інве́рсія
(лац. inversio = перастаноўка)
1) лінгв. змяненне звычайнага парадку слоў і словазлучэнняў у сказе для надання фразе пэўнай стылістычнай афарбоўкі;
2) мат. парушэнне нармальнага парадку двух элементаў у перастаноўцы;
3) метэар. павышэнне тэмпературы паветра ў атмасферы з вышынёй замест звычайнага яе паніжэння.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
апо́капа
(гр. apokope = адсячэнне)
лінгв. 1) адпадзенне аднаго або некалькіх гукаў у канцы слова (напр. «мо» замест «можа»);
2) утварэнне новых слоў шляхам скарачэння.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
валапю́к
(ад англ. world = свет + speak = размаўляць)
1) штучная міжнародная мова, якую стварыў у 1879 г. Й. Шлеер;
2) перан. набор незразумелых слоў, тарабаршчына.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ідыёма
(гр. idioma = своеасаблівы выраз)
устойлівы моўны выраз, значэнне якога не супадае са значэннямі асобных слоў, што яго складаюць (напр. сабаку з’есці — набыць вопыт).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пара-
(гр. para = каля, пры)
першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае знаходжанне побач, а таксама перамяшчэнне, адхіленне ад чаго-н., змену чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
феерве́рк
(ням. Feuerwerk)
1) каляровыя агні, рознакаляровыя асвятляльныя ракеты, якія запускаюць у час свят, урачыстасцей;
2) перан. імклівы паток чаго-н. (напр. ф. слоў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эпі-
(гр. ері = на, над, пры, пасля)
першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае размяшчэнне зверху ці каля чаго-н., следаванне за чым-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Кры́па ’жолаб у крыніцы’ (Федар. Рук.), ’кармушка’ (Сл. паўн.-зах.). Запазычанне праз польск. krypa ’прыстасаванне для кармлення коней’ з ням. Krippe ’жолаб’ ці больш верагоднае (улічваючы значэнне беларускіх слоў) непасрэднае запазычанне з нямецкай мовы (параўн. Слаўскі, 3, 88).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
над... (а таксама над’..., нада...), прыстаўка.
I. Ужываецца пры ўтварэнні дзеясловаў і вытворных ад іх слоў са значэннямі:
1. Павелічэнне, пашырэнне прадмета да пэўнай мяжы, нормы, напрыклад: надбудаваць, надтачыць, надставіць, надвязаць, надклеіць, надшыць.
2. Няпоўны ахоп прадмета дзеяннем, няпоўнае дзеянне, напрыклад: надкапаць, надпіць, надламаць, надпілаваць.
II. Ужываецца пры ўтварэнні назоўнікаў і прыметнікаў са значэннем больш высокага становішча, напрыклад: надброўе, надгартанны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нахапа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Захапіць, схапіць многа чаго‑н. [Сынклета Лукічна:] — Не давай [коней]! Амелька будзе па начах сваю сядзібу апрацоўваць... Нахапаўся [зямлі] і на дачку і на сына... Шамякін.
2. перан. Неадабр. Павярхоўна, выпадкова засвоіць што‑н. Нахапацца новых слоў. □ За шмат гадоў работы Бялоцкі нахапаўся сяго-таго з сельскагаспадарчых ведаў. Але ж гэта былі абрыўкі, лахманы, адарваныя часам ад.. навукі. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)