жандарме́рыя, ‑і, ж.

Асобае паліцэйскае войска ў буржуазных краінах для палітычнай аховы і вышуку, для барацьбы з рэвалюцыйным рухам. Для пошукаў і лоўлі Каліноўскага была пастаўлена на ногі ўся мясцовая ўлада, яўная і патаемная паліцыя і жандармерыя губерні. Лушчыцкі.

[Фр. gendarmerie.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

курэ́нь, курэня, м.

1. Абл. Будан. — Мы ўжо і курані ў лесе пабудавалі, і хлеб, які быў, пахавалі. Шчарбатаў.

2. Жылая хата ў некаторых месцах Украіны, Дона.

3. Гіст. Асобная часць Запарожскага войска, а таксама ваенны стан такой часці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

салда́т, -а, М -да́це, мн. -ы, -да́т, м.

1. Радавы ваеннаслужачы сухапутнага войска, а таксама ваеннаслужачы наогул.

С. музычнага ўзвода.

2. перан. Ваенны чалавек, воін.

Мой тата — стары с.

С. рэвалюцыі (той, хто прысвяціў сваё жыццё справе рэвалюцыі; высок.).

○

Лясныя салдаты — партызаны.

|| памянш. салда́цік, -а, мн. -і, -аў, м.

Скакаць у ваду салдацікам (прысл.; стоячы, у стаячым становішчы). Алавяны с. (дзіцячая цацка — фігурка салдата).

|| прым. салда́цкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сосредото́чить сов. сканцэнтрава́ць, засяро́дзіць; (собрать) сабра́ць;

сосредото́чить войска́ сканцэнтрава́ць во́йскі;

сосредото́чить си́лы сабра́ць (сканцэнтрава́ць) сі́лы;

сосредото́чить внима́ние сканцэнтрава́ць (засяро́дзіць) ува́гу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

branka

ж.

1. набор (у войска і да т.п.);

2. уст. паланянка; палонная

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ар’ерга́рд

(фр. arrière-garde)

частка войска, якая знаходзіцца ззаду галоўных сіл, каб у час руху абараніць іх ад нападу з тылу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

рух (род. ру́ху) м., в разн. знач. движе́ние ср.;

р. машы́ны — движе́ние маши́ны;

р. во́йска — движе́ние во́йска;

няма́ матэ́рыі без ру́ху і ру́ху без матэ́рыі — филос. нет мате́рии без движе́ния и движе́ния без мате́рии;

рэвалюцы́йны р. — революцио́нное движе́ние;

○ слу́жба ру́ху — слу́жба движе́ния;

во́льныя ру́хі — во́льные движе́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бля́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Кавалачак бляхі (у 1 знач.).

2. Памянш. да бляха (у 2 знач.). З шапкі былі ўжо сарваны ўсе тыя бляшкі, якія раней паказвалі, да войска якой дзяржавы гэты салдат належаў. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карале́ўскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да караля (у 1 знач.) і каралевы (у 1, 2 знач.), належыць ім. Каралеўская ўлада. Каралеўскае войска. Каралеўскі палац.

2. У шахматах — які знаходзіцца на той палове дошкі, дзе кароль. Каралеўскі фланг. Каралеўская пешка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вайско́вы

1. (які мае дачыненне да войска) Trúppen-;

вайско́вая часць Trúppenteil m -(e)s, -e;

2. (ваенны) Militär-, militärisch;

вайско́вая слу́жба Wéhrdienst m -es, Militärdienst m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)