◎ Па́мжа ’пахмурнае, імглістае надвор’е’ (Гарэц., Др.-Падб.), ’пошасць, напасць’ (Касп., Нік. Очерки). Рус. смал. памжа ’надвор’е (звычайна дрэннае)’, цвяр. ’санлівасць, дрымота’, пск., паўдн. ’бяда, напасць; хвароба, смерць; аб чым-н. кіслым; лаянк. чорт; аб няўдачніку’. У сувязі з апошнімі рус. значэннямі, магчыма, сюды ж адносіцца і славен. pamž, pamža ’крыкун, крыклівае дзіця’, але гэта няпэўна. Аддзеяслоўны дэрыват з суф. -а ад *памжыць < мжыць (гл.). Паколькі прымыкае да рус. моўнай тэрыторыі, магчыма, і пранікненне з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
grief
[gri:f]
n.
1) боль -ю m., сму́так -ку m.; сум -у m., скру́ха, туга́ f., жа́льба f.
2) го́ра n., бяда́ f., цярпе́ньні pl.
to come to grief — папа́сьці ў бяду́; пацярпе́ць няўда́чу
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
pół
палова;
pół godziny — паўгадзіны;
dwa i pół — два з паловай;
(to) pół biedy — гэта не бяда; магло быць і горш;
pół na pół — пароўну; напалам
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
scrape1 [skreɪp] n.
1. скабле́нне, скрабе́нне;
give a carrot a scrape скрэ́бці мо́ркву
2. дра́піна;
get a scrape on one’s elbow абадра́ць ло́каць
3. dated непрые́мная сітуа́цыя, бяда́
♦
a scra pe of the pen ро́счырк пяра́;
get into ascrape тра́піць у не́рат;
get out of scrape вы́круціцца з непрые́мнага стано́вішча
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
прычыні́цца I сов.
1. (да чаго) послужи́ть причи́ной (чего);
2. (да чаго) оказа́ться прича́стным (к чему), приложи́ть ру́ку (к чему);
3. произойти́, случи́ться;
~ні́лася бяда́ — случи́лась беда́
прычыні́цца II сов. (о двери, окне и т.п.) прикры́ться, притвори́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
налучы́ць сов., разг.
1. напа́сть, наткну́ться, натолкну́ться, набрести́;
н. на во́ўчую я́му — напа́сть (натолкну́ться, набрести́) на во́лчью я́му;
2. насти́гнуть, насти́чь; засти́чь, засти́гнуть;
3. (каго, што) случи́ться (с кем, чем);
яго́ ~чы́ла бяда́ — с ним случи́лась беда́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
misery
[ˈmɪzəri]
n., pl. -eries
1) паку́та f., цярпе́ньне n., няго́да f.; няшча́сьце n.; нядо́ля f.
the misery of poverty — паку́ты гале́чы
companions in misery — сябры́ ў няшча́сьці
2) бяда́ f., цяжкі́я абста́віны; гале́ча f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
перазда́ць, ‑здам, ‑здасі, ‑здасць; ‑здадзім, ‑здасца, ‑здадуць; зак., што.
1. Здаць у карыстанне што‑н. нанава, на іншых умовах або каму‑н. другому. Пераздаць зямлю ў арэнду. Пераздаць пакой.
2. Разм. Здаць экзамен, залік паўторна, яшчэ раз. А мне ўспамінаецца, як некалі Барыс усё скардзіўся, што яму цяжка даецца матэматыка. Я ж казаў, што невялікая бяда і пераздаць адзін прадмет і ні ў якім выпадку не трэба кідаць вучобу ў машынабудаўнічым тэхнікуме. Мыслівец.
3. Здаць, раздаць нанава (карты).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нужда́ ’нястача, беднасць’ (Сл. ПЗБ), ’патрэба, неабходнасць’ (Бяльк.), ’бяда, гора, журба’ (ТС, Ян.), nużdá ’вошы’: jak zapárуsz płáccie haràczym szczółkam, to zhinie ŭsiàkaja nużdá — і woszy, і hnìdy, Пятк., 2, 110. Па фанетычных прыкметах (‑жд‑ < *‑dj‑), запазычана з ц.-слав., параўн. ст.-слав. ноужда ’неабходнасць, прымус’; развіццё семантыкі на базе устойлівых словазлучэнняў: jehó nużdá zajéła („o bardzo zawszawionych osobnikach“, Пятк., там жа), з нужды́ напада́юць вошы (ТС). Сюды ж нужда́ць ’прымушаць’ (Нас.), ’вымагаць’ (Бяльк.). Параўн. Фасмер, 3, 88; Слаўскі, SOr, 18, 265.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нячы́віль ’напасць, нечаканая бяда’ (Нас.) ’напасць; стан раздражнення’ (міёр., Нар. сл.), не́чывіль ’нечаканасць’ (Касп.), у спалучэнні з нячы́вілі ’ад нечаканасці’ (Нас. Сб.), зьнячывілі ’у непрытомнасці, не памятаючы’ (Бяльк.), параўн. укр. нече́вля, нече́вʼя ’нішто; нікчэмнасць’, рус. нечи́вель ’непрытомнасць, беспамяцтва’. Паводле Мяркулавай (Этимология–77, 91), прасл. дыял. *nečevelь < *čevelь ’прытомнасць, памяць’, што ад *čьvati, čujǫ, паралельнае да čuti, čujǫ > гл. чуць; мяркуецца, што зыходны дзеяслоў захаваўся ў чо́віць ’рус. бдеть’ (< čevěti або *čeviti), гл. Не мае падстаў этымалогія Насовіча (< «не чья воля», гл. Нас. 338).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)