ВЯЛІ́КАЯ АЙЧЫ́ННАЯ ВАЙНА́ САВЕ́ЦКАГА САЮ́ЗА 1941—45,

вызваленчая вайна народаў СССР супраць фаш. Германіі і яе саюзнікаў (Італія, Румынія, Венгрыя, Фінляндыя); найважнейшая састаўная частка другой сусветнай вайны 1939—45. Працягвалася з 22.6.1941 да 9.5.1945, на тэр. Беларусі — з 22.6.1941 да 28.7.1944. Германія пачала падрыхтоўку да нападу на СССР у 1940. Яна ставіла перад сабой мэты: разгром і ліквідацыя Сав. дзяржавы, знішчэнне асн. часткі насельніцтва і германізацыя тэрыторыі да Урала. Германія выставіла супраць СССР (у адпаведнасці з «Барбароса планам») 153 дывізіі, яе саюзнікі — 37 дывізій; іх падтрымлівалі 4 паветр. флаты; усяго 5,5 млн. чал., 47,2 тыс. гармат і мінамётаў, каля 4,3 тыс. танкаў і штурмавых гармат, каля 5 тыс. баявых самалётаў, 192 баявыя караблі. Гэтыя сілы былі разгорнуты ў трох асн. напрамках: на Ленінград наступала група армій «Поўнач» (ген.-фельдмаршал В.Лееб), на Маскву — група армій «Цэнтр» (ген.-фельдмаршал Ф.Бок), на Кіеў — група армій «Поўдзень» (ген.-фельдмаршал Г.Рундштэт); у Фінляндыі былі сканцэнтраваны: ням. армія «Нарвегія» (ген.-палк. Н.Фалькенхорст) і 2 фін. арміі (маршал К.Манергейм). Ням. армія напярэдадні вайны была поўнасцю адмабілізавана, аснашчана сучаснай тэхнікай, мела двухгадовы вопыт вайны. Зах. граніцы СССР прыкрывалі ваен. акругі: Ленінградская (ген.-лейт. М.М.Папоў); асобыя Прыбалт. (ген.-палк. Ф.І.Кузняцоў), Зах. (ген. арміі Дз.Р.Паўлаў, гл. Заходняя Асобая ваенная акруга) і Кіеўская (ген.-палк. М.П.Кірпанос); Адэская (ген.-лейт. Я.Ц.Чаравічэнка). У першыя дні вайны на іх базе ўтвораны франты: Паўн., Паўн.-Зах., Зах. (гл. Заходні фронт 1941—44), Паўд.-Зах. і Паўднёвы. Марскія рубяжы на З ахоўвалі флаты: Паўн. (контр-адм. А.Р.Галаўко), Балт. (віцэ-адм. У.П.Трыбуц), Чарнаморскі (віцэ-адм. П.С.Акцябрскі); ваен. флатыліі: Пінская (контр-адм. Дз.Дз.Рагачоў, гл. Пінская ваенная флатылія) і Дунайская (контр-адм. М.В.Абрамаў). У войсках гэтых акруг, флатоў і флатылій было 170 дывізій і 2 брыгады (2,9 млн. чал.), 1540 баявых самалётаў новых канструкцый, 37,5 тыс. гармат і мінамётаў; 1800 цяжкіх і сярэдніх танкаў, у т. л. 1475 новых тыпаў і значная колькасць лёгкіх танкаў устарэлых канструкцый.

На Беларусь наступала самая магутная групоўка ням.-фаш. войск, якая наносіла гал. стратэгічны ўдар на Маскву — група армій «Цэнтр» у складзе 2-й і 3-й танк. груп (ген.-палк. Г.В.Гудэрыян, ген.-палк. Г.Гот), 4-й і 9-й палявых армій (ген.-фельдмаршал Г.Клюге, ген.-палк. А.Штраус); усяго 50 дывізій, у т. л. 15 танк. і матарызаваных, 2 матарызаваныя брыгады. Яе падтрымліваў 2-і паветр. флот (1,6 тыс. баявых самалётаў). Праз тыдзень сілы ворага на Зах. фронце павялічыліся да 60 дывізій. Уздоўж зах. граніцы (яе працягласць 470 км) ім процістаялі 3-я (ген.-лейт. В.І.Кузняцоў), 10-я (ген.-м. К.Дз.Голубеў) і 4-я (ген.-м. А.А.Карабкоў) арміі; усяго 11 стралк., 2 танк. і 1 кав. дывізіі. У іх тыле размяшчалася 13-я армія (ген.-лейт. П.М.Філатаў). Усяго ў Зах. Асобай ваен. акрузе было каля 50 дывізій, разгрупаваных на глыбіню 400—600 км. 22.6.1941 акруга ператворана ў Зах. фронт: 24 стралк., 12 танк., 6 матарызаваных, 2 кав., 6 авіяц. дывізій, 3 артыл.-супрацьтанк. брыгады, 2 брыгады супрацьтанк. абароны, 8 умацаваных раёнаў, значная колькасць асобных часцей і падраздзяленняў, усяго 671,9 тыс. чал. асабовага складу, 2202 танкі, 10087 гармат і мінамётаў, 1789 баявых самалётаў.

Баявая гатоўнасць войск акругі была на нізкім узроўні. Тэхніка, як правіла, знаходзілася ў парках на кансервацыі. Дывізіі і палкі мелі толькі 1 камплект боепрыпасаў і 1 запраўку паліва. Артылерыя дывізій і карпусоў, зенітныя часці злучэнняў акругі незадоўга да вайны былі накіраваны на палігоны, дзе праводзіліся вучэбныя стрэльбы. Лётныя экіпажы авіяпалкоў, якія атрымалі на ўзбраенне самалёты новых канструкцый, былі камандзіраваны для перавучвання ў спец. навуч. цэнтры, што размяшчаліся далёка ад раёнаў пастаяннага базіравання.

22.6.1941 у 4 гадз раніцы ням. войскі адкрылі масіраваны артыл. агонь па пагран. заставах, вайск. штабах, вузлах сувязі і раёнах размяшчэння часцей і злучэнняў Чырв. Арміі. Адначасова ням. самалёты ўварваліся ў паветр. прастору СССР на глыбіню 250—300 км і пачалі варварскія бамбардзіроўкі гарадоў Беларусі, Украіны, прыбалт. рэспублік і Малдавіі, ваен. аб’ектаў у пагран. зоне. На Зах. фронце варожая авіяцыя нанесла масіраваныя бомбавыя ўдары па аэрадромах і гарадах Баранавічы, Беласток, Брэст, Ваўкавыск, Гродна і інш. За 5—10 мін да артпадрыхтоўкі спец. ням. каманды захапілі 6 мастоў цераз р. Буг, у т. л. 2 чыгуначныя. Ваен.-паветр. сілы Зах. акругі, якія знаходзіліся ў стадыі рэарганізацыі і пераўзбраення, не змаглі даць належны адпор ворагу і адбіць паветр. налёты. У 1-ы дзень вайны яны страцілі 738 самалётаў (47% іх баявога складу), у т. л. 528 самалётаў на аэрадромах. Войскі Зах. фронту з першых гадзін вайны і на доўгі час адступлення засталіся практычна без паветр. прыкрыцця. Становішча ўскладнялася тым, што камандаванне фронту страціла кіраванне войскамі і яны не здолелі затрымаць ворага ў прыгранічнай паласе і ліквідаваць яго глыбокія прарывы. Да канца 4-га дня вайны ням. танк. злучэнні групы армій «Цэнтр» прасунуліся да 200 км. У выніку больш за 60 акруговых (франтавых) складоў і баз з забеспячэннем і ўзбраеннем былі знішчаны ці захоплены ворагам, страчана да 90% нарыхтаваных у мірны час паліва, боепрыпасаў, аўтабранятанк. маёмасці, харчавання і інш.

З першага дня вайны Беларусь стала арэнай найвялікшых бітваў. Першымі ўдар ворага прынялі пагранічнікі і перадавыя падраздзяленні войск прыкрыцця. З усіх 485 пагран. застаў не было ніводнай, якая б здалася ворагу ці пакінула свой участак без загаду. Самаахвярна змагаліся пагранічнікі 86-га Аўгустоўскага, 87-га Ломжынскага, 88-га Шапятоўскага, 17-га Брэсцкага атрадаў, гарнізон Брэсцкай крэпасці (гл. Брэсцкай крэпасці абарона 1941). У першыя дні вайны лётчыкі Л.Г.Бутэлін, С.М.Гудзімаў, А.С.Данілаў, І.І.Іваноў, Дз.В.Кокараў, А.І.Макляк, Я.М.Панфілаў ажыццявілі таран варожых самалётаў; экіпажы капітана М.Ф.Гастэлы, капітана А.С.Маслава, капітан А.М.Аўдзееў, старшы лейт. І.З.Прэсайзен, лейт. П.П.Страленка свае падбітыя самалёты накіравалі на скопішчы варожых салдат і тэхнікі. Асабліва цяжкае становішча склалася на Зах. фронце. Перадавыя злучэнні 3, 10, 4-й армій, якія не паспелі заняць прадугледжаныя планам абарончыя рубяжы, вымушаны былі ўступаць у сустрэчныя баі з ходу, разрознена, весці абарончыя баі на непадрыхтаваных пазіцыях. На правым флангу часці 3-й арміі, якія панеслі вял. страты, вымушаны былі раніцай 23 чэрв. пакінуць Гродна. На левым флангу часці 4-й арміі 23 чэрв. пакінулі Кобрын, Бярозу, Пружаны, адышлі да Баранавіч і працягвалі адступаць у напрамку Мінска. 10-я армія, якая размяшчалася на беластоцкім выступе і знаходзілася ў цэнтры Зах. фронту, апынулася ў вельмі цяжкім становішчы: пасля няўдалай спробы камандуючага Зах. фронтам Дз.Р.Паўлава арганізаваць контрудар сіламі 6-га і 11-га механіз. і 6-га кав. карпусоў вымушана была адступаць. Ударным групоўкам ворага ўдалося адсекчы асн. сілы 3-й і 10-й армій і адрэзаць шляхі іх адступлення. 17 дывізій, што апынуліся ў акружэнні, працягвалі мужна змагацца ў раёнах Беластока і Навагрудка (гл. Навагрудскі «кацёл»). Практычна да 26 чэрв. ўсе тры арміі Зах. фронту апынуліся ў «катле» паміж Беластокам і Мінскам. Іх разрозненыя падраздзяленні вялі цяжкія баі па прарыве акружэння, скоўваючы значныя сілы ворага на гал. стратэг. напрамку. Упарта супраціўляліся сав. воіны на подступах да Мінска. Абарона Мінска была ўскладзена на войскі 44-га стралк. корпуса (камдыў В.А.Юшкевіч) 13-й арміі. Для прыкрыцця подступаў да горада 25 чэрв. перакінуты 2-і стралк. корпус (ген.-м. А.М.Ермакоў). Абарончая бітва пад Мінскам працягвалася 4 дні. Асабліва напружаныя баі ішлі ў раёнах Дзяржынска, Старога Сяла і Заслаўя (гл. Мінска абарона 1941). 26—27 чэрв. перадавыя атрады 2-й і 3-й ням. танк. груп, якія наносілі ўдары па сыходных напрамках, прарваліся ў прадмесце горада. 28 чэрв. яны захапілі Мінск і адрэзалі шляхі адступлення 11 сав. дывізіям. 29 чэрв. ням. войскі замкнулі чарговы «кацёл» вакол дывізій Зах. фронту, што абаранялі Мінск. Жорсткія баі разгарнуліся каля Барысава, дзе 1-я Маскоўская мотастралк. дывізія (ген.-м. Я.Р.Крэйзер) разам з курсантамі Барысаўскага танк. вучылішча і зводнай дывізіяй з воінаў, што адышлі з раёна Мінска, на 2 сутак затрымалі ворага і нанеслі контрудар у раёнах Барысава і Чарняўкі. 7-ы і 5-ы мех. карпусы, якія мелі каля 1 тыс. танкаў пераважна ўстарэлых канструкцый, нанеслі контрудар з раёна на ПнЗ ад Оршы па флангу 3-й танк. групы ворага, што наступала з Лепеля на Віцебск. Гэта была адна з буйнейшых танк. бітваў пачатку вайны. У ёй з абодвух бакоў удзельнічала каля 1,5 тыс. танкаў (гл. Лепельскі контрудар 1941). Але гэты контрудар не даў магчымасці развіць наступленне.

Не менш жорсткія баі разгарнуліся ў раёне Полацка, дзе дзейнічала 22-я армія (гл. Полацка абарона 1941), і ў раёне Віцебска, які абараняла 19-я армія (гл. Віцебска абарона 1941). 11 ліп. вораг захапіў Віцебск і плацдарм на Зах. Дзвіне. Пад Оршай сав. войскі ўпершыню выкарысталі магутную зброю — рэактыўныя мінамёты «кацюша». На Дняпры і Зах. Дзвіне вораг сустрэў арганізаванае супраціўленне войск 2-га стратэг. эшалона Чырв. Арміі, куды ўваходзілі 20-я (ген.-лейт. П.А.Курачкін), 21-я (ген.-лейт. В.П.Герасіменка), 22-я (ген.-лейт. П.А.Ершакоў) арміі. За імі, на У ад Віцебска і ў раёне Смаленска, былі сканцэнтраваны 19-я (ген.-лейт. І.С.Конеў) і 16-я (ген.-лейт. М.Ф.Лукін) арміі. У 1-м эшалоне знаходзілася 13-я армія (ген.-лейт. Ф.М.Рэмезаў). Асаблівае месца ў летніх бітвах 1941 займала Магілёва абарона 1941. Тут упартыя баі 3—15 ліп. вялі на подступах, а 15—26 ліп. ў асаджаным Магілёве воіны 61-га стралк. корпуса і 12-тысячная армія апалчэнцаў (гл. Магілёўскае народнае апалчэнне, Буйніцкае поле). 13 ліп. на Бабруйскім напрамку ў наступленне перайшла 21-я армія; 63-і стралк. корпус (ген.-лейт. Л.Р.Пятроўскі) вызваліў Рагачоў і Жлобін (гл. Рагачоўска-Жлобінская аперацыя 1941). У канцы ліп. праціўнік адбіў удары сав. войск на Бабруйск і прымусіў іх адысці за Дняпро. 10—11 ліп. 2-я танк. група ворага фарсіравала Дняпро, 16 ліп. захапіла Смаленск. Намаганнямі войск Зах. фронту наступленне гітлераўцаў тут было спынена на 2,5 месяца (гл. Смаленская бітва 1941), што мела вял. значэнне ў зрыве плана «маланкавай вайны», прымусіла гітлераўскае камандаванне прыняць новае рашэнне, не прадугледжанае першапачатковым планам (паварот часткі сіл правага крыла фаш. групы армій «Цэнтр» на Пд, у тыл гал. сілам Паўд.-Зах. фронту, якія ўтрымлівалі рубеж на Дняпры). У агні баёў на Смаленшчыне нарадзілася савецкая гвардыя. 18 вер. 4 праслаўленыя дывізіі Зах. фронту — 100, 127, 153 і 161-я — першыя атрымалі найменне гвардзейскіх. У 2-й пал. ліп. на цэнтр. напрамку сав.-герм. фронту вызначыліся 2 стратэгічна важныя ачагі ў раёнах Смаленска і Рагачова — Жлобіна. Рашэннем Стаўкі Вярх. камандавання Рагачоўска-Жлобінскі ўчастак быў вылучаны ў Цэнтральны фронт (ген.-палк. Ф.І.Кузняцоў), якому былі перададзены 13-я і 21-я арміі. У пач. жн. з акружэння ў Калінкавічах выйшаў штаб 3-й арміі. Каля 2 месяцаў ішлі абарончыя баі на Гомельскім напрамку, куды вораг вымушаны быў перакінуць значныя сілы з-пад Смаленска. Разам з чырвонаармейцамі гераічна змагаліся больш за 6700 апалчэнцаў Гомельшчыны (гл. Гомеля абарона 1941, Гомельскі полк народнага апалчэння). 19 жн. Гомель пакінуты сав. войскамі. Рэшткі 13, 21 і 3-й армій перададзены ў падпарадкаванне Бранскаму фронту. Абарончыя баі на тэр. БССР, якія працягваліся больш за 2 месяцы, закончыліся цяжкім паражэннем. Нягледзячы на мужнасць і гераізм, войскі Зах. фронту не здолелі затрымаць ворага, і ўся тэр. Беларусі да пач. вер. была акупіравана. Толькі на працягу першых 18 дзён баёў войскі Зах. фронту страцілі больш за 417 тыс. чал. забітымі, параненымі, палоннымі і тых, што прапалі без вестак. З 44 дывізій (без авіяцыйных), якія на пач. вайны ўваходзілі ў склад Зах. фронту, 24 былі разгромлены, астатнія 20 дывізій страцілі ад 30 да 70% сваіх сіл і сродкаў. Фронт страціў 9427 гармат і мінамётаў, больш за 4700 танкаў і 1797 самалётаў. Але і ворагу былі прычынены вял. страты ў людзях і баявой тэхніцы. Тэмпы яго наступлення з кожным днём зніжаліся. Хоць група армій «Цэнтр» дамаглася значных поспехаў, яна не здолела канчаткова зламаць супраціўленне войск Зах. фронту і прарвацца да Масквы. За адвагу і самаадданасць 18 воінам Зах. фронту прысвоена ганаровае званне Героя Сав. Саюза, сотні воінаў узнагароджаны ордэнамі і медалямі. Жорсткія прыгранічныя баі адбываліся і на інш. напрамках — у раёнах Лібавы (Ліепаі), Перамышля, Луцка, Бродаў, Роўна, Дубна і інш. Да сярэдзіны ліп. 1941 фаш. войскі прасунуліся ў глыбіню сав. тэрыторыі на 350—600 км, разграмілі да 100 дывізій з 170, якія знаходзіліся ў зах. прыгранічных акругах на пач. вайны. Чырв. Армія страціла не менш як 850 тыс. чал., каля 6 тыс. танкаў, 3,5 тыс. самалётаў, 9,5 тыс. гармат.

