Verbum

анлайнавы слоўнік

шлагба́ум, ‑а, м.

Рухомая перакладзіна для адкрывання і закрывання шляху на заставах, чыгуначных пераездах, дарогах і пад. — Паравоз выдумаў Стэфенсон, — пазіраючы ў неба, паведамляў Хведзька, калі праз закрыты шлагбаумамі пераезд грукаў таварны састаў. Навуменка. Канец гэтай новай вуліцы ўпіраецца ў гарадскую заставу з паласатым шлагбаумам і такой жа паласатай будкай, ля якой стаіць вартавы. В. Вольскі.

[Ням. Schlagbaum.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

штабс-капіта́н, ‑а, м.

Да рэвалюцыі ў рускай і некаторых іншаземных арміях афіцэрскі чын у пяхоце, артылерыі і інжынерных войсках, раптам вышэй паручыка і ніжэй капітана. // Асоба, якая мела такі чын. Кожнага, хто гаварыў з ім [Мікалаем], помніў усё жыццё: .. Здзіўляў гэтым апошняга адстаўнога штабс-капітана, пасяляючы ў ім пачуццё, падобнае на прымхлівы жах: «Праз дваццаць пяць год успомніў!» Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шыпу́чы, ‑ая, ‑ае.

Які ўтварае шыпенне. Шыпучая змяя. □ А ў полі пастухі палілі бульбоўнік і пырнік і, калі асядала магутнае, шыпучае полымя, пяклі ў прыску салодкую духавітую бульбу. Брыль. Як гаварыў [мужчына], дык праз зубы ішоў у яго шыпучы свіст. Чорны. // Які шыпіць ад выдзялення вуглякіслага газу (пра напіткі). Я выпіў шыпучай вады, уголас падбадзёрыў сябе: — Нічога, перажывём... Пінчук.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

cycle

[ˈsaɪkəl]

1) пэры́яд -у m.; круг -у m.; цыкль -ю m.

2) по́ўны збор (напр. тво́раў)

3) даўгі́ пэры́яд ча́су, век -у m.

4) самака́т, ро́вар -а m.

1) прахо́дзіць праз фа́зы, пэрыяды́чна паўтара́цца

2) е́зьдзіць ро́варам

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

overnight

[,oʊvərˈnaɪt]

adv.

1) на́нач; на адну́ ноч, праз ноч

to stay overnight — пераначава́ць

2) ра́птам, адра́зу, ху́тка

3) учо́ра ўве́чары

[ˈoʊvərnaɪt]

adj.

1) начны́

an overnight stop — прыпы́нак на́нач, начны́ прыпы́нак

2) які́ адбы́ўся ўчо́ра ўве́чары

учо́рашні ве́чар

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

проби́ться

1. в разн. знач., мног. папрабіва́цца; (о волосах — ещё) павысяда́ць; (о растениях — ещё) узысці́, мног. паўзыхо́дзіць;

река́ проби́лась сквозь ска́лы рака́ прабі́лася праз ска́лы;

проби́лась зелёная тра́вка прабі́лася (узышла́) зялёная траві́ца;

2. (преодолеть нужду) разг. перабі́цца;

◊

проби́ться в лю́ди прабі́цца ў лю́дзі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пе́раз ’праз, цераз’ (Нас.; Янк. 3.; Касп.; Доўн.-Зап., Песні; Сб. 1866 г.; докш., бярэз., нясвіж., в.-дзв., Сл. ПЗБ; докш., навагр., ЛА, 2), ’міма, насуперак’ (Нас.), ’насуперак’, спраз — прычына (праз каго) (Рам., 6; Нас.; Карскі 2-3, 441); ст.-бел. перезъ, презь, прозъ ’праз, на працягу’; укр. лемк. перез, брез ’цераз; праз (каго)’, а брез ’без’; рус. дыял. пе́рез ’праз; з-за; на працягу’; польск. przez, часам brzez (пад уплывам bez), каш. přez/přėz і přoz ’праз; больш за (празмернасць)’, ’па’, ’за’, н.- і в.-луж. pśez, pśeze, přez, přeze, bźez/ bźe ’праз; без; на працягу; з-за’, ’больш чым’, палаб. prise ’без’; чэш. přes(e), ст.-чэш. přes і přě ’цераз; за; больш за’, славац. дыял. pres/prez ’цераз’; ст.-серб.-харв. прѣзь, серб.-харв. през, priz, чарнаг. проз ’цераз; супраць’, ’на працягу’, макед. прис, през ’на працягу’; балг. през, проз ’цераз; за; на другім баку’. Узыходзіць да прасл. *per‑, пашыранага пры дапамозе ‑zъ (падобна, як *bezъ, vъzъ, orzъ і інш.). Мяркуецца, што чэш. přes з ‑s‑ — гэта памылковае напісанне замест přez. Аднак П. Ланг (ČMF, 6, 183–188 і ČMF, 7, 24–28, 81–84) мяркуе, што ў першапачатковай форме *per‑sъ другая частка ‑sъ паходзіць з дзеяслова ‑es ’быць’ пад уплывам bezъ, orzъ, vъzъ — пазней > *perzъ (параўн. чэш. přesný, přísný). Зубаты (KZ, 31, 60), Вальдэ (KZ, 34, 519), Міклашыч (4, 198) супастаўляюць *perzъ з літ. prieš ’насупраць, насуперак’, ’перад’, ’да’, ’за’. Непераканаўча (Праабражэнскі, 2, 41) вывядзенне ‑zъ з літ. ‑gi (у iñ‑gi, nu‑gi, nuō‑gi). (ESSJ, 1, 175–178; Фасмер, 3, 237–238; Махэк₂, 491).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Адміністра́тар (БРС), ст.-бел. администраторъ ’кіраўнік, загадчык’ (1544) (Булыка, Запазыч.) праз польск. administrator з лац. administrator або непасрэдна з лацінскага.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Акампанеме́нт (БРС). Новае запазычанне праз рус. аккомпанемент (Крукоўскі, Уплыў, 84), якое з франц. accompagnement (XVIII ст.) (Шанскі, 1, А, 60).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ар ’мера плошчы 100 кв м’. Запазычана праз рус. ар (Крукоўскі, Уплыў, 82) з франц. are ад лац. area ’плошча’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)