шар, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. У матэматыцы: частка прасторы, абмежаваная сферай.
Радыус шара.
2. Прадмет такой формы.
Більярдны ш.
○ Зямны шар — планета Зямля.
Паветраны шар —
1) лятальны апарат, які паднімаецца ў паветра лёгкім газам, што запаўняе яго шарападобную абалонку;
2) шарападобная цацка ў выглядзе абалонкі, напоўненай паветрам або газам.
◊
Хоць шаром пакаці — нічога няма, зусім пуста.
|| памянш. ша́рык, -а, мн. -і, -аў, м.
|| прым. шаравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шар м. шар, род. ша́ра м.; (скатанный) га́ла, -лы ж., га́лка, -кі ж.;
возду́шный шар паве́траны шар;
земно́й шар зямны́ шар;
билья́рдный шар білья́рдны шар;
пове́рхность ша́ра мат. паве́рхня ша́ра;
про́бный шар прям., перен. про́бны шар;
◊
хоть шаро́м покати́ погов. ні ўзяць ні ўцяць; як вы́мецена.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
шар м., в разн. знач. шар;
білья́рдны ш. — билья́рдный шар;
паве́рхня ша́ра — мат. пове́рхность ша́ра;
○ паве́траны ш. — возду́шный шар;
зямны́ ш. — земно́й шар;
чо́рны ш. — чёрный шар;
◊ про́бны ш. — про́бный шар;
хоць шаро́м пакаці́ — погов. хоть шаро́м покати́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
шар, ‑а; мн. шары, ‑оў; м.
1. У матэматыцы — геаметрычнае цела, якое ўтворана вярчэннем круга вакол свайго дыяметра. Паверхня шара. Плошча шара. Радыус шара.
2. Прадмет, які мае такую форму. Більярдны шар. □ Каляровыя шары Пралятаюць угары, Як за птахам птах у вырай. А. Александровіч.
3. Уст. Прадмет такой формы для галасавання, а таксама сам голас за або супраць. Пытанне аб дапушчэнні Скарыны да экзаменаў было вырашана, па прапанове Мусаці, балатыроўкай шарамі. Алексютовіч. Вежа ўзяў шар першы. Памарудзіў і, схіліўшы сівую галаву, апусціў яго ў белую палову урны. Караткевіч.
•••
Зямны шар — планета Зямля.
Паветраны шар — а) сферычны аэрастат; б) дзіцячая цацка ў выглядзе абалонкі, напоўненай паветрам або газам, лягчэйшым за паветра.
Чорны шар — выбарчы шар, які азначае: «супраць абрання».
Пробны шар — а) (уст.) шар, які выпускаецца для выпрабавання ўмоў палёту; б) пра які‑н. учынак, прыём, пры дапамозе якога імкнуцца высветліць што‑н.
Хоць шаром пакаці гл. пакаціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шар м Kúgel f -, -n; Ball m -(e)s, Bälle; Ballon [-´lɔŋ], [-´lo:n] m -s, -s [-´lɔŋs], і -e [-´lo:nə];
білья́рдны шар Billardkugel [´bıljart-] f;
шар-зонд Sondíerballon m;
зямны́ шар Érdball m;
◊ про́бны шар Versúchsballon m;
хоць шаро́м пакаці́ разм leer, wie léergefegt [wie áusgekehrt]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
шар; куля (уст.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
шар
1. Рад хат па адзін бок вуліцы; шэраг лавак, абабкаў на полі, коп на лузе; пагонны двор, дзе ў рад размешчаны ўсе жылыя і с.-г. пабудовы (Жытк., Мін., Пол., Ст.-дар., Стол.). Тое ж шаронак (Ст.-дар.).
2. Частка столі паміж бэлькамі (Крыч., Пол.); прастора паміж бэлькамі ў хляве (Крыч.).
□ в. Шарынь Ельск.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Ма́точкин шар (пролив) Ма́тачкін Шар, род. Ма́тачкіна Ша́ра м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
шар-зо́нд, шара-зонда, М (аб) шары-зондзе, м.
Напоўнены вадародам шар для даследаванняў высокіх слаёў атмасферы пры дапамозе аўтаматычных прыбораў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́бный в разн. знач. про́бны;
◊
про́бный ка́мень про́бны ка́мень;
про́бный шар про́бны шар.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)