Трагедыя пач. перыяду вайны і паражэнне Чырв. Арміі былі абумоўлены не толькі аператыўнымі і тактычнымі памылкамі камандавання, але і паліт. і стратэг. пралікамі Сталіна і яго акружэння. Агульнай памылкай паліт. і ваен. кіраўніцтва была няправільная ацэнка стану Чырв. Арміі, якая заключалася ў перабольшванні яе магчымасцей. У выніку масавых рэпрэсій у перадваен. гады быў нанесены сур’ёзны ўдар па камандных кадрах. Сталін не паверыў данясенням разведчыкаў, якія называлі дакладную дату нападу Германіі на СССР. Усю віну за няўдачы ў першыя дні вайны Сталін усклаў на камандаванне франтоў і армій. Былі расстраляны камандуючы Зах. фронтам ген. арміі Дз.Р.Паўлаў, нач. штаба фронту ген.-м. У.Я.Клімаўскіх, камандуючы артылерыяй Зах. фронту ген.-лейт. М.А.Кліч, камандуючы 4-й арміяй ген.-м. А.А.Карабкоў і інш.

22 чэрв. Прэзідыум Вярх. Савета СССР выдаў указ аб мабілізацыі ваеннаабавязаных і ўвядзенні ваен. становішча ў шэрагу рэспублік і абласцей, у т. л. на Беларусі. 29 чэрв. СНК СССР і ЦК ВКП(б) прынялі дырэктыву парт. і сав. арг-цыям прыфрантавых абласцей, якая стала праграмай барацьбы сав. народа супраць ням.-фаш. захопнікаў. Да 1.7.1941 было мабілізавана 5,3 млн. чал. Намер ням. камандавання разграміць Чырв. Армію да заканчэння мабілізацыі не меў поспеху. Да 1.12.1941 Чырв. Армія папоўнілася 291 дывізіяй і 94 брыгадамі, з іх нанава сфарміраваны 194 дывізіі і 94 брыгады. Ствараліся нар. апалчэнні (гл. Народнае апалчэнне ў Вял. Айч. вайну). 30.6.1941 створаны Дзярж. к-т абароны (ДКА), які аб’ядноўваў кіраўніцтва паліт., ваен. і эканам. жыццём СССР для арганізацыі перамогі над ворагам. 24 чэрв. створаны Савет па эвакуацыі. Да ліст. 1941 з зах. раёнаў на У эвакуіравана больш за 1500 з-даў пераважна ваен. значэння, у т. л. з Беларусі 124 буйныя прамысл. прадпрыемствы, 1,5 млн. чал. Для кіраўніцтва Узбр. Сіламі 23.6.1941 створана Стаўка Гал. Камандавання пад старшынствам С.К.Цімашэнкі, 10 ліп. пераўтворана ў Стаўку Вярх. Камандавання, а 8.8.1941 — у Стаўку Вярхоўнага Галоўнакамандавання на чале са Сталінам. За лета 1941 у БССР прызвана ў Чырв. Армію больш за 500 тыс. чал., вайск. часцям перададзена 2,5 тыс. аўтамашын, больш за 35 тыс. коней, 23 тыс. павозак і інш. Сотні тысяч мужчын, жанчын і падлеткаў былі мабілізаваны для буд-ва абарончых рубяжоў. Для барацьбы з варожымі дыверсантамі і парашутыстамі сфарміравана 78 знішчальных батальёнаў (больш за 13 тыс. чал.), створана больш за 200 фарміраванняў нар. апалчэння (больш за 33 тыс. чал.). Праграма барацьбы ў тыле ворага сфармулявана ў Дырэктывах ЦК КП(б)Б ад 30.6.1941 «Аб падрыхтоўцы да пераходу на падп. работу партарганізацый раёнаў, якія знаходзіліся пад пагрозай фашысцкай акупацыі» і ад 1.7.1941 «Аб разгортванні партызанскай вайны ў тыле ворага», а таксама ў Пастанове ЦК ВКП(б) ад 18.7.1941 «Аб арганізацыі барацьбы ў тыле германскіх войск». Пры Школе ЦК КП(б)Б быў створаны Аператыўна-вучэбны цэнтр Зах. фронту, які займаўся падрыхтоўкай дыверсійна-разведвальных груп і перакідкай іх за лінію фронту. За ліп.—кастр. 1941 у тыл ворага накіравана 317 атрадаў (2605 чал.).

Ням.-фаш. група армій «Поўнач» імкнулася прарвацца да Ленінграда. У жорсткіх баях пад Лугай, каля воз. Ільмень, пад Старой Русай і інш. сав. войскі абаронай і контратакамі нанеслі яму значныя страты. Аднак ворагу ўдалося акупіраваць Эстонію і прарвацца на блізкія подступы да Ленінграда.

На паўд.-зах. напрамку сав. войскі ў ліп.—вер. 1941 у жорсткіх баях стрымлівалі націск ням.-фаш. групы армій «Поўдзень». Герм. камандаванне спадзявалася ўдарамі ў фланг і тыл знішчыць асн. сілы Паўд.-Зах. і Паўд. франтоў і прарвацца да гал. прамысл. раёнаў Украіны, а потым — да нафтаносных крыніц Каўказа. Частка сіл 1-й ням. танк. групы прарвалася на подступы да Кіева. Але сав. войскам удалося тут спыніць іх наступленне (гл. Кіеўская абарончая аперацыя 1941). Пад націскам ворага да жн. сав. войскі адступілі да Дняпра і вялі абарончыя баі на фронце ад Нікапаля да Херсона. У ходзе гераічнай абароны Адэсы (5 жн.—16 вер.) было скавана больш за 18 рум. і ням. дывізій. Сав. галоўнакамандаванне пераацаніла баявыя магчымасці выматаных цяжкімі баямі войск Паўд.-Зах. фронту і адхіліла просьбу яго камандавання адвесці войскі за Дняпро. У выніку яны былі акружаны ворагам пад Кіевам. 19 вер. сав. войскі пакінулі Кіеў. Пасля цяжкіх і ўпартых баёў у кастр.—ліст. 1941 Чырв. Армія пакінула Данбас.

Намаганні сав. знешняй палітыкі летам — восенню 1941 былі накіраваны на з’яднанне антыфаш. краін і стварэнне антыгітлераўскай кааліцыі. 12 ліп. падпісана пагадненне паміж Вялікабрытаніяй і СССР аб сумесных дзеяннях у вайне супраць фаш. Германіі (гл. Савецка-англійскія пагадненні). 18 ліп. ў Лондане падпісана пагадненне паміж СССР і ўрадам Чэхаславакіі, 30 ліп. — з польск. эмігранцкім урадам. У пач. жн. ўстаноўлены кантакты з урадам ЗША, які прыняў рашэнне аказваць СССР эканам. дапамогу ў вайне (гл. Савецка-амерыканскія пагадненні). 8 снеж. ЗША і Англія аб’явілі вайну Японіі, 11 снеж. Германія і Італія аб’явілі вайну ЗША.

Да восені 1941 ням.-фаш. войскі акупіравалі значную ч. еўрап. тэр. СССР, выйшлі на блізкія подступы да Масквы, блакіравалі Ленінград (гл. Ленінградская бітва 1941—44). 30.9—2.10.1941 ням. камандаванне пачало аперацыю «Тайфун», каб да зімы авалодаць Масквой. Аслабіўшы ворага ў абарончых баях, на тэрыторыі Беларусі і пад Смаленскам, скрытна сканцэнтраваўшы буйныя рэзервы, 5—6.12.1941 сав. войскі пачалі контрнаступленне — першую ў Вял. Айч. вайне буйную аперацыю стратэг. значэння (гл. Маскоўская бітва 1941—42). Сав. войскі ўпершыню ў 2-й сусв. вайне нанеслі цяжкае паражэнне ням.-фаш. арміі, разграмілі 38 яе дывізій і развеялі міф аб яе непераможнасці. Нямецкі «Бліцкрыг» поўнасцю праваліўся. Разгарнулася агульнае зімовае наступленне на фронце ад Ленінграда да Чорнага м. Паводле задумы Стаўкі, яго мэтай было акружыць і знішчыць асн. сілы груп армій «Поўнач», «Цэнтр», «Поўдзень», каб у далейшым «забяспечыць... поўны разгром гітлераўскіх войск у 1942 г.». Ставячы такія звышзадачы, члены Стаўкі на той час яшчэ не валодалі неабходным ваен. майстэрствам для таго, каб выбраць час пачатку аперацыі, назапасіць сілы і сродкі для нанясення моцнага ўдару на гал. напрамку. У выніку не ўдалося стварыць дастаткова моцных груповак ні на адным стратэг. напрамку. Сав. войскі патрацілі створаныя з вял. цяжкасцямі восенню і ў пач. зімы рэзервы і не змаглі вырашыць пастаўленыя задачы. Неапраўданымі былі і надзеі на тое, што рэзервы Германіі скончацца да вясны 1942. Тым не менш у выніку наступлення Чырв. Армія адкінула ворага на 350—400 км, на Віцебскім напрамку наблізілася да граніцы Беларусі, наладзіла ўзаемадзеянне з партызанамі Віцебскай вобл. (гл. Віцебскія «вароты»).

На акупіраванай тэр. СССР, у т. л. на Беларусі, ням.-фаш. захопнікі ўстанавілі рэжым тэрору, «новы парадак» (гл. Лагеры смерці, Карныя аперацыі). У раёнах, захопленых фашыстамі, ствараліся партыз. атрады, групы, падп. парт., камсамольскія, антыфаш. арг-цыі. Партыз. рух перарос ва ўсенар. вайну супраць фашыстаў (гл. Партызанскі рух у Вялікую Айчынную вайну 1941—45, Патрыятычнае падполле, Антыфашысцкія арганізацыі, Абласныя падпольныя камітэты КП(б)Б, Абласныя падпольныя камітэты ЛКСМБ, Гарадскія падпольныя камітэты КП(б)Б, Гарадскія падпольныя камітэты ЛКСМБ). На працягу 1941—42 партызаны Беларусі ліквідавалі больш за 500 апорных пунктаў ворага, разграмілі 123 гарнізоны і паліцэйскія ўчасткі, падарвалі каля 850 эшалонаў праціўніка, 115 км рэек, разбурылі 179 мастоў. Партызанскія зоны ў канцы 1942 ахоплівалі каля 30% тэр. Беларусі.

Да ліст. 1942 становішча на сав.-герм. фронце было складанае. Вораг захапіў тэр. СССР, на якой да вайны жыло 42% насельніцтва, здабывалася 63% вугалю, выплаўлялася 71% чыгуну і 58% сталі. 8.5.1942 ням. войскі пачалі наступленне на поўдні. Да 20 мая яны захапілі Керчанскі п-аў, у ліп. — Севастопаль (гл. Севастопальская абарона 1941—42). Сур’ёзнай няўдачай скончылася наступальная аперацыя сав. войск у раёне Харкава ў маі 1942. Жорсткія баі вяліся на Каўказскім напрамку (гл. Бітва за Каўказ 1942—43). Вораг падышоў да Варонежа і рваўся да Волгі. Цяжкія абставіны абумовілі з’яўленне загада № 227, вядомага пад назвай «Ні кроку назад», які прадугледжваў жорсткія рэпрэсіўныя меры ў адносінах да чырвонаармейцаў і камандзіраў, якія адступалі. 23 жн. на Пн ад Сталінграда гітлераўцы прарваліся да Волгі. Пачалася гераічная абарона Сталінграда. Дзякуючы намаганням усіх народаў СССР да канца 1942 у краіне была створана зладжаная ваен. гаспадарка, што дало магчымасць сав. Узбр. Сілам дасягнуць перавагі на напрамках гал. удараў. 19.11.1942 пачалося контрнаступленне пад Сталінградам, у выніку якога сав. войскі да лют. 1943 акружылі і разбілі 330-тысячную групоўку ням. войск (гл. Сталінградская бітва 1942—43). Гэта была найбуйнейшая перамога, якая стала карэнным пераломам у ходзе вайны. Стратэг. ініцыятыва перайшла да сав. войск. Пачалося масавае выгнанне захопнікаў з тэр. СССР. Зімой 1942—43 сав. войскі адкінулі праціўніка ад Волгі і Церака на 600—700 км, вызвалілі Паўн. Каўказ, Варонежскую, Сталінградскую, Растоўскую вобл., часткі Данбаса, Харкаўскай, Курскай, Арлоўскай, Смаленскай абласцей, прарвалі блакаду Ленінграда, разграмілі больш за 100 варожых дывізій. Спадзеючыся вярнуць стратэг. ініцыятыву, ням. камандаванне вырашыла летам 1943 правесці буйную наступальную аперацыю «Цытадэль» у раёне Курскага выступу (гл. Курская бітва 1943), але і тут вораг быў разгромлены. Сав. войскі пачалі шырокае летне-асенняе наступленне на фронце ў 2 тыс. км. У жн.—вер. Калінінскі і Зах. франты правялі Смаленскую аперацыю 1943, у выніку якой вызвалілі Смаленск і выйшлі на подступы да Віцебска і Магілёва. Войскі Бранскага фронту 17 вер. вызвалілі Бранск і выйшлі да р. Сож. Чырв. Армія ўступіла на бел. зямлю і да пач. 1944 вызваліла ўсх. раёны Віцебскай, Магілёўскай, Гомельскай і Палескай абласцей (гл. Бранская аперацыя 1943, Гомельска-Рэчыцкая аперацыя 1943, Гарадоцкая аперацыя 1943). Войскі Цэнтральнага, Варонежскага, Сцяпнога, Паўд. і Паўд.-Зах. франтоў у жн.—вер. 1943 прайшлі на З да 300 км, вызвалілі Данбас, выйшлі да Дняпра ў паласе 700 км ад вусця Сажа да Запарожжа (гл. Бітва за Дняпро 1943). Войскі 1-га Укр. Фронту 6 ліст. вызвалілі Кіеў. 26 ліст. войскі Беларускага фронту вызвалілі Гомель. Усяго ад фашыстаў было вызвалена амаль ​2/3 акупіраванай імі тэрыторыі.

Магутны размах набыла ўсенар. барацьба супраць ням.-фаш. захопнікаў на Беларусі. У 1943 тут дзейнічала больш за 153 тыс. партызан. Дзесяткі тысяч патрыётаў былі членамі падп. арг-цый. Барацьбу сав. людзей у тыле ворага накіроўвалі ЦК КП(б), рэспубліканскія, краявыя, абласныя парт. арг-цыі і падп. парт. органы. Цэнтралізаванае кіраўніцтва барацьбой у тыле ворага ажыццяўлялі рэсп. і абл. штабы партыз. руху. 30.6.1942 створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху (ЦШПР, нач. штаба П.К.Панамарэнка), 9.9.1942 — Беларускі штаб партызанскага руху (БШПР, нач. штаба П.З.Калінін). У 1943—44 партызаны правялі вял. аперацыі па разбурэнні камунікацый ворага (гл. «Рэйкавая вайна», «Канцэрт»), У выніку іх толькі бел. партызаны ўзарвалі 211 тыс. рэек, пусцілі пад адхон больш за 2 тыс. эшалонаў, разбурылі каля 300 чыг. мастоў. Ваен. перавозкі ворага па чыгунках Беларусі скараціліся на 40%. Паміж партызанамі і гітлераўцамі часта адбываліся жорсткія баі (гл. Плешчаніцкая аперацыя 1943, Докшыцка-Крулеўшчынская аперацыя 1943, Бялыніцкія аперацыі 1943, Лепельская аперацыя 1943). Значную дапамогу Чырв. Арміі аказалі партызаны ў час Невельскай, Гарадоцкай, Чарнігаўска-Прыпяцкай і інш. аперацый.

