1) у метэаралогіі самапісная прылада для рэгістрацыі працягласці сонечнага ззяння. У аснове канструкцыі геліёграфа Кэмпбела—Стокса нерухомы шкляны шар. Ён служыць лінзай і збірае сонечныя промні, якія прапальваюць кардонную стужку, падзеленую на адпаведныя гадзіне і яе часткам адрэзкі. Па даўжыні прапаленай «зайчыкам» (які на працягу дня перамяшчаецца па стужцы) лініі падлічваецца час, калі свяціла Сонца. Існуюць і інш. сістэмы геліёграфа, у т. л. з фатаграфічнай рэгістрацыяй. Як геліёграф могуць выкарыстоўвацца актынографы.
2) У астраноміі тэлескоп, прыстасаваны для фатаграфавання Сонца.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
карамбо́ль
(фр. carambole)
1) більярдная гульня ў тры шары;
2) рыкашэтны ўдар більярднага шара, які адскочыў ад другога шара, па трэцяму;
3) чырвоны шар у більярднай гульні.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
радыёпіло́т
(ад радыё- + пілот)
свабодна запушчаны ў паветра напоўнены вадародам рызінавы шар, па месцазнаходжанню якога, што ўстанаўліваецца радыёлакатарам, вызначаецца хуткасць і напрамак ветру ў высокіх слаях атмасферы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
globe
[gloʊb]1.
n.
1) ку́ля f., шар -а m., сфэ́ра f., зямна́я ку́ля
2) зямля́f., сьвет -у m.
3) плянэ́та f., нябе́снае це́ла
4) глёбус -а m.
2.
v.
прыма́ць фо́рму ша́ра, надава́ць фо́рму ша́ра
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Камлы́га ’вялікі бясформенны кавалак, абломак цвёрдай масы, ком, глыба зямлі’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Др.-Падб., Яшк.), зборн. камлы́жжа ’камякі мёрзлай зямлі’ (Яўс.; бялын., Янк. I; Нас.), камлы́жына ’сухі ком зямлі на раллі, не разбіты бараной’ (Мядзв.), камлы́шка ’тс’ (Бяльк.), камлы́жыць ’рабіць шар з чаго-небудзь мяккага’ (Нас.). Утворана, відавочна, ад камлаты (гл. камель2) пры дапамозе экспрэсіўнага суфікса ‑ыга (як касты́га < касцяны гузік; Сцяцко, Афікс. наз., 182).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эква́тар, ‑а, м.
Уяўная лінія, якая праходзіць вакол зямнога шэра на роўнай адлегласці ад абодвух полюсаў і падзяляе зямны шар (ці нябесную сферу) на Паўночнае і Паўднёвае паўшар’і. Грае май, Пояс сонечны выткаўшы За экватар даўжэй.Калачынскі.// Прылеглая да гэтай лініі мясцовасць.
•••
Магнітны экватар — лінія, якая злучае ўсе пункты Зямлі, дзе нахіленне роўна нулю.
Нябесны экватар — вялікі круг нябеснай сферы, які падзяляе яе на два паўшар’і, усе кропкі якога адыходзяць ад полюсаў свету на 90°.
[Лац. aequator ад aequus — роўны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глаба́льны
(фр. global, ад лац. globus = шар)
усеагульны, усёабдымны, сусветны (напр. г. падыход, г-ае рашэнне);
г-ая ракета — ракета, здольная данесці баявы зарад у любы пункт зямнога шара.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сфе́ра
(лац. sphaera, ад гр. sphaira = шар)
1) шар або яго ўнутраная паверхня (напр. зямная с., нябесная с.);
2) вобласць распаўсюджання чаго-н. (напр. с. прыцягнення планеты, с. уплыву);
3) галіна якой-н. дзейнасці, праяўлення якіх-н. інтарэсаў (напр. с. вытворчасці, с. абслугоўвання);
4) грамадскае асяроддзе, кола асоб, аб’яднаных агульнасцю сацыяльнага становішча або заняткаў (напр. навуковая с., дзелавая с.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ві́шар ’няскошаная трава, якая засталася зімаваць’ (Шат., Бес., Янк. I, Шатал.); ’топкае балота, дзе траву косяць толькі па лёдзе або яна там зазімоўвае’; ’трава ў выглядзе мурагу, якая не трэцца’, ’благое балотнае сена’ (Яшк.); ’гнілое сена’ (Шатал.); ’расліна пажарніца’ (Мат. Гом.). Укр.ви́шар ’леташняя трава’, польск.wiszar ’балотная трава, гушчар, мокры, зарослы травой луг’. Да віш1 (Махэк₂, 691). Непрымальная думка Рудніцкага (1, 404) ад шар з прэфіксам ви‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бал
(фр. balle = шар)
1) адзінка вымярэння сілы або ступені якой-н. прыроднай з’явы напр. ветру, землетрасення;
2) лічбавая ацэнка поспехаў (у школе, у спорце).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)