то́рмоз в разн. знач. то́рмаз, -за м.;
автомати́ческий то́рмоз аўтаматы́чны то́рмаз;
то́рмоз разви́тия чего́-л. то́рмаз развіцця́ чаго́-не́будзь;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
арганіза́цыя
(фр. organisation, ад с.-лац. organisatio)
1) грамадскае аб’яднанне або дзяржаўная ўстанова (напр. прафсаюзная а., рамонтная а.);
2) будова, склад чаго-н. (напр. унутраная а. завода);
3) арганізаванасць;
4) заснаванне, наладжванне чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Падкураваць ’пад’юдзіць, падбухторыць да чаго-н.’ (Федар. VII). Да курыць. Развіццё семантыкі, відаць, праз ужыванне гэтага дзеяслова ў пчалярскай практыцы: падкурыць (пчол) ’выгнаць з вулля, каб ляцелі шукаць нектар’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярхні́ца ’драбіны ў калёсах’ (пух., З нар. сл.), рус. кастр. ве́рхница ’верхняя падоўжная аснова калёс’, польск. wierzchnica ’верхняя частка чаго-небудзь’. Утворана ад верхні (< vьrxьnь) і суф. ‑іца (< ‑ica).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыга́лак ’невялічкая палянка ў лесе пасля пажару; прагалак’ (Шат.). Да прага́лак (гл.). Але нельга цалкам выключыць і ўплыў семантыкі прыназоўніка пры са значэннем лакалізацыі — ’каля чаго-небудзь’. Гл. гала.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысукрава́цца ’прыладзіцца, прысуседзіцца (да каго-небудзь, чаго-небудзь дзела сваёй выгады, карысці), паддобрыцца’ (Янк. 1, Мат. Гом.). Утворана па аналогіі з прысука́цца (гл.) ад су́крыцца ’завівацца’, гл. сукры, сукрутка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́спыт ’выпытванне ў каго-небудзь чаго-небудзь’, роспыты ’пытанні з мэтай выведаць, выпытаць што-небудзь’ (ТСБМ, Др.-Падб., Бяльк.). Да раз‑/рос‑ (са значэннем ’працэс дзеяння’) і пытаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руш ’палоска лёгкай тканіны, сабранай у зборкі, для абшыўкі чаго-небудзь’ (ТСБМ). Праз рускае рюш ’тс’ або непасрэдна з ням. Rüsche ’фальбона на сукенцы’ < франц. ruche. (Фасмер, 3, 534).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэць ‘трэцяя частка чаго-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк.), ст.-бел. треть ‘тс’, ‘трэцяя частка зямельнага надзелу (мера плошчы)’ (ГСБМ). Субстантываваны парадкавы лічэбнік трэці (гл.), параўн. траціна, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ана́лаг
(гр. analogos = адпаведны)
тое, што з’яўляецца адпаведнасцю з чым-н., падабенствам чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)