У канцы 1943 ваен.-паліт. і стратэг. становішча карэнным чынам змянілася на карысць СССР. Павялічыўся выпуск ваен. прадукцыі. Абарончая прам-сць у 1944 вырабляла танкаў і самалётаў у 5 разоў больш, чым у 1941. Становішча ж Германіі рэзка пагоршылася. 24.12.1943 Чырв. Армія пачала наступленне на Правабярэжнай Украіне, да крас. 1944 выйшла на дзярж. граніцу СССР і ўступіла на тэр. Румыніі. У студз.—сак. 1944 у выніку наступлення Ленінградскага і Волхаўскага франтоў ва ўзаемадзеянні з 2-м Прыбалт. фронтам, Балт. флотам, авіяцыяй і партызанамі вызвалены Ленінградская і частка Калінінскай абласцей. У выніку наступлення 1-га Прыбалт. (ген. арміі І.Х.Баграмян), Зах. (ген.-палк. В.Д.Сакалоўскі) і Бел. (ген. арміі К.К.Ракасоўскі) франтоў у студз.—лютым 1944 вызвалена частка Усх. Беларусі (гл. Калінкавіцка-Мазырская аперацыя 1944, Рагачоўска-Жлобінская аперацыя 1944). У маі 1944 вызвалены Крым (гл. Крымская аперацыя 1944). 6.6.1944 высадкай дэсанта на Пн Францыі адкрыты другі фронт. Вырас міжнар. аўтарытэт СССР, што яскрава выявілася на Тэгеранскай канферэнцыі 1943, дзе кіраўнікі 3 дзяржаў (СССР, Вялікабрытаніі і ЗША) узгаднілі планы сумесных дзеянняў па разгроме фаш. Германіі.

Летам 1944 гал. ўдар Чырв. Армія нанесла на Беларусі (гл. Беларуская аперацыя 1944). З 23 чэрв. да 29 жн. сав. войскі прарвалі абарону праціўніка на фронце ў 500 км, акружылі і знішчылі яго найбуйнейшыя групоўкі ў раёне Віцебска (гл. Віцебска-Аршанская аперацыя 1944, Віцебскі «кацёл»), Бабруйска (гл. Бабруйская аперацыя 1944, Бабруйскі «кацёл»), Магілёва (гл. Магілёўская аперацыя 1944); 3.7.1944 вызвалілі сталіцу Беларусі Мінск (гл. Мінская аперацыя 1944, Мінскі «кацёл»), 8 ліп. — Баранавічы, 10 ліп. — Слонім, 13 ліп. — Вільню, 16 ліп. — Гродна, 28 ліп. — Брэст (гл. Вільнюская аперацыя 1944, Люблін-Брэсцкая аперацыя 1944). У ходзе Бел. аперацыі разгромлена ням. група армій «Цэнтр», поўнасцю вызвалена Беларусь, большая ч. Літвы, усх. Польшчы, сав. войскі падышлі да граніцы Усх. Прусіі. Чырв. Арміі актыўна дапамагалі бел. партызаны. Напярэдадні наступлення сав. войск у ноч на 20.6.1944 яны нанеслі масіраваны ўдар па асн. чыг. магістралях, узарвалі 40 тыс. рэек (да 29 чэрв. дадаткова ўзарвана 20 тыс. рэек), што парушыла перавозкі ворага і работу яго аператыўнага тылу. Партызаны перагароджвалі шляхі адступлення варожых войск, захоплівалі і ўтрымлівалі да падыходу сав. войск масты, пераправы, плацдармы, удзельнічалі ў баях за вызваленне гарадоў, у ліквідацыі акружаных варожых груповак. Усяго на акупіраванай тэр. Беларусі гераічна змагаліся з акупантамі 374 тыс. партызан; створаны і дзейнічалі 1255 партыз. атрадаў, з іх 258 асобна дзеючых, астатнія ў складзе 213 брыгад.

Да канца 1944 Чырв. Армія амаль поўнасцю вызваліла тэр. СССР і аднавіла дзярж. граніцы ад Баранцава да Чорнага м.; ваен. дзеянні перанесены за межы краіны (гл. Яска-Кішынёўская аперацыя 1944, Бялградская аперацыя 1944, Будапешцкая аперацыя 1944—45, Усходне-Пруская аперацыя 1945, Вісла-Одэрская аперацыя 1945, Балатонская абарончая аперацыя 1945, Берлінская аперацыя 1945, Пражская аперацыя 1945). 8.5.1945 у Карлсхорсце (прыгарад Берліна) ген.-фельдмаршал В.Кейтэль ад імя герм. вярх. галоўнакамандавання падпісаў акт аб безагаворачнай капітуляцыі. Вайна ў Еўропе была пераможна закончана.

Выконваючы саюзніцкія абавязацельствы, 8.8.1945 сав. ўрад аб’явіў вайну Японіі (гл. Савецка-японская вайна 1945). У ноч на 9 жн. войскі Забайкальскага, 1-га і 2-га Далёкаўсх. франтоў ва ўзаемадзеянні з Ціхаакіянскім флотам і Амурскай ваен. флатыліяй пачалі наступаць на фронце каля 4 тыс. км. У вайне ўдзельнічалі і войскі МНР. За 3 тыдні былі разгромлены гал. сілы Японіі — Квантунская армія, вызвалены Маньчжурыя, Паўд. Сахалін, Курыльскія а-вы, Паўн. Карэя. 2.9.1945 Японія падпісала акт аб безагаворачнай капітуляцыі. 2-я сусв. вайна была закончана.

Перамога над фаш. Германіяй і яе саюзнікамі атрымана сумеснымі намаганнямі краін антыгітлераўскай кааліцыі, барацьбітоў Руху Супраціўлення ў акупіраваных краінах. Але народы СССР і яго Узбр. Сілы адыгралі вырашальную ролю ў барацьбе супраць фашызму, вынеслі на сваіх плячах асн. цяжар вайны. Яны не толькі адстаялі свабоду і незалежнасць сваёй Радзімы, але і выратавалі ад фаш. прыгнёту многія краіны Еўропы і Азіі, пазбавілі чалавецтва ад фашызму. Гал. фронтам 2-й сусв. вайны быў сав.-германскі. Ён вызначаўся незвычайным прасторавым размахам. У пач. вайны яго працягласць складала каля 4 тыс. км, у 1942 — больш за 6 тыс. км. Глыбіня ваен. дзеянняў дасягала 2 тыс. км. З 1418 дзён існавання сав.-герм. фронту баявыя дзеянні вяліся 1320 дзён. Рашучасць і напружанасць ваен. дзеянняў выявілася і ў вял. беззваротных стратах у людзях з абодвух бакоў. Кожныя суткі толькі забітымі страчвалася каля 14 тыс. салдат і афіцэраў. На сав.-герм. фронце вораг страціў 607 дывізій (у баях супраць саюзнікаў 176 дывізій). Страты ў асабовым складзе, нанесеныя вермахту на сав.-герм. фронце, былі ў 4 разы большыя, чым на зах.-еўрап. і міжземнаморскім тэатрах ваен. дзеянняў, разам узятых, а па колькасці забітых і параненых — у 6 разоў. Тут страты ворага склалі каля 75% танкаў і штурмавых гармат, больш за 75% авіяцыі, 74% артыл. гармат ад агульных страт. Дарагой цаной заплацілі народы СССР за перамогу. Сав. Узбр. Сілы страцілі за час вайны 8,7 млн. чал. забітымі, памерлымі ад раненняў, трапіўшымі ў палон і прапаўшымі без вестак. Колькасць параненых, кантужаных і тых, што захварэлі, склала 18 млн. чал. Прамыя людскія страты СССР у вайне склалі больш за 27 млн. чал. (уключаючы цывільных асоб). На Беларусі загінуў амаль кожны 3-і яе жыхар. Фаш. Германія страціла ў 2-й сусв. вайне 7,4 млн. салдат і афіцэраў (на сав.-герм. фронце больш за 6 млн.), войскі яе саюзнікаў — 1,2 млн. чал. (на сав.-герм. фронце — больш за 1 млн.). Прамыя страты Германіі склалі каля 11 млн. чал. (без уліку мільёнаў скалечаных, інвалідаў). Матэрыяльныя страты СССР склалі 2600 млрд. руб. БССР у вайне страціла больш за палавіну свайго нац. багацця. Сума матэрыяльных страт склала 75 млрд. руб. (у цэнах 1941). Было разбурана і спалена 209 гарадоў і раённых цэнтраў (з 270), 9200 вёсак (4 420 995 дамоў), разбурана 100,5 тыс. прадпрыемстваў, 10 тыс. калгасаў, 92 саўгасы, 316 МТС, знішчаны тысячы ўстаноў асветы, аховы здароўя, навукі, культуры, у т. л. 8825 (з 12 294) школ, усе ВНУ, н.-д. цэнтры, АН БССР, 219 б-к, 5425 музеяў, т-раў і клубаў, 2187 бальніц і амбулаторый, 2651 дзіцячая ўстанова.

Больш за 7 млн. удзельнікаў вайны ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі СССР, больш за 11 тыс. чал. прысвоена званне Героя Сав. Саюза, у т. л. 462 беларусам і ўраджэнцам Беларусі. Званне Героя Сав. Саюза прысвоена 88 бел. партызанам. Ордэнамі і медалямі ўзнагароджаны 204 тыс. працаўнікоў тылу, 201 чал. прысвоена званне Героя Сац. Працы. Больш як 16 млн. узнагароджаны медалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—45 гг.».

Літ.:

Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941—1945: Энцыкл. Мн., 1990;

Гісторыя Беларускай ССР. Т. 4. Беларусь напярэдадні і ў гады Вялікай Айчыннай вайны Савецкага Саюза (1938—1945 гг.). Мн., 1975;

В непокоренном Минске: Документы и материалы о подпольной борьбе сов. патриотов в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 — июль 1944). Мн., 1987;

Всенародная борьба в Белоруссии против немецко-фашистских захватчиков в годы Великой Отечественной войны. Т. 1—3. Мн., 1983—85;

Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 — июль 1944): Документы и материалы. Т. 1—3. Мн., 1967—82;

Гриф секретности снят: Потери Вооруженных Сил СССР в войнах, боевых действиях и военных конфликтах: Стат. исслед. М., 1993;

История второй мировой войны, 1939—45. Т. 1—12. М., 1973—82;

Лемяшонак У.І. Вызваленне — без грыфа «Сакрэтна!». Мн., 1996;

Нямецка-фашысцкі генацыд на Беларусі (1941—1944). Мн., 1995;

Партизанские формирования Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 — июль 1944): Краткие сведения Об орг. структуре партиз. соединений, бригад (полков), отрядов (батальонов) и их личном составе. Мн., 1983;

Памяти павших: Великая Отечественная Война, 1941—1945. М., 1995;

Преступления немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии, 1941—1944: [Документы и материалы]. 2 изд. Мн., 1965;

Освобождение Белоруссии, 1944. 2 изд. М., 1974;

Тимохович И.В. Битва за Белоруссию, 1941—1944. Мн., 1994;

Беларуская ССР у Вялікай Айчыннай вайне Савецкага Саюза (1941—1945 гг.): Бібліягр. паказ. [Ч. 1—2] Мн., 1980—90.

У.І.Лемяшонак.

т. 4, с. 370

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВЕ́НГРЫЯ

(Magyarország),

Венгерская Рэспубліка (Maguar Köztársaság), дзяржава ў Цэнтр. Еўропе. Мяжуе на З з Аўстрыяй, Славеніяй, Харватыяй, на Пд і ПдУ з Югаславіяй і Румыніяй, на У з Украінай, на Пн з Славакіяй. Падзяляецца на 38 медзьё (раёнаў) і сталічную акругу. Пл. 93 тыс. км², нас. 10 324 тыс. чал. (1993). Сталіца — г. Будапешт. Дзярж. мова — венгерская. Нац. свята — гадавіна Венг. паўстання 1956 (23 кастр.).

Дзяржаўны лад. Венгрыя — парламенцкая рэспубліка. На чале дзяржавы прэзідэнт. Вышэйшы заканад. орган — Нац. асамблея, якая складаецца з 386 чл., выбраных тэрмінам на 4 гады. Выканаўчы орган — урад на чале з прэм’ер-міністрам.

Прырода. Венгрыя — пераважна раўнінная краіна, займае б.ч. Сярэднедунайскай (Венгерскай) раўніны. Вылучаюцца яе асобныя часткі: на У ад Дуная плоская нізіна Альфёльд, на З узгорыстая раўніна Дунантуль з асобнымі невысокімі кражамі (масівы Бакань, Вертэш, Мечэк і інш.). На ПнЗ нізіна Кішальфёльд, абмежаваная на З адгор’ямі Альпаў (выш. да 500—800 м). На Пн адгор’і Карпат з карставай пячорай Агтэлек і ланцуг сярэдневышынных вулканічных масіваў, у т. л. Матра з найвышэйшым пунктам краіны — г. Кекеш (1015 м). Карысныя выкапні: значныя запасы баксітаў, ёсць радовішчы каменнага і бурага вугалю, прыроднага газу і нафты, жал. руды, марганцу, мінер. водаў. Клімат умерана кантынентальны з гарачым летам і ўмерана кароткай зімой. Сярэдняя т-ра ліп. 20—22 °C, студз. ад -2 да -4 °C. Сярэднегадавая колькасць ападкаў ад 900 мм на ПдЗ да 450 мм у цэнтры і на У. Бываюць засухі, асабліва на У краіны. Рэкі належаць да бас. Дуная, даўж. яго ў межах Венгрыі 410 км. Гал. прытокі — Ціса, Раба і Драва. Найб. возера — Балатан. Натуральная лясная, лесастэпавая і стэпавая расліннасць моцна зменена чалавекам. Каля 75% тэр. выкарыстоўваецца ў сельскай гаспадарцы і занята нас. пунктамі, прамысл. прадпрыемствамі, шляхамі зносін; пад лесам 18,3%.

Насельніцтва. Каля 90% складаюць венгры, жывуць таксама цыганы (4%), немцы (2,6%), сербы (2%), славакі, румыны і інш. Сярод вернікаў пераважаюць католікі (67,5%), ёсць кальвіністы (20%), лютэране (5%) і інш. Сярэдняя шчыльн. насельніцтва 111 чал. на 1 км², крыху больш на Пн, менш на Пд. У гарадах жыве 64% насельніцтва. Найб. гарады (тыс. ж., 1994): Будапешт — 1996, Дэбрэцэн — 218, Мішкальц — 190, Сегед — 179, Печ — 172, Дзьёр — 131, Ньірэдзьхаза — 116, Секешфехервар — 110, Кечкемет — 106.

