Verbum

Бандэро́ль. Рус. бандеро́ль (з XVIII ст.), укр. бандеро́ль. Запазычанне (бел. і ўкр. праз рус. мову) з франц. banderole ’вымпел, перавязь’ (< італ.). Шанскі, 1, Б, 32. Бел. слова запазычана з рус. яшчэ ў дакастрычніцкі перыяд (гл. Крамко, Гіст. мовы, II, 144–145, там і абгрунтаванне).

Берало́з ’ракіта, Salix fragilis L.’ (Яшкін). Назвы для Salix часта маюць у другой частцы *‑loza, *‑loz. Параўн. бел. вербалоз, укр. верболіз, верболоз, верболоза, краснолоз, чернолоза, чорнолоз і г. д. Мяркуем, што бел. берало́з — гэта скажонае вербалоз (вербало́з > *бервалоз > берало́з), у якім адбыліся метатэзы зычных.

Бляск (БРС, Шат., Сцяшк. МГ). Укр. бляск ’тс’. Падобныя формы ёсць і ў некаторых рус. гаворках (зах.): бля́скать, бля́скнуть. Бясспрэчнае запазычанне з польск. blask ’тс’ (< blěsk; Брукнер, 29; Слаўскі, 1, 34). У бел. мове была б адпаведнасць блеск. Параўн. і ст.-бел. бляск (Булыка, Запазыч.).

Відэльцы ’відэлец’ (Янк. II.; лаг., КЭС, Мядзв., Шат., Нас., Бяльк.). Запазычана з польск. widelcy. На бел. глебе гэта лексема ўжываецца таксама ў форме відэлцы ’тс’ (Нас., ваўк., маст., слонім., Сцяц., Словаўтв.) з цвёрдай зычнай перад суф. ‑ц‑, як і інш. бел. словы з гэтым суфіксам.

Маўля́ў ’нібыта’ (ТСБМ, Гарэц., Некр., Растарг.; паўд.-усх., мін., КЭС), маўля́ў, моў ’скажам’, ’як быццам’ (ТС). Укр. мовля́в ’маўляў’, ’так сказаць’. Бел.-укр. інавацыя (Дзендзялеўскі, Бел.-укр. ізалексы, 24). Форма прошлага часу ад дзеяслова шматразовага дзеяння ⁺маўляць, ’расказваць, гаварыць шмат разоў’ (Нас.). Да мова (гл.)

Партыкуля́рны ’прыватны, неафіцыйны; цывільны, не форменны (пра вопратку, адзенне)’ (ТСБМ). Ст.-бел. партикулярный, партыкулярный < польск. partykularny < лац. particulāris (Булыка, Даўн. запазыч., 238). Суч. бел. з польск. partykularny або з рус. партикуля́рный, якое праз польск. або ням. partikular ’тс’ з лац. particulāris (гл. Фасмер, 3, 209).

Прымі́ж, прымі́ш ’паміж’ (Бяльк.; в.-дзв., Сл. ПЗБ), пры́меж ’між’ (Нас.). Прэфіксальнае да між ₁ (гл.) < прасл. *medji (ЭССЯ, 18, 48–49, толькі са ст.-бел. адпаведнікамі; ЕСУМ, 3, 472); сінонім аг.-бел. памі́ж. Параўн. аналагічныя рус. смал. при́миж ’між, паміж’, варонеж. прими́ж ’тс’.

Ро́жай ст.-бел. ’від, гатунак’, ’род’, ’пол’ (1457 г.) з ст.-польск. rodzaj ’від, гатунак’. Мена ‑dz‑ > ‑ж‑, як у радзі́ць — дыял. ража́ць. Апрача таго, прасл. *dj, якое пераходзіла ў бел. *дж, у помніках пісьменства абазначаецца праз ж: промежу, преже, гражане, хожене (Карскі, 1, 381).

Тлу́шча, ст.-бел. тлуща ’натоўп’ (XV ст., Ст.-бел. лексікон, КГС). Запазычана са ст.-польск. tłuszcza ’тлум, галыцьба, зброд’ (Булыка, Лекс. запазыч., 38), абстрактны назоўнік, што ўзыходзіць да прасл. *tl̥šča (< *tl̥st‑ja) ад *tl̥stъ ’набрынялы, маючы вялікі аб’ём, тоўсты’ (Борысь, 636), параўн. тоўшча, гл.

Тэсць ‘цесць’ (Сцяшк., Пятр., Сл. ПЗБ), тестʼ ‘тс’ (Вруб.), ст.-бел. тесть, цесць ‘тс’ (ТСБМ). З польск. teść ‘цесць, свёкар’, гл. цесць. Сюды ж тэ́сця ‘цешча’ (Сцяшк.), тэ́шча ‘тс’ (кам., Сл. ПЗБ), те́шча ‘тс’ (Вруб.), ст.-бел. тесча, теща, цеща ‘тс’ (XVI ст., ТСБМ).