and sound — Ён вярну́ўся з вайны́ цэ́лы й здаро́вы
3) асьцяро́жны, аба́члівы
a safe move — асьцяро́жны крок
4) надзе́йны, пэ́ўны
a safe guide — надзе́йны правадні́к
2.
n.
сэйф -а m., незгара́льная ша́фа
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
allow
[əˈlaʊ]
v.t.
1) дазваля́ць
Dogs are not allowed here — З саба́камі тут не дазво́лена
2) выдава́ць, выдзяля́ць
His father allows him $2 a week — Ба́цька дае́ яму́ 2 даля́ры на ты́дзень
3) дапуска́ць, прыма́ць
The judge allowed the claim of the man — Судзьдзя́ прыня́ў ска́ргу чалаве́ка
4) улі́чваць, браць пад ува́гу; дапушча́ць
to allow a car to be stolen — дапусьці́ць, каб а́ўта скра́лі
•
- allow for
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
вантро́ба, ‑ы, ж.
1.Разм. Чэрава, жывот. Нямала прагная папоўская вантроба паглынула народнага дабра.«Звязда».
2.толькімн. (вантро́бы, ‑аў). Унутраныя органы грудной клеткі і жывата. Адным узмахам нажа ад сябе.. [Мая] разразала срабрысты жывот судака, паварочвала нож лязом угару і ходам рукі назад тронкамі вычышчала вантробы.Дуброўскі.— І лісіца тут была, на свежаніну з’явілася, — дадаў.. [Дзямід], паказваючы на зямлю, — а над вантробамі крумкачы пастараліся.В. Вольскі.
•••
Пераесці (ад’есці) вантробыкамугл. пераесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)