разарва́цца, -ву́ся, -ве́шся, -ве́цца; -вёмся, -вяце́ся, -ву́цца; -ві́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раздзяліцца на часткі ад рэзкага руху або ад старасці; парвацца.
Вяроўка разарвалася.
Кашуля разарвалася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Узарвацца знутры, распасціся на часткі.
Снарад разарваўся.
3. перан. Пра неабходнасць адразу выканаць многа спраў, паспець усюды (разм.).
Я на ўсё не разарвуся.
|| незак. разрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 2 і 3 знач.).
○
Душа (сэрца) разрываецца — пра пачуццё вострай жаласці, шкадавання.
Хоць разарвіся! — ужыв. пры ўказанні на незвычайна вялікую занятасць, неабходнасць быць адразу ў некалькіх месцах.
|| наз. разры́ў, -ры́ву, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГВІНДЖЫ́ЛІЯ Джансуг Мікалаевіч
(н. 14.10.1940, в. Дымі Багдадскага р-на, Грузія),
грузінскі пісьменнік, крытык, публіцыст. Скончыў Кутаіскі пед. Ін-т (1964). Аўтар літ.-публіцыстычных зб-каў «Пачуццё меры ў сучаснай крытычнай думцы» (1979), «Асоба Георгія Саакадзе» (1980), «Паэтычная энергія» (1983), «Душа-стваральніца» (1985), «Рэальнае жыццё грузіна» (1992, Дзярж. прэмія Грузіі 1993), «Краіна — доля Багародзіцы» (1997), у якіх адлюстраваны актуальныя праблемы сучаснай груз. л-ры, праблемы адраджэння і сцвярджэння нац. самасвядомасці груз. народа.
Д.Мчэдлуры.
т. 5, с. 103
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
парапсіхало́гія
(ад гр. para = каля + psyche = душа + logos = слова)
1) галіна псіхалогіі, якая вывучае незвычайныя здольнасці чалавечага арганізма (яснабачанне, тэлепатыю і інш.);
2) тэлепатычныя здольнасці чалавека.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Pelle sub agnina latitat mens saepe lupina
Пад авечай шкурай хаваецца часта воўчая душа.
Под овечьей шкурой прячется часто волчья душа.
бел. Перабраўся воўк у аўчыну. Авечка, а з клыкамі. Анёлам ляцеў, а чортам сеў.
рус. Волк в овечьей шкуре. Гладка шёрстка, да коготок востёр. Глядит лисой, а пахнет волком.
фр. Le loup qui s’est fait agneau (Волк прикинулся овцой). Faire l’agneau (Прикинуться овечкой).
англ. Wolf in sheep’s clothing (Волк в овечьей шкуре).
нем. Ein Wolf im Schafspelz (Волк в шкуре овцы).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
засумава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., па кім-чым і без дап.
Пачаць сумаваць. // Зрабіцца сумным, занудзіцца без каго‑, чаго‑н., замаркоціцца па кім‑, чым‑н. Дзень быў цёплы, вясновы. Адзін з такіх, калі вельмі цягне на сонца, па якім засумаваў за зіму. Карпаў. / у перан. ужыв. [Лукаш] вярнуўся з вайны, вярнуўся з думкамі толькі аб працы, па якой зусім занудзілася душа, засумавалі рукі. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгада́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Прыйсці на памяць, успомніцца. З’явяцца новыя людзі, новыя інтарэсы, і можа толькі гады ў рады прыгадаецца.. [Таццяне] сёлетняя практыка — прыгадаецца, каб адразу ж і забыцца. Васілёнак. Даўнім смуткам павеяла на мяне. Прыгадалася сцюдзёная зімняя ноч... Хомчанка. «Слязьмі гору не паможаш», — прыгадаліся .. [Галі] словы маці. Ваданосаў.
2. Уявіцца. Гэта можа толькі прыгадацца ў марах, Як спявала поўная душа. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спусто́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак.
1. Дайсці да заняпаду. Цяпер Ніне было балюча бачыць, як усё тут спустошылася. Мележ. // перан. Страціць маральныя сілы, здольнасць да актыўнага, творчага жыцця. Душа на гэты кароткі момант як бы зусім спустошылася, каб быць гатовай для напаўнення. Чорны.
2. Стаць неўрадлівым (пра глебу); ператварацца ў пустку. Зямля спустошылася.
3. Стаць пустым, апусцець. Кішэні ўжо спустошыліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРАТАШВІ́ЛІ Ніколаз Мелітонавіч
(27.12.1817, Тбілісі — 21.10.1845),
грузінскі паэт-рамантык. Літ. спадчына Бараташвілі — паэма і вершы (каля 40), пераважна філас. і інтымнай тэматыкі. У творах («Мерані», «Мая малітва», «Магіла цара Іраклія», «Роздум на беразе Куры», паэма «Лёс Грузіі» і інш.) складаны ўнутр. свет чалавека, мара пра нац. свабоду Грузіі. У асобных вершах матывы адчаю, песімізму, адзіноты («Адгукніся, душа», «Злы дух»). Паэзіі Бараташвілі ўласцівыя псіхалагізм, лірызм, экспрэсіўнасць, пластычнасць, музычнасць. На бел. мову яго творы перакладалі А.Астрэйка, А.Вялюгін, Е.Лось, Я.Семяжон і інш.
т. 2, с. 300
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
горе́ть несов., в разн. знач. гарэ́ць; (о жжении — ещё) пячы́;
дрова́ горя́т дро́вы гара́ць;
щёки горя́т шчо́кі гара́ць;
горе́ть жела́нием гарэ́ць жада́ннем;
гори́т во рту пячэ́ ў ро́це;
гори́т лицо́ гары́ць твар;
◊
голова́ (душа́) гори́т галава́ (душа́) гары́ць;
де́ло (рабо́та) гори́т рабо́та гары́ць;
земля́ гори́т под нога́ми зямля́ гары́ць пад нага́мі;
не гори́т (не спеши) не гары́ць;
глаза́ горя́т во́чы гара́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ныць, ныю, ныеш, ные; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Балець (пра адчуванне тупога, цягучага болю). Ныла спіна, балела шыя... балеў пад пахай рубец. Даўно ён ужо не ныў. Пташнікаў. Туравец стаў больш адчуваць, як ные параненая рука. Мележ. / у безас. ужыв. Хлопцам прыходзілася ўвесь час нізка прыгінацца, ад гэтага ныла ў паясніцы. Шахавец.
2. Надакучліва скардзіцца на што‑н. Большасць рабочых жыве ў навакольных вёсках, ходзіць на працу за 3–5 кіламетраў, і ніхто не ные, ніхто нічога не патрабуе. Грахоўскі. Адзін не мае часу носа ўцерці за работаю, а другі ные ад таго, што не ведае, куды яму дзець лішні час. Крапіва.
3. перан. Разм. Цягуча, жаласна гусці. Улетку галлём зялёным шуміць.. [шлях], а ўзімку адзінока ныюць на слупах драты. Скрыган. Пад столлю нылі камары. Самуйлёнак. У вяршалінах дрэў нудна ныў вецер. Новікаў.
•••
Душа (сэрца) ные гл. душа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)