Гісторыя. Тэр. сучаснай Венгрыі заселена чалавекам у палеаліце. У старажытнасці тут жылі скіфы, ілірыйцы, кельты, якія ў канцы 1 ст. да н.э. — пач. 2 ст. н.э. трапілі пад уладу рымлян (была ўтворана прав. Панонія). У 1-й пал. 1-га тыс. ў Венгрыі з’явіліся стараж. германцы, гуны, авары, готы, з 6 ст. і славяне; яе тэр. ў 7 ст. ўваходзіла ў склад дзяржавы Сама, пазней — у Вялікамараўскую дзяржаву і Блатэнскае княства. У 896 тут з’явіліся венгры (іх прарадзіма — Прыуралле). Адсюль яны рабілі набегі на землі суседніх народаў. Пасля разгрому каля Аўгсбурга (955) набегі венграў спыніліся і яны перайшлі да земляробства. У час праўлення князя Геза (970—997) і яго сына Іштвана І Святога (997—1038; з 1000 кароль) арганізацыйна аформілася венг. дзяржава. У сярэдзіне 13 — пач. 14 ст. яна была раздробленая, яе развіццё затрымалі манг. нашэсце 1240—41 і працяглыя міжусобіцы. Пазней абарону краіны ад тур. заваявання арганізаваў трансільванскі ваявода Я.Хуньядзі (правіцель Венгрыі ў 1446—52). Яго сын Мацьяш Хуньядзі (кароль з 1458) цэнтралізаваў дзяржаву, аднак пасля яго смерці міжусобіцы аднавіліся. Пасля задушэння Дожы Дзьёрдзя паўстання 1514 былі канчаткова запрыгонены венг. сяляне. Пасля паражэння венграў ад туркаў у Мохацкай бітве 1526 пачаўся распад Венг. каралеўства. Да 1541 паўн. і зах. землі Венгрыі захапілі Габсбургі, паўд. і цэнтральныя — туркі-асманы, на У краіны ўтварылася залежнае ад Асманскай імперыі Трансільванскае княства (у 1571—76 правіў князь Стафан Баторый). У 1686 аўстр. і венг. войскі вызвалілі Венгрыю ад туркаў, аднак уся тэр. краіны ў 1699 трапіла пад уладу Габсбургаў. Іх каланізатарская палітыка выклікала выступленні венграў (у т. л. Ракацы Ферэнца II рух 1703—11), якія былі задушаны. У 1820—30-я г. актывізавалася венг. дваранская апазіцыя. З яе ў 1840-я г. вылучылася левае крыло на чале з Л.Кошутам, узнікла арг-цыя «Маладая Венгрыя» (кіраўнік паэт Ш.Пецёфі). У час Рэвалюцыі 1848—49 у Венгрыі скасавана прыгонніцтва, створаны К-т абароны радзімы на чале з Кошутам і рэв. нар. армія (пазней нанесла шэраг паражэнняў аўстр. войскам). У крас. 1849 парламент у г. Дэбрэцэн абвясціў поўную незалежнасць краіны ад Аўстрыі, вярх. правіцелем дзяржавы выбраны Кошут. Пасля заключэння Габсбургамі саюза з Расіяй супраць венг. паўстанцаў аўстр. і рас. войскі сумеснымі намаганнямі прымусілі венграў капітуляваць (жн. 1849). Аўстр. тэрор не спыніў венг. вызв. рух, і Габсбургі пайшлі на кампраміс з венграмі: у 1867 створана дуалістычная дзяржава Аўстра-Венгрыя, у якой аўстр. імператар стаў адначасова венг. каралём. Венгрыя атрымала свой парламент і ўрад, аднак яе залежнасць ад Аўстрыі захавалася (Вена мела вырашальны голас пры прыняцці агульнадзярж. рашэнняў). У 2-й пал. 19 — пач. 20 ст. паскорылася эканам. развіццё Венгрыі, заснаваны шэраг паліт. партый, у т. л. С.-д партыя Венгрыі (СДПВ; 1890). У 1-й сусв. вайне Аўстра-Венгрыя была ў саюзе з Германіяй. У канцы вайны кіраўнік апазіцыйнай «партыі незалежнасці» граф М.Карайі выступіў за разрыў з Германіяй, за заключэнне сепаратнага міру з краінамі Антанты, дэмакратызацыю і незалежнасць Венгрыі ў яе «гістарычных межах». Па яго ініцыятыве створаны Нац. савет, у які ўвайшлі і сацыял-дэмакраты. Абнародаваны ім 26.10.1918 маніфест прадугледжваў абвяшчэнне раўнапраўя нацый у рамках цэласнай і непадзельнай Венгрыі, увядзенне агульнадэмакр. свабод і інш. Аднак венг. кароль Карл IV Габсбург (ён жа імператар Аўстрыі Карл І) адмаўляўся ад правядзення рэформ. У ноч на 31.10.1918 адначасова з Аўстрыяй у Венгрыі распачата рэвалюцыя, у ходзе якой створаны саветы. Карайі з удзелам сацыял-дэмакратаў сфарміраваў урад, праграма якога паўтарала Маніфест 26 кастрычніка. 13.11.1918 падпісана перамір’е з Антантай. 16.11.1918 Нац. савет абвясціў Венгрыю рэспублікай. У пач. 1919 ва ўмовах блакады Вегрыі краінамі-пераможцамі, эканам. заняпаду, палярызацыі класаў і слаёў венг. грамадства ўрад пайшоў у адстаўку. Лідэры СДПВ, якім было прапанавана сфарміраваць новы ўрад, пайшлі на саюз з Камуніст. партыяй Венгрыі (КПВ): 24.3.1919 створана аб’яднаная Сацыяліст. партыя Венгрыі (СПВ) і абвешчана Венг. Сав. Рэспубліка. Яе ўрад — рэв. ўрадавы савет — узначаліў правы сацыял-дэмакрат Ш.Гарбай, наркомам замежных спраў стаў камуніст Б.Кун. Рэв. ўрад стварыў Чырв. Армію, праводзіў нацыяналізацыю прадпрыемстваў і інш. 1.8.1919 пад націскам франц., чэшскіх і рум. войск слабая Венг. Сав. Рэспубліка пала. Значную частку Венгрыю акупіравалі рум. войскі. Пазней у Будапешт уступіў афіцэрскі корпус на чале з контр-адміралам М.Хорці, які быў прызначаны галоўнакамандуючым, а ў 1920 абвешчаны рэгентам (у 1921 б. кароль выгнаны з краіны). Трыянонскі мірны дагавор 1920, прадыктаваны краіне дзяржавамі Антанты, якія перамаглі ў 1-й сусв. вайне, меў вынікам страту ​2/3 тэр. Венгрыі, скарачэнне яе насельніцтва і выклікаў незадаволенасць венг. грамадства. Імкненне дамагчыся яго перагляду прывяло аўтарытарны рэжым Хорці да пошуку саюзу з гітлераўскай Германіяй. Вынікам гэтага збліжэння сталі Венскія арбітражы 1938 і 1940, паводле якіх Венгрыя атрымала тэр. прырашчэнні. У 1939 Венгрыя выйшла з Лігі нацый. У крас. 1941 венг. войскі разам з ням. фашыстамі ўдзельнічалі ў нападзе на Югаславію (гл. Балканская кампанія 1941). 27.6.1941 Венгрыя ўступіла ў вайну супраць СССР. У студз. 1943 на Доне ў ходзе сав. контрнаступлення амаль поўнасцю знішчана 2-я венг. армія. У 1944 Хорці намагаўся заключыць перамір’е з СССР і шукаў кантакты з Вялікабрытаніяй і ЗША. 19.3.1944 Венгрыю акупіравалі ням.-фаш. войскі, якія пазней скінулі Хорці і прывялі да ўлады мясц. фашыстаў (гл. Нілашысты) на чале з Ф.Салашы. На вызваленай сав. войскамі тэр. Венгрыі 2.12.1944 у г. Сегед створаны антыфаш. Венг. нац. фронт незалежнасці, у які ўвайшлі камуністы, сацыял-дэмакраты, нац.-сял. партыя, партыя дробных сельскіх гаспадароў, бурж.-дэмакр. партыя і свабодныя прафсаюзы. Дэлегаты гэтых партый сталі дэпутатамі Часовага нац. сходу (пасяджэнні адкрыліся 21 снеж. ў г. Дэбрэцэн). Сфарміраваны ім Часовы ўрад Венгрыі абвясціў вайну Германіі, заключыў у Маскве перамір’е з СССР і яго саюзнікамі, распусціў і забараніў паліт. і ваен. арг-цыі фашыстаў. Найб. важнае мерапрыемства ўрада — зямельная рэформа (канфіскаваны землі кіраўнікоў фаш. арг-цый і ваенных злачынцаў, нацыяналізаваны буйныя маёнткі, створаны зямельны фонд, б.ч. якога размеркавана сярод 640 тыс. беззямельных і малазямельных сялян). Тэр. Венгрыі канчаткова вызвалена часцямі Чырв. Арміі да 4.4.1945 (у ходзе вызвалення загінула 140 тыс. сав. воінаў). 1.2.1946 Венгрыя абвешчана рэспублікай. Паводле Парыжскіх мірных дагавораў 1947 адноўлены граніцы Венгрыі па стану на 1.1.1938. З 1947 на тэр. Венгрыі размяшчаліся сав. войскі (выведзены ў 1991).

Пасля перамогі на выбарах 1947 у Дзярж. сход (парламент) левых сіл і аб’яднання ў чэрв. 1948 камуністаў і сацыял-дэмакратаў у адзіную Венг. партыю працоўных (ВПП) у краіне праводзіўся курс на пабудову сацыялізму на ўзор СССР. Яна атрымала назву Венг. Нар. Рэспубліка (1949). Пасля выцяснення астатніх партый (іх дзейнасць спынілася пасля выбараў 1949) пачаліся рэпрэсіі і ў самой ВПП. Летам 1953 пасля перагавораў з сав. кіраўніцтвам ЦК ВПП адмежаваўся ад палітыкі кіраўніцтва на чале з М.Ракашы. Па прамым указанні сав. кіраўніцтва венг. ўрад узначаліў І.Надзь, які абвясціў «новы курс»: адмова ад фарсіраванай індустрыялізацыі і прымусовай калектывізацыі, арыентацыя на ўздым жыццёвага ўзроўню працоўных, большы ўлік нац. асаблівасцей і інш. Аднак Ракашы, які застаўся 1-м сакратаром ЦК ВПП, абмежаваўся паўмерамі і дамогся зняцця Надзя з пасады прэм’ер-міністра і выключэння яго з партыі (1955). Пахаванне 6.10.1956 у Будапешце Л.Райка і іншых камуністаў — ахвяр рэпрэсій з боку ракашыстаў — скалыхнула грамадскасць. 23.10.1956 мірная 20-тысячная студэнцкая дэманстрацыя ў венг. сталіцы пад лозунгамі паляпшэння сацыялізму, раўнапраўных дружалюбных адносін з СССР, салідарнасці з польскім абнаўленнем, вяртання ва ўрад Надзя і інш. перарасла ў беспарадкі (штурм і захоп будынка Венг. радыё). Увод ноччу 24 кастр. па просьбе венг. ўрада А.Хегедзюша сав. механізаваных часцей у Будапешт надаў падзеям нац.-вызв. характар. Узбр. паўстанцы (15—20 тыс.) стварылі ў горадзе сетку вузлоў супраціўлення, вялі баі з сав. падраздзяленнямі. Адзін з найб. трагічных момантаў — расстрэл паўстанцамі супрацоўнікаў дзярж. бяспекі, якія абаранялі будынак Будапешцкага гаркома партыі. 29—30.10.1956 сав. войскі (больш за 3 дывізіі) выведзены з Будапешта. 1 ліст. ўрад Надзя (вярнуўся ва ўрад 24 кастр.) заявіў аб выхадзе Венгрыі з Варшаўскага дагавора 1955, абвясціў краіну «нейтральнай» і звярнуўся ў ААН з просьбай аб абароне. Антыкамуніст. і антысав. акцыі адбываліся і ў правінцыі. 3.11.1956 пасля перагавораў аб вывадзе войск СССР з тэр. Венгрыі паміж сав. і венг. ваен. дэлегацыямі апошняя арыштавана супрацоўнікамі сав. КДБ (перагаворы адбываліся каля Будапешта ў размяшчэнні сав. вайск. часцей). Ноччу 4 ліст. група венг. паліт. кіраўнікоў на чале з Я.Кадарам арганізавала ў г. Сольнак рэв. рабоча-сял. ўрад, які звярнуўся за падтрымкай да СССР. У Будапешт былі ўведзены сав. войскі, якія да 10 ліст. ў асноўным ліквідавалі паўстанне. Новае кіраўніцтва стварыла Венгерскую сацыялістычную рабочую партыю (ВСРП) і садзейнічала кансалідацыі грамадства, у т. л. эканам. захадамі (напр., пры калектывізацыі вёскі ў 1958—61 улічваўся прынцып добраахвотнасці, захоўвалася ўласнасць сялян на зямлю). У сярэдзіне 1960-х г. пачата эканам. рэформа з элементамі рыначных адносін. Аднак яе паступовае згортванне ў 1970-я г., памяншэнне знешняга гандлю, рост знешняга доўгу пры імкненні захаваць дасягнуты ўзровень жыцця насельніцтва пагоршылі сац.-эканам. становішча. У 2-й пал. 1980-х г. паскорыліся дэмакр. пераўтварэнні. Пасля Усевенг. канферэнцыі ВСРП (май 1988) новае парт. кіраўніцтва на чале з К.Гросам узяло курс на стварэнне рыначнай сістэмы дэмакр. сацыялізму і прававой дзяржавы. Паводле заканад. актаў 1989 устаноўлены Дзень рэспублікі (23 кастр.), прынята сучасная назва дзяржавы, уведзены канстытуцыйны суд і пасада прэзідэнта, зафіксаваны паліт. плюралізм, раўнапраўе грамадскай і прыватнай уласнасці і інш. У канцы 1989 на базе ВСРП утварыліся Венг. сацыяліст. партыя (ВСП) і абноўленая ВСРП. У сак.—крас. 1990 адбыліся свабодныя шматпарт. выбары, на якіх перамог Венг. дэмакр. форум (ВДФ). Урад на чале з І.Анталам праводзіў радыкальны рыначны курс, які суправаджаўся спадам вытв-сці і сац. цяжкасцямі. На выбарах у маі 1994 перамагла ВСП, якая выступала за паступовасць рэформ пры захаванні сац. гарантый. Урад Дз.Хорна прадоўжыў рыначныя пераўтварэнні, аддаючы значную ўвагу сац. абароне насельніцтва (зніжэнне беспрацоўя, спыненне інфляцыі і інш.), і скарэкціраваў знешнепаліт. курс. Да сярэдзіны 1990-х г. спынены спад вытв-сці, зменшыўся знешні доўг, павялічыліся памеры знешняга гандлю і даходы насельніцтва. Венгрыя — чл. ААН (з 1995) (з 1955), Савета Еўропы (з 1990), Арг-цыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе, «Вішаградскай групы». Дыпламатычныя адносіны з Беларуссю ўстаноўлены ў 1992.

Палітычныя партыі і грамадскія арганізацыі. Венг. сацыяліст. партыя, Венг. дэмакр. форум, Венг. сацыяліст. рабочая партыя, Незалежная партыя дробных гаспадароў, Саюз маладых дэмакратаў, Саюз свабодных дэмакратаў, Хрысц.-дэмакр. нар. партыя; Канферэнцыя венг. прафсаюзаў, Незалежныя прафсаюзы, Венг. савет саюзаў моладзі і інш.

Гаспадарка. Венгрыя — развітая індустр.-агр. краіна. Доля прамысловасці ў нац. даходзе — 47%, сельскай гаспадаркі — 18%. З 5,4 млн. чал. працаздольнага насельніцтва (1993) у прам-сці занята 29,7%, буд-ве 7, сельскай гаспадарцы 16,1, абслуговых галінах 44,8%. На сусв. рынку Венгрыя вядома як пастаўшчык прадукцыі машынабудавання (пераважна аўтобусаў, дэталей і вузлоў да іх, партальных і плывучых кранаў, сродкаў сувязі, мед. апаратуры), хім. прам-сці (у т. л. фармацэўтычных прэпаратаў, сродкаў аховы раслін), с.-г. і харч. Прадуктаў. У паліўна-энергет. рэсурсах пераважае буры вугаль і лігніты (штогадовая здабыча каля 25 млн. т; у раёне гарадоў Татабанья, Дораг, Шальгатар’ян, Дзьёндзьёш, Озд, Мішкальц), каменны вугаль (каля 2—3 млн. т штогод) здабываюць у гарах Мечэк каля г. Печ. Здабываюць таксама (млн. т, 1991) нафту (1,9), баксіты (2,4), прыродны газ (каля 7 млрд. м³), марганец, поліметалы, буд. матэрыялы. Большая ч. нафты і газу імпартуецца пераважна з Расіі. Вытв-сць электраэнергіі 29,7 млрд. КВт·гадз (1991) пераважна на ЦЭС. АЭС у г. Пакш. У апрацоўчай прам-сці найб. значэнне маюць машынабудаванне і металаапрацоўка, хім., лёгкая і харч. прам-сць, каляровая металургія. Чорная металургія (выплаўка сталі ў 1991 — 1,9 млн. т) працуе ў асн. на імпартнай сыравіне; яе цэнтры — Будапешт, Мішкальц, Озд, Дунаўйвараш, Шальгатар’ян. У каляровай металургіі гал. ролю адыгрывае вытв-сць гліназёму і алюмінію (Альмашфюзіцё, Айка, Варпалата, Секешфехервар). У машынабудаванні вылучаюцца неметалаёмкія галіны: электратэхніка, электронная прам-сць, прыладабудаванне, а таксама выпуск разнастайных рухавікоў, дызельных паяздоў, цеплавозаў, грузавых аўтамабіляў і аўтобусаў. Буйнейшы ў Еўропе вытворца аўтобусаў — з-д «Ікарус» у Будапешце і філіял у Секешфехервары. Развіта станкабудаванне, вытв-сць шарыкападшыпнікаў, абсталявання для лёгкай і харч. прам-сці, сродкаў сувязі, вымяральных прылад, выліч. тэхнікі, мед. абсталявання і прылад, с.-г. машын. Асн. цэнтры машынабудавання — Будапешт (больш за 50% прадукцыі галіны), Секешфехервар, Мішкальц, Эстэргам, Дзьёр, Дэбрэцэн. Выпушчана (1991): 4,7 тыс. аўтобусаў, 308 тыс. тэлевізараў, 435 тыс. халадзільнікаў. У хім. прам-сці (каля 15% валавой прамысл. прадукцыі) важнае месца займае вытв-сць мінер. угнаенняў, сродкаў аховы раслін, прадуктаў арган. сінтэзу, фармацэўтычных прэпаратаў (прадпрыемствы «Хінаін» і «Гедэон Рыхтэр»), гумавых вырабаў, лакаў і фарб. Вытв-сць азотных угнаенняў (Казінцбарцыка), фосфарных (Сольнак). З-ды па вытв-сці сернай (Будапешт і Сольнак) і азотнай (Печ) кіслот. Развіта нафтаперапр. прам-сць (з-ды ў Будапешце, Альмашфюзіцё, Печы, Сазхаламбаце); прам-сць буд. матэрыялаў (цэмент, цэгла і інш.). У харч. прам-сці найб. развіты вінаробства, вытв-сць кансерваў з агародніны і мяса, вэнджаных каўбас, цукр., мукамольная, малочная, масларобчая і алейная, тытунёвая, маргарынавая і інш. галіны. З галін лёгкай прам-сці найб. развітыя тэкст. (пераважна баваўняная), швейная, гарбарна-абутковая, трыкатажная. Гал. цэнтр лёгкай прам-сці — Будапешт (каля 60% прадукцыі галіны). Атрымана (млн. т, 1991): мінер. угнаенняў 0,3, штучных смол і пластмас 0,6, цэменту 3; тканін 272 млн. м², абутку 19,8 млн. пар, цукру 490 тыс. т.

