1.Спец. Металічны стрыжань, які выкарыстоўваецца як састаўная частка многіх інструментаў, механізмаў, канструкцыі і пад. Буравая штанга. □ Галіна Адамаўна ўзялася рукой за штангу бормашыны, да болю сціснула яе.Шамякін.Эластычна ўзлятае ў .. неба баскетбольны мяч, рытмічна паскрыпваюць штангі турнікоў.Мікуліч.
2. Перакладзіна або брус футбольных, хакейных варот. Мяч адляцеў ад штангі варот.
3. Спартыўны снарад для заняткаў цяжкай атлетыкай, які складаецца з металічнага стрыжня, на канцах якога прымацоўваюцца здымныя дыскі. Там у .. [рэдактара] былі гіры і штанга, і ён прыступіў да гімнастычных практыкаванняў, а потым заняўся туалетам.Колас.
[Ням. Stange.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпі́лькаж.
1. (дляваласоў) Háarnadel f -, -n;
2.спец. (стрыжань) Stift m -(e)s, -e; Zwécke f -, -n (шавецкая);
шпі́лька ко́мпаса Nádelträger m -s, -;
3. (абцас) Pfénnigabsatz m -es, -sätze;
◊
падпусці́ць шпі́лькукаму-н.j-m Nádelstiche versétzen, sich in Sticheléien gégen j-n ergéhen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
за́гваздкаж.
1. (стрыжань, шпень, затычка) спец. Stiel m -(e)s, -e; Háken m -s, -; Vórstecker m -s, -;
2.перан. (перашкода) Schwíerigkeit f -, -en;
◊
тут ёсць адна́ за́гваздка die Sáche hat éinen Háken;
вось у чым за́гваздка! darán hängt die Sáche!; da liegt der Háse im Pféffer!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Сяро́дак (серёдокъ) ’сярэдняя частка, сярэдзіна’, ’сродак’ (Нас.), ’сярэдзіна, нутро’ (ТСБМ, Бяльк., Байк. і Некр.), ’сэрцавіна морквы’ (Сцяшк.; барыс., Сл. ПЗБ), сярёдак ’вантробы’ (Растарг.), сырыдо́к, сырдо́к ’стрыжань, асяродак (у расліне, алоўку)’ (драг., З нар. сл.), сяро́давік ’тс’ (бярэз., Жд. 2), ’сярэдні маладзенькі лісток’ (барыс., Сл. ПЗБ), сяро́дка ’сярэдзіна’ (Нар. Гом., Сл. ПЗБ), ’зародак’ (мядз., Сл. ПЗБ), ’сярэдзіна гарбуза’ (Сцяшк.), сяро́дкі ’ўнутраныя органы’ (трак., шальч., Сл. ПЗБ), ’адходы пры часанні льну’ (Мат. Маг.). Да сярод (гл.). Сюды ж, відаць, сырда́к ’кош’ (Сл. Брэс.), г. зн. ’кош сярэдніх памераў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АКСІЯ́ЛЬНА-ПО́РШНЕВАЯ ПО́МПА,
помпа ротарнага тыпу з вярчальным рухам ротара і зваротна-паступальным рухам поршняў (звычайна 7—9). Прызначана для нагнятання мінер. масла ў гідрасістэмы станкоў, транспартна-цягавых машын і абсталявання. Можа выкарыстоўвацца як гідраўлічны рухавік.
Пры вярчэнні ротара галоўкі поршняў слізгаюць па апорнай шайбе (пліце) і рухаюцца адносна ротара ўздоўж яго восі. Велічыня падачы масла вызначаецца рухам поршняў. Масла ўсмоктваецца і нагнятаецца праз размеркавальны дыск, злучаны каналамі з масляным бакам. Прадукцыйнасць да 800 л/мін, ціск да 30 МПа, аб’ёмны ккдз да 0,96.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Па́лец ’адзін з пяці канцавых частак кісці рукі або ступні ў чалавека; канечны член на лапах жывёл і птушак; валік або стрыжань у машынах’. Агульнаслав.: рус.па́лец, укр.па́лець, ст.-рус., ц.-слав.пальць, польск.palec, славен.pȃlec ’вялікі палец’ і г. д. Прасл.раlъ > palьcь. Роднаснымі лічацца лац.pollex, ‑icis ’вялікі палец (на руцэ, назе)’ (падваенне l у выніку экспрэсіўнага характару), далей нов.-перс.pālidan ’шукаць, ісці па слядах’, балг.пáлам ’шукаю’, ст.-в.-ням.fuolen ’адчуваць’ (Фасмер, 3, 191; Махэк, 429; у Фасмера, гл. агляд літ-ры).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сцежая́ (сцежэя́) ’задняе шула ў варотах’ (ТС). Параўн. польск. старое ścieżeja ’завесы’, чэш.stěžej, ст.-чэш.stěžeje ’завесы, стрыжань’, славен.stežȃj ’крук, шпень’, серб.-харв.stežaj ’куст’, stežàjica ’частка завесаў, у якую ўстаўляецца крук’. Прасл.*stežajь (< *ějь) ’калок, шпень’ < *stežь (гл. сцежа), што выводзіцца з і.-е.*steg‑ ’кол, слуп, калода’, параўн. літ.stegerỹs ’сухая галіна’, ст.-в.-ням.stehno ’сукаватая палка, дубіна’ (Сной у Бязлай, 3, 317; Шустар-Шэўц, 1276). Этымалогія тлумачыць старую канструкцыю варот, што мацаваліся на сукаватай галіне, вось якой паварочвалася ў выдзеўбаных у выглядзе ступы калодках. Гл. сцежар.
6.sport перакла́дзіна (гімнастычная); пла́нка для скачко́ў у вышыню́
7.sportpl.bars брусы́
♦
behind barsinfml за кра́тамі; у турме́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
цвік, ‑а, м.
1. Металічны або драўляны стрыжань з вастрыём на канцы, прызначаны для змацавання чаго‑н. Рупная рука прыбівала цвікамі адарваную дошку.Бядуля.Вось Глеб махнуў рукою, нібы даў сігнал, і Данік пачаў заганяць цвік.Дуброўскі.// Калочак для вешання чаго‑н. Андрэй вярнуўся, павесіў на цвік шапку і сеў.Чарнышэвіч.
2.перан.; чаго. Разм. Галоўнае, значнае ў чым‑н. Слон — Галоўная персона, Слон — Заўсёды цвік сезона.Барадулін.Без выступлення Алены Мінаўны мы не маглі вярнуцца ў рэдакцыю. Яно было запланавана як асноўны цвік у перадачы, прысвечанай ходу жніва.Грахоўскі.
•••
Цвіком сядзець; сядзець як цвікгл. сядзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпу́ля, ‑і, ж.
1. Тое, што і шпулька (у 1, 2 і 3 знач.). Волька напрадзе за вечар шпулю, а мама дзве ручайкі.Пальчэўскі.Гурчыць паціху самапрадка, Кудзеля — як на каравуле, І спіць памочніца дзіцятка Пад манатонны шорхат шпулі.Гаўрусёў.
2. Пасадка з драўніны ці кардону, якая надзяваецца на верацяно для намотвання на яе пражы. Бабуля сядзіць на тапчане. Худыя, парэпаныя пальцы наўздагад вядуць тонкую кужэльную нітку, пускаючы яе на шпаркую шпулю калаўротка.Брыль.
3.Спец.Стрыжань для намотвання дроту, кабелю і пад., а таксама намотаны сам дрот, кабель і пад. Партызаны захапілі шпулю кабелю і па балоце зайшлі ім [гітлераўцам] наперад.Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
