трэ́ба¹, у знач. вык.

1. з інф. Неабходна, абавязкова патрэбна.

Т. ехаць.

Т. чытаць.

2. каму-чаму і з інф. Патрабуецца, патрэбна.

Яму т. кватэра.

3. безас., каму. Пажадана.

Чаго табе т.?

◊

Гэта ж трэба (разм.) — вокліч, які выражае здзіўленне.

Дзе трэба, дзе не трэба — недарэчы, не да месца.

Што трэба, то трэба (разм.) — абавязкова, бясспрэчна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

or

[ɔr]

conj.

1) або́, а́льбо

You can go or stay — Мо́жаце ісьці́ або́ заста́цца

2) а то, іна́кш, іна́чай

Hurry, or you will be late — Сьпяша́йся, а то спо́зьнісься

3) або́, гэ́та зна́чыць

This is the end or last part — Гэ́та кане́ц, гэ́та зна́чыць апо́шняя ча́стка

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

То́бто ’няўжо’ (ТС), ’каб’ (Мат. Гом.), то́бто, то́пто ’праўда’ (ПСл), то бо й то ’ды і то праўда’ (Некр. і Байк.), тобойто́ ’поўнасцю з табой згодзен, згода’ (стол., Нар. ск.), то́бтомо ’напэўна’ (Сл. Брэс.), то‑бо‑то, то‑бо‑то́‑што ’вось так, як бы так’ (Некр. і Байк., Байк. і Некр.), то́‑бок ’гэта значыць’ (ТСБМ; Беларусіка, 19, 227), тож‑ба‑то ’у тым-та і справа’ (Стан.), то́ж бо ’тс’ (Федар. 4), то́ж‑то ’вось жа’ (Яруш.); то́ж‑бы‑то ’патакванне’ (Варл.), у свабодным спалучэнні ото бо ж то ’тс’ (Сержп. Прык.), ст.-бел. тоб, тобы ’тады б, калі б’ (Ст.-бел. лексікон), тобы ’як бы’ (Альтбаўэр). Параўн. укр. то́бто ’гэта значыць’. У складзе элементы то‑, ‑то (гл. то 1), ‑бо‑ (‑б‑, ‑ба‑, гл. бо), ‑бы (гл. бы), ‑й‑ (гл. і), ‑мо (гл. мо), ‑што (гл. што), ‑ж‑ (гл. жа); не вызначаным да канца застаецца паходжанне элемента ‑бок, вядомага і ў самастойным ужыванні, параўн. у адваротным спалучэнні raj, czy bok to niebiesnyje warota (Пятк. 2), якое Краўчук (ЭСБМ, 1, 367) у значэнні ’маўляў’ параўноўвае з укр. бак, пак ’потым, але, ж’, польск. bak (ад bakać ’гаварыць, нагаворваць’, гл. Брукнер, 12), што сустракаецца з пэўнымі фанетычнымі цяжкасцямі. Магчыма дапусціць спалучэнне бо‑ і ‑ка або ‑к, параўн. ту́така, чэш. дыял. tadyk ’тады’ і інш.; адносна апошніх гл. ESSJ SG, 1, 316–317. Параўн. форму з аканнем табатош, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

духмя́насць, ‑і, ж.

Прыемны пах, водар. Паветра цякло шырокімі струменямі: то цёплае, напоенае пахам смалы і духмянасцю траў, то вільготнае. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нявя́нучы, ‑ая, ‑ае.

Які не вяне. То барвенкам наплываюць Думкі-ўзоры на канву, То ўплятаюцца пралескай У нявянучы букет. А. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пабуйне́ць, ‑ее; зак.

Стаць, зрабіцца больш буйным. Дождж пабуйнеў, і Косця з задавальненнем падстаўляў пад яго то грудзі, то спіну. Курто.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

іро́нія, ‑і, ж.

1. Тонкая, скрытая насмешка. Ноткі іроніі. Горкая іронія. Злая іронія. □ Увесь час на .. твары [Івана Пракопавіча] адбіваюцца: то яхідны смех, то злосць, то іронія, то сарказм. Колас.

2. Стылістычны зварот, фраза, слова, у якіх прытворна, з мэтай насмешкі сцвярджаецца супроцьлеглае таму, што думаюць аб асобе або прадмеце.

•••

Іронія лёсу (кніжн.) — аб недарэчнай выпадковасці.

[Грэч. eirōneia.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ру́мзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Перарывіста і надакучліва плакаць. — Гу-гу-гу! — румзаў бедны хлопчык, прыпаўшы да скуркі тварам. Гарэцкі. Дзіця бясконца румзала, цягнула, як лера, брыкалася, а .. [жанчына] то ўгаворвала, то гушкала яго, то спакушала цукеркаю. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абва́льны, ‑ая, ‑ае.

Вялікай сілы, здольны абваліць, паваліць што‑н. То там, то тут наваколле ўздрыгвала ад моцных абвальных выбухаў бомб. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павару́швацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Варушыцца злёгку або час ад часу. Тым часам то той, то другі паварушваўся на нарах, абуджаўся. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)