У структуры сельскай гаспадаркі доля раслінаводства і жывёлагадоўлі прыкладна аднолькавая. Збожжавыя і зернебабовыя культуры займаюць каля ​2/3 ворнай зямлі, тэхнічныя — 13%, агародніна — 3, кармавыя — 19%. Каля 150 тыс. га с.-г. зямель арашаецца. Пасевы пшаніцы і кукурузы пашыраны раўнамерна. Цукр. буракі найб. вырошчваюць на ПнЗ і ПдУ. У міжрэччы Цісы і Дуная, на паўд. схілах горных масіваў развіты садоўніцтва і вінаградарства. Збор (млн. т, 1991): збожжавых 12,6, бульбы 1,2, цукр. буракоў 4,7, садавіны 1,5. Пашыраны таксама бахчаводства, агародніцтва, вырошчванне сланечніку, рысу, тытуню, канапель. У жывёлагадоўлі найб. развіта гадоўля свіней і птушкі. Пагалоўе (млн. галоў, 1991): буйн. раг. жывёлы 2, свіней 8, авечак 2,5, птушкі 58,6. Рыбалоўства на рэках і воз. Балатан.

Транспарт пераважна аўтамаб. і чыгуначны. Даўж. аўтадарог 130,2 тыс. км, у т. л. 29,9 тыс. км з цвёрдым пакрыццём. Даўж. чыгунак 7765 км. Рачны транспарт абслугоўвае пераважна знешнеэканам. сувязі. Даўж. водных шляхоў (р. Дунай, яго прытокі, шэраг каналаў) 1622 км. Нафтаправодаў 1204 км, газаправодаў 4387 км. 92 аэрапорты і аэрадромы. Гал. транспартны вузел — Будапешт. Экспарт (10,9 млрд. дол. ЗША, 1992): сыравіна, паўфабрыкаты, хімікаты, машыны, тавары лёгкай і харч. прам-сці і інш. Імпарт (11,7 млрд. дол. ЗША, 1992): паліва і энергарэсурсы, сыравіна, хімікаты, машыны і інш. Большая ч. знешнегандл. абароту прыпадае на краіны Зах. і Усх. Еўропы. Беларусь экспартуе ў Венгрыю трактары, калійныя ўгнаенні, некаторыя хімікаты, драўнінна-валакністыя пліты і фанеру, шыны і інш., набывае ў Венгрыі медыкаменты, гербіцыды, тканіны, збожжа, віно, алей і інш. Венгрыю штогод наведвае каля 20—22 млн. замежных турыстаў. Грашовая адзінка — форынт.

Узброеныя сілы. Складаюцца з сухап. войск і ВПС, налічваюць 77 тыс. чал.; ёсць эксперым. брыгада войск тэр. абароны (створана ў 1992). Вярх. галоўнакамандуючы — прэзідэнт. На 1.1.1995 у сухап. войсках 56,5 тыс. чал. (80% агульнай колькасці ўзбр. сіл); арганізацыйна ўключаюць камандаванне, 4 ваен. акругі, 17 брыгад (3 танк., 9 механізаваных, 3 артыл., процітанк. артыл. і зенітная артыл.), войскі падтрымкі (полк баявых верталётаў і трансп. авіяц. брыгада), падраздзяленні баявога і тылавога забеспячэння, часці і ўстановы цэнтр. падпарадкавання. Маюць на ўзбраенні 1190 танкаў, 500 баявых машын пяхоты, каля 1200 бронетранспарцёраў, 991 гармату палявой і 160 гармат зенітнай артылерыі, 218 мінамётаў, 39 баявых верталётаў і інш. У ВПС 22 тыс. чал. (1993), 10 баявых эскадрылляў, 171 баявы і вучэбна-баявы самалёт.

Ахова здароўя. Сярэдняя працягласць жыцця ў мужчын 67, у жанчын 76 гадоў. Смяротнасць 13 на 1 тыс. чал. Забеспячэнне бальнічнымі ложкамі — 1 на 100 чал., урачамі — 1 тэрапеўт на 262 чалавекі. Узровень нараджальнасці 12 на 1 тыс. чалавек. Дзіцячая смяротнасць 13 на 1 тыс. нованароджаных.

Асвета, навуковыя ўстановы. Сучасная сістэма адукацыі Венгрыі паводле закону 1985 уключае дашкольныя ўстановы для дзяцей 3—6 гадоў, асн. 8-гадовую школу (абавязковае навучанне дзяцей ва ўзросце 6—16 гадоў), агульнаадук. гімназіі (4 гады навучання), 3—4-гадовыя сярэднія прафшколы, прафес.-тэхн. навуч. ўстановы, ВНУ. Агульную адукацыю ў Венгрыі дае 8-гадовая школа і на яе аснове гімназія або сярэдняя прафшкола. У 1988/89 навуч. г. ў Венгрыі працавала больш за 3,5 тыс. 8-гадовых школ (1,3 млн. вучняў). Агульную сярэднюю адукацыю даюць гімназіі (праграма арыентавана на гуманіт. падрыхтоўку і наступны працяг адукацыі ва ун-це), а таксама сярэднія прафшколы і сярэднія прафес.-тэхн. вучылішчы. У 1989/90 навуч. г. налічвалася больш за 250 гімназій. У сістэму вышэйшай адукацыі ўваходзяць ун-ты, ін-ты універсітэцкага тыпу, галіновыя ін-ты і вышэйшыя вучылішчы. Буйнейшыя ВНУ: Будапешцкі універсітэт (з 1635), мед. ін-т універсітэцкага тыпу (з 1769), эканам. ін-т (з 1948), тэхн. ун-т (з 1782); ун-т у Сегедзе (з 1872). Буйнейшыя б-кі: Дзярж. б-ка, Будапешцкага ун-та, Венг. АН, гар. б-ка Будапешта. Музеі: Нац. музей гісторыі і прыродазнаўчых навук (з 1802), Нац. музей выяўл. мастацтваў (з 1896), Музей прыкладнога мастацтва (з 1872), Нац. галерэя (усе ў Будапешце) і інш. Навук. даследаванні вядуцца ў Венг. АН (з 1825), ун-тах і ін-тах, галіновых НДІ.

Друк, радыё, тэлебачанне. Буйнейшыя газеты «Magyar Hirlap» («Венгерская газета», з 1968), «Nèpszabadsád» («Народная свабода», з 1942). Радыёвяшчанне з 1925. Тэлебачанне з 1958. Праграмы радыё і тэлебачання трансліруюцца па сетках наземнага, кабельнага і спадарожнікавага вяшчання. Больш за 55% тэлевіз. абанентаў прымаюць праграмы са спадарожнікаў з дапамогай індывідуальных (25%) і калектыўных (30% у сетках кабельнага тэлебачання) прыёмных установак. Са спадарожніка ЕЎТЭЛСАТ 11—Ф3 па сістэме ПАЛ перадаецца праграма тэлебачання Дзіна ТВ на венг. мове адначасова з праграмай Тэлетэкст. З больш як 40 інш. спадарожнікаў магчымы прыём праграм інш. краін. Дзейнічае Венгерскае тэлеграфнае агенцтва (МТІ).

Літаратура. Першыя пісьмовыя помнікі (жыціі, пропаведзі, тлумачэнні Бібліі, літургічныя гімны) створаны на лац. мове ў 11—12 ст. Галоўнымі творамі сярэдневяковай л-ры былі хронікі. У 13—14 ст. развівалася рэліг. л-ра на венг. мове, што было звязана з дзейнасцю жабрацкіх манаскіх ордэнаў і гусіцкім рухам; у 1430-я г. гусіцкія прапаведнікі Тамаш і Балінт пераклалі на венг. мову Біблію. З сярэдзіны 15 ст. пашыраліся ідэі Адраджэння; пачынальнікамі гуманістычнай л-ры, свабоднай ад тэалагічных догмаў і насычанай зямнымі перажываннямі, былі Я.Вітэз (эпісталярныя і аратарскія творы) і Я.Паноніус (лац. вершы). Фарміраванне ўласна венг. л-ры на венг. мове пачалося з канца 15 ст., асабліва ў эпоху Рэфармацыі (байкі і памфлеты Г.Хельтаі, паэзія вандроўнага песняра Ш.Тынадзі, пропаведзі П.Борнемісы). У 2-й пал. 16 ст. з’явілася рэнесансавая проза ў выглядзе т.зв. забаўляльных гісторый — апрацовак стараж.-венг. паданняў, часткова ант., італьян. і паўд.-слав. сюжэтаў («Гісторыя аб Аргірушу»), Буйнейшым паэтам венг. Адраджэння быў Б.Балаж. У 17 ст. ў венг. л-ры ўсталяваўся стыль барока, які адлюстроўваў контррэфармацыйна-феад. і вызв., антытур. і антыгабсбургскія памкненні. Пачынальнікам барока і духоўным правадыром контррэфармацыі быў езуіт і багаслоў-палеміст П.Пазмань, найб. вядомымі пісьменнікамі — М.Зрыньі і І.Дзьёндзьёшы. Познагуманіст. традыцыі (у спалучэнні з цікавасцю да пурытанізму і рацыяналістычнай філасофіі Дэкарта) працягвалі існаваць толькі ў Трансільваніі (Я.Апацаі-Чэрэ). Вызваленчыя антыгабсбургскія паўстанні канца 17 — пач. 18 ст. спрыялі росквіту вуснай паэзіі паўстанцаў. Была пашыранай і мемуарная л-ра. Л-ры эпохі Асветніцтва (апошняя чвэрць 18 — пач. 19 ст.) былі ўласцівыя асветніцкая форма класіцызму, шырокае выкарыстанне нац.-гіст. і дэмакр. тэматыкі, барацьба за т.зв. аднаўленне венг. мовы (творы і пераклады Дз.Бешэньеі, вершы Я.Бачаньі). Пасля задушэння ў 1795 рэсп. змовы правадніком ідэй Асветніцтва стаў літ.-грамадскі рух «абнаўляльнікаў мовы», які ўзначаліў Ф.Казінцы. У паэзіі М.Фазекаша, драмах І.Катаны выразней загучалі вольналюбівыя матывы, з’явіліся прыкметы рэалізму. Росквіт рамантызму (драмы К.Кішфалудзі, паэзія М.Вёрэшмарці і Я.Араня) у венг. л-ры суправаджаўся развіццём рэалізму (проза І.Этвеша, М.Іошыка). У паэзіі трыбуна рэвалюцыі 1848—49 Ш.Пецёфі рамант. і рэаліст. элементы дасягнулі вяршыні, былі закладзены асновы сучаснай венг. літ. мовы. Л-ра 2-й пал. 19 ст. жывілася ў асноўным праблематыкай новай бурж. эпохі (паэты І.Мадач, Я.Вайда, Арань; празаікі М.Іокаі, К.Міксат). Развіццё і аднаўленне венг. л-ры на пач. 20 ст. звязана з творчасцю паэтаў Э.Адзі, М.Бабіча і Д.Косталаньі. Пасля паражэння рэвалюцыі 1919 частка венг. пісьменнікаў апынулася ў эміграцыі (А.Габар, Балаж, Б.Ілеш, А.Гідаш, М.Залка). У 1920—30-я г. выступалі т.зв. пісьменнікі-народнікі: П.Верэш, П.Саба, Л.Немет, Дз.Іеш, І.Дарваш і інш. Да авангардызму імкнуліся Л.Касак, Т.Дэры. Пасля 2-й сусв. вайны І.Добазі, Л.Надзь, М.Саба, Ш.Веэрэш і інш. развівалі традыцыі крытычнага рэалізму. Да літ. авангарду 1970-х г. належаць П.Эстэрхазі і Д.Тандары; прадстаўнікі сюррэалізму 1980-х г. — Л.Надзь, Ш.Чоары, Дз.Петры і Л.Краснахоркаі. На бел. мове асобнымі выданнямі выйшлі зб-кі «Венгерскія апавяданні» (1957), «Сучасная венгерская паэзія» (1977), творы Пецёфі, Гідаша, Дарваша, Залкі і інш. На венг. мову перакладаліся асобныя творы Ф.Багушэвіча, Я.Купалы, Я.Коласа, М.Багдановіча, А.Адамовіча, В.Быкава, П.Броўкі, Я.Брыля, В.Віткі, А.Вялюгіна, Н.Гілевіча, П.Глебкі, К.Крапівы, А.Кулакоўскага, А.Куляшова, А.Макаёнка, П.Панчанкі, П.Прыходзькі, М.Танка, В.Таўлая. Т.Хадкевіча, І.Шамякіна.

Архітэктура і выяўленчае мастацтва. На тэр. Венгрыі захаваліся неалітычная кераміка і скульптура, помнікі мастацтва скіфаў і кельтаў, рэшткі рым. пасяленняў, ювелірныя вырабы гунаў і авараў, сляды пасяленняў стараж. славян. З 9 ст. вядома маст. апрацоўка металу. Да 10—11 ст. адносяцца «ніжнія храмы» ў гарадах Фельдэбрэ і Ціхань, да 11 — пач. 13 ст. — раманскія базілікі (у Яку, Печы, Жамбеку), раннегатычная палацавая капэла ў Эстэргаме. У выяўл. мастацтве 11 ст. відавочны ўплыў Візантыі. У канцы 13—15 ст. будуюцца гатычныя цэрквы (у Шопране, Пешце і інш.) і замкі (Дыяшдзьёр, Вішэград). Станковы жывапіс канца 14 — пач. 15 ст. блізкі да сярэднееўрапейскага, у скульптуры вылучаюцца бронзавыя статуі братоў М. і Дз.Колажвары. Росквіту мастацтва Венгрыя дасягнула ў 2-й пал. 15 ст. пры каралю Мацьяшу Хуньядзі (Корвіне). Творчасць італьян. архітэктараў і мастакоў, якія працавалі ў Венгрыі, садзейнічала пашырэнню культуры Адраджэння. У гарадах Буда і Вішэград створаны каралеўскія рэзідэнцыі. Свецкі дух быў уласцівы і царк. будынкам (капэла Бакаца з ордэрным дэкорам пры саборы ў Эстэргаме, 1506—07). У жывапісе захаваліся сувязі з познагатыч. традыцыямі (работы майстра «М.S.», блізкія дунайскай школе). Высокага ўзроўню дасягнулі мастацтва кнігі (рукапісы з рэнесансавым арнаментам з б-кі Корвіна), ювелірныя вырабы, маёліка. Турэцкае нашэсце (1526) надоўга затрымала развіццё венг. культуры. З канца 17 ст. будуюцца пераважна палацы і цэрквы (палац у Рацкеве, цэрквы ў Пешце, Эгеры, Эстэргаме); у мастацтве замацоўваецца аўстр. ўплыў і стыль барока. У барочным жывапісе вылучаюцца творы аўстрыйца Ф.А.Маўльберча. У архітэктуры і скульптуры 1-й пал. 19 ст. пераважаў класіцызм (рэфарматарскі сабор у Дэбрэцэне, 1803—21, арх. М.Печы; Нац. музей у Пешце, 1837—47, арх. М.Полак; партрэты і статуі скульпт. І.Ферэнцы). Пасля рэвалюцыі 1848 гіст. жывапіс прасякнуты нац.-вызв. ідэямі (палотны В.Мадараса і інш.). У 2-й пал. 19 ст. вядучым стаў рэаліст. жанравы жывапіс (творы М.Мункачы, Ш.Біхары, І.Рэвеса). У галіне пейзажа вылучаліся блізкія да барбізонскай школы жывапісу работы Л.Паала, Л.Медньянскі, П.Сіньеі-Мершэ. У канцы 19 ст. склаліся характэрныя рысы арх. аблічча Будапешта — шырокія магістралі, будынкі ў духу неаготыкі, неабарока і неарэнесансу (парламент, 1884—1896; оперны т-р, 1875—84, арх. М.Ібль). На мяжы 19—20 ст. з’явіліся збудаванні ў стылі мадэрн (Музей прыкладнога мастацтва ў Будапешце, 1896, арх. Э.Лехнер). У 1900—10-я г. працавалі мастакі групы Надзьбаньі, якія выкарыстоўвалі прыёмы пленэрнага жывапісу (Ш.Холашы, К.Ферэнцы, Я.Торма і інш.), майстры альфёльдскай школы — паслядоўнікі Мункачы (Я.Торняі, І.Коста, І.Надзь і інш.), партрэтысты-жанрысты І.Чок, І.Рыпль-Ронаі, мастакі-авангардысты групы «Восем» (К.Кернштак, Б.Пор, Р.Берэнь). Пасля ўстанаўлення ў Венгрыі рэжыму фаш. дыктатуры многія мастакі працавалі ў эміграцыі (Б.Уітц, Ш.Бортнік, Л.Мохай-Надзь і інш.). Для пасляваеннай архітэктуры характэрныя мэтазгоднасць планіроўкі, спалучэнне простых, ясных аб’ёмаў: Нар. стадыён (1948—53), мост «Эржэбет» (1955—65), гасцініца «Дуна Інтэркантыненталь» (1969) у Будапешце, Палац спорту ў Мішкальцы (1970), т-р у Дзьёры (1978), прамысл. будынкі ў Ньірэдзьхазе і інш., гасцініцы ў Дэбрэцэне, Кечкемеце, Хайдусобасла і інш. Сучасныя збудаванні ўдала спалучаюцца з гіст. ансамблямі. У развіцці выяўл. мастацтва Венгрыі важную ролю адыгралі майстры-рэалісты (група альфёльдскіх мастакоў, жывапісцы І.Сёньі, А.Бернат, скульптары Ф.Медзьешы, Ж.Кішфалудзі-Штробль, П.Пацаі, Ш.Мікуш, Б.Ферэнцы). Створаны манумент Вызвалення на гары Гелерт у Будапешце (1947, Кішфалудзі-Штробль), фрэскі на металург. камбінаце г. Дунаўйвараш (1955, Э.Даманоўскі). У 1960—70-я г. ўзмацнілася цікавасць да абстрактных і ўскладненых экспрэсіўных вырашэнняў (жывапіс Ф.Марціна, Т.Дураі, Ф.Салаі, І.Барчаі, скульптура І.Шомадзьі, А.Макрыса, Т.Вільта, графіка Б.Кондара, А.Вюрца) з рысамі сімвалізму і сюррэалізму (жывапіс Т.Чэрнуша, скульптура І.Варгі, графіка А.Гроша, Дз.Хінца). Сярод майстроў станковай і манум. скульптуры Е.Керэньі, М.Боршаш, І.Кіш, Варга, Шомадзьі, Я.Конёрчык і інш. У дэкар.-прыкладным мастацтве сучасныя формы тактоўна спалучаюцца з нар. традыцыямі (кераміка М.Ковача і І.Гадара, габелены Хінца, работы дызайнера Л.Фінты і інш.).

Музыка. Для нар. музыкі Венгрыі характэрна ўзаемадзеянне стараж.-ўсх. асновы (пентатоніка) і больш позніх уплываў (гемітоніка, мажора-мінор). З 10 ст. вандроўныя спевакі-казачнікі прытрымліваліся традыцыі язычніцкіх эпічных спеваў. У 11 ст., з прыняццем каталіцтва, на тэр. Венгрыі пашырыліся грыгарыянскія спевы. З 13 ст. сярод венг. нар. інструментаў рог, фуруя (род флейты), больш познія — духавыя валынка (дуда), тарагата; струнныя кабза, скрыпка, лютня, цытра, цымбалы. З 15 ст. ў Венгрыі развівалася зах.-еўрап. прыдворная культура (сольныя спевы ў суправаджэнні лютні і скрыпкі, вак.-інстр. капэлы; каралеўская капэла ў Будзе была адна з лепшых у Еўропе). З 16 ст. вядомыя свецкія муз. творы на венг. тэксты (апубл. ў зб. Ш.Тынадзі, 1554, і Б.Бакфарка, 1553, 1565). У 17—18 ст. у рэзідэнцыях аўстра-венг. арыстакратаў ствараліся аркестры (у 1761—90 аркестрам кн. Эстэрхазі кіраваў І.Гайдн). Фарміраванне нац. стылю адбывалася ў рамках стылю вербункаш (канец 18 ст.), развітога ў творчасці скрыпачоў-віртуозаў і кампазітараў Я.Біхары, Я.Лаваты, А.Чэрмака, кіраўнікоў цыганскіх аркестраў і тэатр. труп. Уплыў вербункаша відавочны ў першых венг. операх І.Ружычкі («Уцёкі Белы» і «Кемень Шыман», 1822), А.Бартаі («Аўрэлія», 1837; «Хітрасць», 1839), М.Рожавёльдзі («Шукальнікі скарбу з Вішэграда», 1839), у операх Ф.Эркеля на тэмы нац.-вызв. руху («Ласла Хуньядзі», 1844; «Банк бан», 1852; «Дзьёрдзь Дожа», 1867). Сярод музыкантаў-рамантыкаў 19 ст. віртуозы-скрыпачы Э.Рэменьі, Е.Хубаі, а таксама І.Іоахім і Л.Аўэр (пачалі творчую дзейнасць у Венгрыі). Вяршыня развіцця венг. музыкі 19 ст., асабліва праграмнага сімфанізму, — творчасць Ф.Ліста. На пач. 20 ст. вядомасць набылі аперэты Ф.Легара, І.Кальмана, які ўнёс у аперэту элементы венг. песенна-танц. мелодыкі. Развіццё венг. музыкі 1-й пал. 20 ст. звязана з імёнамі Б.Бартака і З.Кодая. Сярод буйнейшых сучасных кампазітараў П.Кадаша, Дз.Ранкі, А.Сёлёшы, Ш.Балаша, Дз.Лігеці, Ж.Дурка. Сусв. вядомасць набылі балеты Бартака («Драўляны прынц», 1917; «Цудоўны мандарын», 1919), а таксама оперы Ш.Сокалаі («Крывавае вяселле», 1964) і Э.Петравіча («Сей

Тэатр. Вытокі тэатр. культуры ў язычніцкіх абрадах венграў-качэўнікаў. Яе носьбітамі былі скамарохі (ёкулатары), казачнікі (рэгешы). У канцы 17 ст. ўзнік школьны т-р. У 1790 акцёр і тэатр. дзеяч Л.Келемен стварыў прафес. т-р у Пешце. У 1792 браты Феер арганізавалі 2-і венг. т-р у Клужы. У 1-й пал. 19 ст., не вытрымаўшы канкурэнцыі з ням. трупамі, якія мелі дзярж. падтрымку, венг. т-р становіцца вандроўным. Асновы нац. школы мастацтва залажылі акцёры Келемен, Г.Моар, П.Янча, Ж.Сентпетэры, К.Медзьеры, Р.Дэрыне і інш. У 1837 адкрыты «Пешты мадзьяр сінхаз» (з 1840 Нац. т-р). У 2-й пал. 19 ст. створаны Нар. т-р у Будзе (1861), «Непсінхаз» у Пешце (1875), «Вігсінхаз» (1896) і «Мадзьяр сінхаз» (1897) у Будапешце, т-ры ў Мішкальцы, Сегедзе, Печы, Дэбрэцэне, Эгеры і інш. У пач. 20 ст. ствараліся невял. тэатры-студыі. У 1949 т-ры Венгрыі нацыяналізаваны. Узніклі новыя калектывы. Дзейнічаюць тэатры імя І.Мадача, імя К.Кішфалудзі, «Віг», «Талія», маладзёжны імя Ш.Пецёфі і інш. Сярод тэатр. дзеячаў: Т.Маяр, Э.Гелерт, З.Варканьі, Л.Маркуш, Е.Руткаі, М.Тэрэчык. У Будапешце працуюць Ін-т тэатра і кіно, Навукова-даследчы ін-т тэатра.

Кіно. Першыя хранікальныя карціны зняты ў канцы 19 ст., у 1911—13 пачалася рэгулярная вытв-сць фільмаў. У час рэжыму М.Хорці выпускаліся пераважна агіткі, салонныя драмы, камедыі (фільмы з удзелам Ф.Гааль — «Петэр», «Маленькая мама», 1934). У большасці пасляваенных фільмаў (канец 1940 — 1-я пал. 1950-х г.) — актуальныя праблемы грамадскага жыцця Венгрыі: «Дзесьці ў Еўропе» (1947, рэж. Г.Радваньі), «Пядзя зямлі» (1948, Ф.Бан), «Карусель» (1955, З.Фабры). Сярод фільмаў 1960-х г. «Альба-Рэгія» (1961, рэж. М.Семеш), «Сыны чалавека з каменным сэрцам» (1965, З.Варканьі), «Зоркі і салдаты» (1967) і «Цішыня і крык» (1968, абодва М.Янча); экранізаваліся творы нац. л-ры. З канца 1960-х г. дзеячы кіно звярнуліся да фільмаў на гіст. тэмы: «Дзесяць тысяч дзён» (1967, Ф.Коша), «Светлыя вятры» (1969), дылогія «Венгерская рапсодыя» і «Allegro barbaro» (1979). Здымаюцца фільмы для дзяцей, анімацыйныя, кінадакументалістыка. Сярод рэжысёраў і акцёраў: Янча, М.Месараш, З.Хусарык, Дз.Кабаш, П.Явар, Е.Руткаі, І.Печы. Кадры рыхтуе Вышэйшая школа т-ра і кіно ў Будапешце (кінафакультэт з 1946). У 1969 заснаваны Саюз работнікаў кіно і тэлебачання Венгрыі.

Літ.:

История Венгрии. Т. 1—3. М., 1971—72;

Краткая история Венгрии: С древнейших времен до наших дней. М., 1991;

Марков Д.С. Венгрия. М., 1990;

Тихомиров А.Н. Искусство Венгрии IX—XX вв. М., 1961;

Кодай З. Венгерская народная музыка: Пер. с венг. Будапешт, 1961;

Сабольчи Б. История венгерской музыки: Пер. с венг. Будапешт, 1964;

Музыка Венгрии. Сб. ст.: [Пер. с венг.] М., 1968.

Ю.В.Ляшковіч (прырода, гаспадарка), М.Г.Елісееў, У.Я.Калаткоў (гісторыя).

т. 4, с. 72

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Партызанскі атрад 8/177, 118, 228—229, 262

- » - 1-ы, брыгады 1-й Беларускай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/122

- » - 1-ы, брыгады 1-й Віцебскай 8/123

- » - 1-ы, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123

- » - 1-ы, брыгады 1-й Магілёўскай вобл. 8/119

- » - 1-ы, брыгады 1-й Смаленскай Віцебскай вобл. 8/128

- » - 1-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/129

- » - 1-ы, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131

- » - 1-ы, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 1-ы, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 1-ы, брыгады 16-й Смаленскай Віцебскай вобл. 8/141

- » - 1-ы, брыгады Багушэўскай Віцебскай вобл. 8/161

- » - 1-ы, брыгады дыверсійнай Беларускай імя У. І. Леніна Віцебскай і Вілейскай абл. 8/167

- » - 1-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/168

- » - 1-ы, брыгады «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл. 8/171

- » - 1-ы, брыгады імя М. І. Калініна Вілейскай вобл. 8/132, 184

- » - 1-ы, брыгады імя М. І. Кутузава Вілейскай вобл. 8/190

- » - 1-ы, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. 8/190

- » - 1-ы, брыгады імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола Віцебскай вобл. 8/207

- » - 1-ы, брыгады «Кастрычнік» Вілейскай вобл. 8/209

- » - 1-ы. брыгады А. М. Крыўскага Віцебскай вобл. 8/209

- » - 1-ы, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211, 225

- » - 1-ы, брыгады Лёзненскай Віцебскай вобл. 8/181, 212—213

- » - 1-ы, брыгады Мазырскай імя Аляксандра Неўскага Палескай вобл. 8/213

- » - 1-ы, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай і Баранавіцкай абл. 8/215

- » - 1-ы, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 1-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай і Мінскай абл. 8/225

- » - 1-ы імя К. Я. Варашылава, брыгады 99-й Калінкавіцкай Палескай вобл. 8/150

- » - 1-ы імя М. І. Кутузава, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 1-ы імя В. М. Молатава, брыгады імя А. В. Суворава 2-й Вілейскай вобл. 8/201, 218

- » - 1-ы імя А. Я. Пархоменкі, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/180, 197, 202

- » - 1-ы імя В. І. Чапаева, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 1-ы імя М. А. Шчорса, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/162

- » - 1-ы Калінінскі, брыгады 2-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125, 129

- » - 1-ы камсамольскі, брыгады «Камсамолец» Баранавіцкай вобл. 7/105; 8/183, 208

- » - 1-ы, Магілёўскай вобл. 8/227, 229, 230; 11/330

- » - 2-і, брыгады 1-й Магілёўскай вобл. 8/119

- » - 2-і, брыгады 1-й Беларускай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/122

- » - 2-і, брыгады 1-й Віцебскай 8/123

- » - 2-і, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123—124

- » - 2-і, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/129

- » - 2-і, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131

- » - 2-і, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 2-і, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 2-і, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай вобл. (камандзір М. Ц. Бабкін) 8/134

- » - 2-і, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/141

- » - 2-і, брыгады дыверсійнай Беларускай імя У. І. Леніна Віцебскай і Вілейскай абл. 8/167

- » - 2-і, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/168

- » - 2-і, брыгады «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл. 8/171

- » - 2-і, брыгады імя М. І. Калініна Вілейскай вобл. 8/184, 204

- » - 2-і, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. 8/190

- » - 2-і, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. (камандзір І. С. Рыжакоў) 8/190

- » - 2-і брыгады «Кастрычнік» Вілейскай вобл. 8/209

- » - 2-і, брыгады А. М. Крыўскага Віцебскай вобл. 8/209

- » - 2-і, брыгады Мазырскай імя Аляксандра Неўскага Палескай вобл. 8/213—214

- » - 2-і, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай вобл. 8/215

- » - 2-і, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 2-і, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 2-і, Віцебскай вобл. 8/178, 207

- » - 2-і, Магілёўскай вобл. 8/124, 229

- » - 2-і імя Дз. Ц. Караленкі, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/190, 211, 225

- » - 2-і імя Р. І. Катоўскага, брыгады 99-й Калінкавіцкай Палескай вобл. 8/150

- » - 2-і імя М. І. Кутузава, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 2-і імя А. В. Суворава, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/126, 161, 162

- » - 2-і імя В. П. Чкалава, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/203

- » - 2-і імя М. А. Шчорса, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 2-і Калінінскі, брыгады 2-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125, 129

- » - 2-і камсамольскі, брыгады «Камсамолец» Баранавіцкай вобл. 8/183, 208, 209

- » - 2-і Хоцімскі, Магілёўскай вобл. 8/229

- » - 3-і, брыгады 1-й Беларускай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/122

- » - 3-і, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123, 124

- » - 3-і, брыгады 1-й Магілёўскай вобл. 8/119

- » - 3-і, брыгады 1-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/128

- » - 3-і, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/129

- » - 3-і, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/129

- » - 3-і, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131

- » - 3-і, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 3-і, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 3-і, брыгады дыверсійнай Беларускай імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/167

- » - 3-і, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/168

- » - 3-і, брыгады «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл. 8/171

- » - 3-і, брыгады імя М. І. Калініна Вілейскай вобл. 8/184

- » - 3-і, брыгады імя М. І. Кутузава Вілейскай вобл. 8/190

- » - 3-і, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. (камандзір І. С. Рыжакоў) 8/190

- » - 3-і, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. (камандзір С. І. Барысаў) 8/190

- » - 3-і, брыгады імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола Віцебскай вобл. 8/207

- » - 3-і, брыгады «Кастрычнік» Вілейскай вобл. 8/209

- » - 3-і, брыгады А. М. Крыўскага Віцебскай вобл. 8/209—210

- » - 3-і, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211

- » - 3-і, брыгады Мазырскай імя Аляксандра Неўскага Палескай вобл. 8/213

- » - 3-і, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай вобл. 8/215

- » - 3-і, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 3-і «Бясстрашны», брыгады імя А. В. Суворава 2-й Вілейскай вобл. 8/133, 201

- » - 3-і імя М. М. Дзідзенкі, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 3-і імя Г. К. Жукава, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/203

- » - 3-і імя Р. І. Катоўскага, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/162

- » - 3-і імя У. Ц. Курыленкі, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/128, 141

- » - 3-і імя М. В. Фрунзе, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 3-і імя М. А. Шчорса, брыгады 99-й Калінкавіцкай Палескай вобл. 8/150

- » - 3-і Калінінскі, брыгады 2-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/129

- » - 3-і, Магілёўскай вобл. 8/227, 229

- » - 3-і «Ураган», брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 4-ы, брыгады 1-й Віцебскай 8/123

- » - 4-ы, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123, 124

- » - 4-ы, брыгады 1-й Смаленскай Віцебскай вобл. 8/128

- » - 4-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/129

- » - 4-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/129

- » - 4-ы, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131

- » - 4-ы, брыгады 3-й Магілёўскай вобл. 8/133

- » - 4-ы, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 4-ы, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 4-ы, брыгады 16-й Смаленскай Віцебскай вобл. 8/141

- » - 4-ы, брыгады Багушэўскай Віцебскай вобл. 8/161

- » - 4-ы, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 4-ы, брыгады «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл. 8/171

- » - 4-ы, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211

- » - 4-ы, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай вобл. 8/215

- » - 4-ы, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 4-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 4-ы, брыгады імя М. І. Кутузава Віцебскай вобл. 8/190

- » - 4-ы імя А. М. Горкага, брыгады «Кастрычнік» Вілейскай вобл. 8/209

- » - 4-ы імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады імя ВЛКСМ Віцебскай вобл. 8/178, 207

- » - 4-ы імя Дз. А. Фурманава, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/203

- » - 4-ы імя В. І. Чапаева, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/162

- » - 4-ы імя В. П. Чкалава, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 5-ы, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123, 124

- » - 5-ы, брыгады 1-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/128

- » - 5-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/129

- » - 5-ы, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131

- » - 5-ы, брыгады 3-й Магілёўскай вобл. 8/133

- » - 5-ы, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 5-ы, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 5-ы, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/141

- » - 5-ы, брыгады 99-й Калінкавіцкай Палескай вобл. 8/150, 158

- » - 5-ы, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 5-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/168

- » - 5-ы, брыгады «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл. 8/171

- » - 5-ы, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкай Палескай вобл. 8/196

- » - 5-ы, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211—212

- » - 5-ы, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай вобл. 8/215

- » - 5-ы, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 5-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 5-ы, Магілёўскай вобл. 8/227, 229—230; 10/231; 11/330

- » - 5-ы імя С. М. Будзённага, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 5-ы імя К. Я. Варашылава, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/162

- » - 5-ы імя М. Ф. Ватуціна, брыгады імя А. В. Суворава 2-й Вілейскай вобл. 8/201

- » - 5-ы імя Дзянісава, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/203

- » - 6-ы, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123, 124

- » - 6-ы, брыгады 1-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/128

- » - 6-ы, брыгады 2-й Калінкавіцкай імя М. В. Фрунзе Палескай вобл. 8/131, 150

- » - 6-ы, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 6-ы, брыгады 3-й Магілёўскай вобл. 8/133

- » - 6-ы, брыгады 4-й Беларускай Віцебскай і Вілейскай абл. 8/134, 135

- » - 6-ы, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/141

- » - 6-ы, брыгады 100-й імя С. М. Кірава Мінскай вобл. 8/151

- » - 6-ы, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай вобл. 8/165

- » - 6-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/168

- » - 6-ы, брыгады імя М. І. Кутузава Вілейскай вобл. 8/190

- » - 6-ы, брыгады М. М. Нікіціна Мінскай вобл. 8/215

- » - 6-ы, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - 6-ы, брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/223

- » - 6-ы імя В. Ф. Вітко, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 6-ы імя С. Г. Лазо, брыгады Багушэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/162

- » - 6-ы П. 3, Патапенкі, брыгады 1-й Віцебскай (2-га складу) 8/123

- » - 7-ы, брыгады 3-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/133

- » - 7-ы, брыгады 5-й Магілёўскай вобл. 8/135

- » - 7-ы, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/141

- » - 7-ы, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкай Палескай вобл. 8/196

- » - 7-ы, брыгады імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола Віцебскай вобл. 8/207

- » - 7-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/225

- » - 7-ы імя Г. К. Жукава, брыгады імя А. В. Суворава 2-й Вілейскай вобл. 8/201

- » - 7-ы імя М. В. Фрунзе (былы «Арол»), брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129, 281

- » - 8-ы, брыгады 5-й Магілёўскай вобл. 8/135

- » - 8-ы, брыгады 16-й Смаленскай Смаленскай і Віцебскай абл. 8/141

- » - 8-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/169

- » - 8-ы, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211, 212, 225

- » - 8-ы, Магілёўскай вобл. 6/121; 8/137, 230, 263; 9/582; 10/33; 12/166

- » - 9-ы, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - 9-ы, брыгады 5-й Магілёўскай вобл. 8/135

- » - 9-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/169

- » - 9-ы, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкай Палескай вобл. 8/196

- » - 9-ы імя С. А. Пацея, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211, 212, 225

- » - 9-ы «Ленінец», брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - 10-ы, брыгады 5-й Магілёўскай вобл. 8/135

- » - 10-ы, брыгады «Жалязняк» Мінскай вобл. 8/169

- » - 10-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/226

- » - 10-ы, Магілёўскай вобл. 8/227, 230, 232; 11/330

- » - 11-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/226

- » - 11-ы, Магілёўскай вобл. 8/117, 230, 261

- » - 12-ы, брыгады 8-й Брэсцкай вобл. 6/121; 8/137, 227, 230

- » - 12-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/226

- » - 12-ы, Магілёўскай вобл. 8/117, 230, 261

- » - 13-ы, Віцебскай, Смаленскай і Магілёўскай абл. 3/307; 8/117, 181, 231, 261

- » - 13-ы, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/211, 212, 225, 226

- » - 15-ы, брыгады 8-й Брэсцкай вобл. 8/137, 227; 11/330

- » - 15-ы, брыгады Чашніцкай («Дубава») Віцебскай вобл. 8/226

- » - 15-ы (полк 15-ы), Магілёўскай вобл. 8/254, 256

- » - 15-ы, Магілёўскай вобл. 8/231

- » - 17-ы (Капаткевіцкі), брыгады 150-й імя Ф. М. Языковіча Брэсцкай вобл. 8/153, 154, 155, 156

- » - 18-ы, брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/187

- » - 18-ы, Віцебскай вобл. 8/125

- » - 19-ы, Магілёўскай вобл. 8/142, 231, 254

- » - 20-ы, Магілёўскай вобл. 8/227, 231; 11/330

- » - 24-ы, Магілёўскай вобл. 6/121; 8/137, 231, 263; 9/582; 10/33; 12/166

- » - 25-ы, брыгады 125-й Капаткевіцкай Палескай вобл. 8/155

- » - 25-ы Клічаўскі, Магілёўскай вобл. 8/135; 231—232; 11/629

- » - 25-ы Шклоўскі, Магілёўскай вобл. 8/227, 230, 232; 11/330

- » - 27-ы імя Ленінскага камсамола, брыгады 150-й імя Ф. М. Языковіча Брэсцкай вобл. 8/154, 155, 156

- » - 28-ы, Магілёўскай вобл. 6/121, 434; 8/137, 232

- » - 30-ы, Магілёўскай вобл. 6/121; 8/137, 232

- » - 31-ы, Магілёўскай вобл. 8/232; 11/330

- » - 35-ы, Магілёўскай вобл., гл. Партызанская брыгада 35-я Магілёўскай вобл.

- » - 36-ы, брыгады 8-й Брэсцкай вобл. 4/425; 6/121; 8/137, 263; 9/582; 10/33; 12/166

- » - 39-ы імя В. Н. Бажэнкі, брыгады 150-й імя Ф. М. Языковіча Брэсцкай вобл. 8/154, 155, 156

- » - 40-ы, брыгады 8-й Брэсцкай вобл. 8/137; 11/330

- » - 41-ы, Магілёўскай вобл. 8/232—233

- » - 42-і, Магілёўскай вобл. 8/233

- » - 43-і, Магілёўскай вобл. 8/233

- » - 44-ы, брыгады «За Радзіму» імя А. К. Флегантава Мінскай і Брэсцкай абл. 8/170

- » - 44-ы, Магілёўскай вобл. 8/233

- » - 45-ы, брыгады «За Радзіму» імя А. К. Флегантава Мінскай і Брэсцкай абл. 8/170

- » - 45-ы «За Радзіму», Магілёўскай вобл. 8/233

- » - 45-ы імя І. І. Маставога, брыгады 125-й Капаткевіцкай Палескай вобл. 8/155

- » - 47-ы «Перамога», Магілёўскай вобл., гл. Партызанская брыгада 47-я «Перамога» Магілёўскай вобл.

- » - 48-ы Крычаўскі, Магілёўскай вобл. 8/233, 234; 11/631

- » - 48-ы Прапойскі, Магілёўскай вобл. 8/233—234

- » - 55-ы, брыгады 125-й Капаткевіцкай Палескай вобл. 8/155

- » - 60-ы імя Ф. М. Сядлецкага, Магілёўскай вобл. 8/234; 11/330

- » - 61-ы, Магілёўскай вобл., гл. Партызанская брыгада 61-я Магілёўскай вобл.

- » - 78-ы дыверсійны, брыгады 125-й Капаткевіцкай Палескай вобл. 6/591; 8/155; 9/538; 10/208

- » - 100-ы, Магілёўскай вобл. 8/131, 138, 234, 239; 11/628

- » - 101-ы, брыгады 9-й імя С. М. Кірава Магілёўскай вобл. 8/138

- » - 102-і, брыгады 9-й імя С. М. Кірава Магілёўскай вобл. 8/107, 138

- » - 105-ы, брыгады 50-й Жыткавіцкай Палескай вобл. 8/147

- » - 108-ы імя Катоўскага, Гомельскай вобл. 3/538, 539; 8/123, 138, 163, 168, 194, 234

- » - 109-ы, брыгады 50-й Жыткавіцкай Палескай вобл. 8/147

- » - 110-ы, Магілёўскай вобл. 8/234

- » - 112-ы Горацкі, Магілёўскай вобл. 8/152, 153, 234; 9/15

- » - 113-ы, Брэсцкай вобл. 8/183

- » - 113-ы, брыгады 50-й Жыткавіцкай Палескай вобл. 8/147

- » - 113-ы, палка 113-га Магілёўскай вобл. 3/344; 6/29, 500; 8/136, 254; 11/582

- » - 115-ы, Магілёўскай вобл. 8/135, 234—235; 11/629

- » - 115-ы Горацкі, гл. Партызанская брыгада 115-я Горацкая Магілёўскай вобл.

- » - 116-ы, брыгады «Жалязняк» Гомельскай вобл. 8/168

- » - 117-ы, брыгады 50-й Жыткавіцкай Палескай вобл. 8/147

- » - 117-ы, брыгады «Жалязняк» Гомельскай вобл. 8/168

- » - 119-ы, брыгады «Жалязняк» Гомельскай вобл. 8/168

- » - 120-ы, Магілёўскай вобл., гл. Партызанская брыгада 120-я Магілёўскай вобл.

- » - 121-ы, палка 121-га імя А. П. Касаева Магілёўскай вобл. 6/500; 8/136, 255; 11/582

- » - 122-і, брыгады 17-й Магілёўскай вобл. 8/141, 142

- » - 122-і «За Радзіму», палка 122-га «За Радзіму» Магілёўскай вобл. 8/136, 255, 279; 11/600

- » - 123-і, брыгады 17-й Магілёўскай вобл. 8/141, 142

- » - 124-ы, брыгады 17-й Магілёўскай вобл. 8/141, 142

- » - 124-А, брыгады 17-й Магілёўскай вобл. 8/141, 142

- » - 124-ы Касцюковіцкі, Магілёўскай вобл. 8/235

- » - 125-ы, брыгады 17-й Магілёўскай вобл. 8/141

- » - 125-ы, брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/154, 155, 424

- » - 125-ы імя І. В. Сталіна, брыгады імя І. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 4/238; 8/182, 199, 200

- » - 126-ы, брыгады 14-й Цемналескай Магілёўскай вобл. 8/140

- » - 127-ы, брыгады 14-й Цемналескай Магілёўскай вобл., камандзір М. Г. Фёдараў 8/140

- » - 127-ы, брыгады 14-й Цемналескай Магілёўскай вобл. (камандзір Я. С. Шаленка) 8/140

- » - 128-ы, брыгады 14-й Цемналескай Магілёўскай вобл. 6/29; 8/134, 140

- » - 129-ы, брыгады 14-й Цемналескай Магілёўскай вобл. 8/140

- » - 130-ы «Помста», гл. Партызанская брыгада 130-я «Помста» Магілёўскай вобл.

- » - 132-і, брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/154, 155, 157, 158

- » - 133-і. брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/155

- » - 135-ы, брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/154, 155, 424

- » - 136-ы, брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/155

- » - 138-ы. брыгады 130-й Петрыкаўскай Палескай вобл. 8/155

- » - 152-і (полк 152-і, Магілёўская вобл.) 6/544; 8/135, 255; 11/599

- » - 200-ы, Пінскай вобл. 3/365; 6/500; 8/235

- » - 208-ы імя І. В. Сталіна (полк 208-ы імя І. В. Сталіна. Магілёўская і Пінская вобл.) 2/532; 6/29, 544; 7/296; 8/256; 11/582, 629; 12/167, 168

- » - 210-ы імя І. В. Сталіна, Магілёўскай вобл. 6/29; 8/119, 235, 236; 11/585

- » - 211-ы імя К. К. Ракасоўскага. Магілёўскай вобл. 4/211; 8/119, 235—236; 11/585

- » - 212-ы імя С. С. Сумчанкі, Магілёўскай вобл. 8/119, 236; 11/585

- » - 213-ы «За Савецкую Беларусь», Магілёўскай вобл. 8/119, 236; 11/585

- » - 214-ы імя М. І. Калініна, Магілёўскай вобл. 8/236; 11/585

- » - 215-ы імя У. І. Леніна, Магілёўскай вобл. 8/236; 11/585

- » - 216-ы імя П. К. Панамарэнкі, Магілёўскай вобл. 8/236; 11/585

- » - 225-ы. Магілёўскай вобл. 8/139, 236—237; 11/599

- » - 252-і, Гомельскай вобл. 8/137, 237; 11/645

- » - 255-ы (полк 255-ы, Гомельская вобл.) 2/339; 8/137, 237, 256, 257

- » - 256-ы імя І. В. Сталіна, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 3/380; 8/123, 138, 139

- » - 257-ы, Гомельскай вобл. 8/137, 237, 257; 11/645

- » - 258-ы, Гомельскай вобл. 8/137, 237; 11/645

- » - 259-ы, Гомельскай вобл. 8/137, 237; 11/645

- » - 260-ы імя М. І. Калініна, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/138, 139; 3/380

- » - 261-ы імя В. І. Чапаева, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/138, 139

- » - 262-і імя В. П. Чкалава, брыгады 1-й Буда-Кашалёўскай Гомельскай вобл. 8/123, 138

- » - 263-і імя М. І. Кутузава, брыгады 1-й Буда-Кашалёўскай Гомельскай вобл. 8/123, 138

- » - 264-ы імя А. В. Суворава, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/138, 139

- » - 265-ы імя К. Я. Варашылава, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/138, 139

- » - 266-ы імя М. В. Фрунзе, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/138, 139

- » - 267-ы «За Радзіму», брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/139

- » - 268-ы імя 25-годдзя камсамола, брыгады 10-й Журавіцкай Гомельскай вобл. 8/139

- » - 277-ы (полк 277-ы. Магілёўская вобл.) 6/29, 544; 8/131, 205, 237, 238, 257; 11/629

- » - 277-А, брыгады 2-й Клічаўскай Магілёўскай вобл. 8/131, 257

- » - 277-Б, брыгады 2-й Клічаўскай Магілёўскай вобл. 8/131, 257

- » - 278-ы, Магілёўскай і Гомельскай абл. 6/544; 8/131, 135, 237—238, 257; 11/629

- » - 309-ы імя С. М. Кірава, Магілёўскай вобл. 8/238

- » - 340-ы. Магілёўскай вобл. 8/134, 238; 11/600

- » - 345-ы, Магілёўскай і Брэсцкай абл. 2/422; 4/551, 552; 6/29; 8/134, 238, 280; 11/582, 600

- » - 346-ы, Магілёўскай вобл. 8/238; 11/600

- » - 347-ы, Брэсцкай вобл. 2/422; 8/238

- » - 425-ы (полк 425-ы, Магілёўская вобл.) 6/29; 8/136, 139, 238, 257; 11/599

- » - 435-ы, Магілёўскай вобл. 8/139, 238—239; 11/599

- » - 537-ы (полк 537-ы, Магілёўская вобл.) 6/29, 544; 8/107, 131, 138, 239, 258; 11/628

- » - 538-ы, Магілёўскай вобл. 8/138, 239; 11/628

- » - 539-ы, брыгады 9-й імя С. М. Кірава Магілёўскай вобл. 8/107, 131, 138, 258; 11/628

- » - 540-ы, Магілёўскай вобл. 8/239; 11/628

- » - 550-ы, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/239

- » - 600-ы (полк 600-ы, Магілёўская вобл.) 6/29, 425; 8/136, 258; 11/582, 600

- » - 620-ы імя В. І. Чапаева, Магілёўскай і Баранавіцкай абл. 2/136; 6/29, 544; 8/135, 239; 11/628

- » - 720-ы, Магілёўскай вобл. 8/135, 142, 239—240, 254

- » - 721-ы, Магілёўскай вобл. 8/240

- » - 751-ы імя М. І. Сямісалава, брыгады 1-й Бабруйскай Магілёўскай вобл. 8/120

- » - 752-і, брыгады 1-й Бабруйскай Магілёўскай вобл. 6/29; 8/120, 153, 169; 10/628; 11/590

- » - 753-і імя 25 гадоў РСЧА, брыгады 1-й Бабруйскай Магілёўскай вобл. 8/120

- » - 754-ы імя У. І. Алёхіна, брыгады 12-й Кавалерыйскай імя І. В. Сталіна Магілёўскай і Мінскай абл. 8/139, 140

- » - 755-ы імя М. М. Дамручова, брыгады 12-й Кавалерыйскай імя І. В. Сталіна Магілёўскай і Мінскай абл. 8/140

- » - 756-ы імя А. В. Занепрацова, брыгады 12-й Кавалерыйскай імя І. В. Сталіна Магілёўскай і Мінскай абл. 8/140

- » - 760-ы імя М. Беразоўскага, Магілёўскай вобл., гл. Партызанская брыгада 760-я імя М. Беразоўскага Магілёўскай вобл.

- » - 810-ы (полк 810-ы, Магілёўская вобл.) 6/29; 8/139, 234, 240, 259; 11/599

- » - 820-ы, Магілёўскай вобл. 8/240; 11/599

- » - 830-ы, Магілёўскай вобл. 8/240; 11/599

- » - агітацыйны імя А. М. Горкага, Вілейскай вобл. 3/78; 8/228, 240; 12/659

- » - «Алеся», Магілёўскай вобл. 8/240, 242, 253

- » - «Алімп», гл. «Алімп»

- » - П. А. Алыбіна, Баранавіцкай вобл. 8/206, 240—241

- » - Ананава, Магілёўскай вобл. 8/241

- » - «Анатоля», Магілёўскай вобл. 8/241

- » - «Арол», брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/120, 187

- » - «Аршанец», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай і Мінскай абл. 8/126

- » - Багушэўскі, Віцебскай вобл. 8/241

- » - «Баец», Вілейскай вобл. 3/78; 8/201, 241

- » - «Балтыец», брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/186, 187, 211

- » - «Бальшавік», брыгады 37-й Ельскай Палескай вобл. 8/146

- » - «Бальшавік», брыгады «Бальшавік» Гомельскай вобл. 2/161; 3/324; 8/162, 248, 262, 279; 12/170

- » - «Бальшавік», брыгады «Беларусь» Мінскай вобл. 8/163

- » - «Бальшавік», брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - «Бальшавік», брыгады імя І. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 8/199, 200

- » - «Бальшавік», брыгады імя А. В. Суворава 1-й Вілейскай вобл. 8/200, 201

- » - «Бальшавік», брыгады імя М. А. Шчорса Мінскай і Магілёўскай абл. 8/208, 223

- » - «Бальшавік», брыгады Лагойскай «Бальшавік» Мінскай вобл. 8/210

- » - «Бальшавік», брыгады «Уперад» Баранавіцкай вобл. 8/224, 225

- » - «Бальшавік» (20-ы), брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Бальшавік», Магілёўскай вобл. 8/241

- » - «Барацьба», брыгады Ленінскай Баранавіцкай вобл. 8/175, 211

- » - «Барацьба», брыгады «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага Мінскай вобл. 8/171, 184, 214, 215, 242, 471

- » - Барыса Мікалаевіча, Брэсцкай вобл. 8/244

- » - «Бацькі Міная» (М. П. Шмырова), гл. Партызанскі атрад імя Р. С. Курмялёва брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл.

- » - «Баявы», гл. «Баявы»

- » - «Баявы» імя Дунаева, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/159, 178, 228, 241—242

- » - «Баявы», брыгады «За Радзіму» імя А. К. Флегантава Мінскай і Брэсцкай абл. 8/121, 169, 170, 279, 280; 12/168

- » - Баяніцкі, брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/144

- » - «Беларускі мсцівец», брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай і Вілейскай абл. 8/185

- » - «Беларускі мсцівец», брыгады «Уперад» Баранавіцкай вобл. 8/224

- » - «Беларусь», брыгады «Беларусь» Мінскай вобл. 1/337; 8/33, 163, 223, 248, 251, 256

- » - М. Ф. Біруліна, брыгады 1-й Віцебскай 8/120, 121, 123; 11/9

- » - В. У. Бойкі 1-ы, Віцебскай вобл. 8/161

- » - Брагінскі, Палескай вобл. 8/228

- » - Буеўскі, брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/120, 121

- » - «Бура», брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166, 279

- » - «Буравеснік», брыгады «Буравеснік» Мінскай вобл. 7/ЗГ, 8/127, 163; 11/639

- » - І. Ф. Бяляева, Віцебскай вобл. 8/242

- » - Ю. А. Бярэнчыка, Брэсцкай вобл. 8/198; 11/107

- » - «Бясстрашны», брыгады 1-й Баранавіцкай 2/439; 8/120, 124, 125, 279

- » - «Валянціна Маёрава», Магілёўскай вобл. 8/240, 242, 253

- » - Васілевіцкі, Палескай вобл. 8/242

- » - Васілеўскага, Мінскай і Магілёўскай абл. 8/228

- » - «Васільева», Магілёўскай вобл. 8/242

- » - В. А. Васільева—І. В. Зібарава (брыгада імя У. І. Леніна, Пінская вобл.) 8/192

- » - С. Т. Воранава (брыгада імя М. І. Кутузава, Віцебская вобл.) 8/190

- » - А. С. Гайдукова, брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/180

- » - Ганцавіцкі, Пінскай вобл. 8/228

- » - П. Ф. Гарбачова, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/222

- » - Б. Ц. Гарнака 6-ы, брыгады Багушэўскай Віцебскай вобл. 8/167

- » - «Гвардзеец», брыгады імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 5/154; 6/86; 8/195, 279

- » - «Гвардзеец» (13-ы), брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - М. В. Глазінава, Брэсцкай вобл. 8/244

- » - Глускі, Палескай вобл. 8/242

- » - Горушкіна, Магілёўскай вобл. 8/229

- » - Градава, гл. «Мясцовыя»

- » - «Граза», брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164, 279

- » - «Грозны», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - «Грозны», брыгады «25 гадоў БССР» Баранавіцкай вобл. 8/165, 216; 11/380

- » - «Грозны», брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - «Грозны», брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай вобл. 8/185

- » - «Грозны», брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227

- » - І. С. Губіна, Палескай вобл. 8/120, 153, 157, 158, 242

- » - М. П. Гудкова, брыгады М. П. Гудкова Віцебскай і Мінскай абл. 8/164 221

- » - І. І. Гур’ева, брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/180, 181

- » - А. Дз. Гурко (былы А. П. Дзіка), брыгады 1-й Беларускай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/120, 121, 122, 281

- » - Давыд-Гарадоцкі, Пінскай вобл. 8/242

- » - С. Н. Далганава, Мінскай вобл. 8/242

- » - Даманавіцкі (брыгада 101-я Даманавіцкая, Палеская вобл.) 8/151, 152, 196

- » - «25 гадоў БССР», брыгады «25 гадоў БССР» Баранавіцкай вобл. 8/165

- » - «25 гадоў ВЛКСМ», брыгады імя Г. К. Жукава Баранавіцкай вобл. 8/183

- » - «25 гадоў Кастрычніка», брыгады 200-й імя К. К. Ракасоўскага Мінскай вобл. 8/157, 159

- » - «26 гадоў Кастрычніка», брыгады імя Кастуся Каліноўскага Беластоцкай вобл. 8/186

- » - «26 гадоў Кастрычніка», брыгады імя В. П. Чкалава Баранавіцкай вобл. 8/206

- » - «26 гадоў РСЧА», брыгады імя В. І. Чапаева Беластоцкай вобл. 8/206

- » - А. П. Дзіка (былы Дз. Я. Воранава), брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/121

- » - «Дзімы», Мінскай вобл. 6/534; 7/578; 10/570

- » - Я. М. Дзюрбы, Віцебскай, Калінінскай і Смаленскай абл. 8/242—243

- » - «Дзядзькі Колі», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - «Дзядзькі Косці» (К. С. Заслонава), Віцебскай вобл. 1/334; 2/521; 8/125

- » - «Дзяніс», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - Добрушскі, Гомельскай вобл. 8/243

- » - «Другія», гл. «Другія»

- » - «Дубняка», гл. Партызанскі атрад імя М. А. Шчорса, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай, Вілейскай і Калінінскай абл.

- » - П. А. Дудаля, Магілёўскай вобл. 8/243

- » - дыверсійны, брыгады Лепельскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/212

- » - Ельскі (брыгада 37-я Ельская, Палеская вобл.) 8/145, 146

- » - Ц. Я. Ермаковіча, Віцебскай вобл. 8/243

- » - М. Я. Ермаковіча, Мінскай вобл. 8/243

- » - І. І. Жаваранкава. брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/121, 122

- » - «Жалязняк», брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай вобл. 8/148, 151

- » - «Жалязняк», Гомельскай вобл. 8/167, 194

- » - Д. А. Журбы, Магілёўскай вобл. 8/243

- » - «За Бацькаўшчыну», брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166, 223

- » - «За Бацькаўшчыну», брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227

- » - І. Д. Залівіна, брыгады імя М. А. Шчорса Гомельскай вобл. 8/207

- » - «За перамогу», брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай вобл. 8/185

- » - «За перамогу», брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 8/187

- » - «За Радзіму», брыгады 2-й Ушацкай імя П. А. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - «За Радзіму», брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - «За Радзіму», брыгады 37-й Ельскай Палескай вобл. 8/146

- » - «За Радзіму», брыгады 101-й Даманавіцкай Палескай вобл. 8/152

- » - «За Радзіму», брыгады 123-й імя 25-годдзя БССР Палескай вобл. 8/153, 154, 156

- » - «За Радзіму», брыгады «Беларусь» Мінскай вобл. 8/163

- » - «За Радзіму», брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - «За Радзіму», брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 8/173

- » - «За Радзіму», брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - «За Радзіму», брыгады імя С. М. Кірава Пінскай вобл. 8/188

- » - «За Радзіму», брыгады імя М. В. Фрунзе Вілейскай вобл. 8/201—202

- » - «За Радзіму», брыгады імя В. І. Чапаева Мінскай і Беластоцкай вобл. 8/206

- » - «За Радзіму», брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - «За Радзіму», Мінскай і Беластоцкай абл. 2/272; 8/144, 224

- » - «За Радзіму», брыгады імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 6/86; 8/195, 223

- » - «За Радзіму», Брэсцкай вобл. 2/422; 8/243

- » - «За Радзіму», Палескай вобл. 8/243

- » - «За Радзіму», палка «Трынаццаць» Смаленскай і Магілёўскай абл. 8/230, 260

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады «За Савецкую Беларусь» Баранавіцкай вобл. 8/171, 206

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/187

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады імя Ленінскага камсамола Баранавіцкай вобл. 8/192—193

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады імя М. В. Фрунзе Вілейскай вобл. 8/202

- » - «За Савецкую Беларусь», брыгады імя М. А. Шчорса Гомельскай вобл. 8/207

- » - «За Савецкую Беларусь», Вілейскай вобл., гл. Партызанская брыгада «За Савецкую Беларусь» Вілейскай вобл.

- » - «За Савецкую Радзіму», брыгады 100-й Глускай Палескай вобл. 8/146, 151, 157, 158

- » - «За Савецкую Радзіму», брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - «За Савецкую Радзіму», брыгады імя М. Ф. Гастэлы Вілейскай вобл. 8/179

- » - «За Савецкую Радзіму», брыгады імя В. П. Чкалава Баранавіцкай вобл. 8/206

- » - А. І. Зайцава, брыгады «Чэкіст» Магілёўскай вобл. 8/227

- » - А. М. Захарава, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - Я. 3, Захарава, Віцебскай вобл. 8/121

- » - В. А. Захарчанкі, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - «Звязда», брыгады імя Кастуся Каліноўскага Беластоцкай вобл. 3/249; 8/186

- » - «Знішчальнік», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - «Знішчальнік», брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - «Знішчальнік» (14-ы), брыгады імя А. Ф. Данукалава Віпебскай вобл. 8/181

- » - К. В. Зюкава, Віцебскай вобл. 8/180, 181

- » - Іванаўскі, Пінскай вобл. 8/228

- » - Іванова—Я. Р. Нароенкі, Віцебскай вобл. 8/243

- » - «Іжа», брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Аляксандра Матросава, брыгады 95-й імя М. В. Фрунзе Мінскай вобл. 8/149

- » - імя Аляксандра Неўскага, брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125

- » - імя Аляксандра Неўскага. брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - імя Аляксандра Неўскага, брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/143, 144

- » - імя Аляксандра Неўскага. брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - імя Аляксандра Неўскага. брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/171, 172

- » - імя Аляксандра Неўскага, брыгады імя Аляксандра Неўскага Баранавіцкай вобл. 2/76; 8/173, 224

- » - імя Аляксандра Неўскага, брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 2/272; 8/159, 173

- » - імя Аляксандра Неўскага, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя Аляксандра Неўскага. брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/204, 205

- » - імя Аляксандра Неўскага. брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - імя А. А. Андрэева, брыгады «За Савецкую Беларусь» Баранавіцкай вобл. 8/171, 206

- » - імя Р. К. Арджанікідзе, брыгады 37-й імя А. Я. Пархоменкі Мінскай вобл. 8/146

- » - імя Р. К. Арджанікідзе, брыгады Асвейскай імя М. В. Фрунзе Віцебскай вобл. 8/160

- » - імя Р. Н. Арджанікідзе, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Мінскі. Пухавіцкі, Рудзенскі р-ны) 8/185

- » - імя Р. К. Арджанікідзе, брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/187

- » - імя Р. К. Арджанікідзе, брыгады імя В. У. Куйбышава Пінскай вобл. 8/189, 192

- » - імя Р. К. Арджанікідзе, брыгады Пінскай 8/193, 217

- » - імя І. І. Арлова, брыгады імя В. І. Чапаева Брэсцкай вобл. 8/204

- » - імя Багдана Хмяльніцкага, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/243

- » - імя Багдана Хмяльніцкага, брыгады 300-й імя К. Я. Варашылава Баранавіцкай вобл. 8/159

- » - імя Багдана Хмяльніцкага, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя Багдана Хмяльніцкага, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/222

- » - імя Багдана Хмяльніцкага, брыгады «У імя Радзімы» Беластоцкай і Брэсцкай абл. 8/224

- » - імя П. І. Баграціёна, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя В. Н. Бажэнкі, брыгады імя Я. М. Свярдлова . Пінскай і Брэсцкай абл. 8/198

- » - імя М. І. Бандараўца, брыгады 101-й імя Аляксандра Неўскага Мінскай вобл. 8/152

- » - імя Н. Ф. Баруцкага, брыгады імя В. У. Куйбышава Пінскай вобл. 8/189

- » - імя А. В. Бачкова, брыгады імя М. Ф. Гастэлы Вілейскай вобл. 8/179

- » - імя С. М. Будзённага, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/243—244

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады «25 гадоў БССР» Баранавіцкай вобл. 8/165, 216

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады 27-й Нараўлянскай імя С. М. Кірава Палескай вобл. 8/145

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады 95-й імя М. В. Фрунзе Мінскай вобл. 8/149, 158, 178, 243

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады 100-й Глускай Палескай вобл. 8/149, 150, 151

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады 258-й імя В. У. Куйбышава Мінскай і Палескай абл. 8/159

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады імя С. М. Будзённага Вілейскай вобл. 8/173—174

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады Добрушскай імя І. В. Сталіна Гомельскай вобл. 8/167

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 8/127, 188

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Мінскай і Баранавіцкай абл. 8/195, 200

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады Лагойскай «Бальшавік» Мінскай вобл. 8/210

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады «Перамога» Баранавіцкай вобл. 8/215

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады Рэчыцкай імя К. Я. Варашылава Гомельскай і Палескай абл. 8/220

- » - імя С. М. Будзённага, брыгады «Смерць фашызму» Мінскай вобл. 8/222

- » - імя С. М. Будзённага, Брэсцкай вобл. 2/422; 4/552; 8/244, 249

- » - імя П. Л. Валькова, Брэсцкай вобл. 8/169—170

- » - імя Ванды Васілеўскай, брыгады імя Ленінскага камсамола Баранавіцкай вобл. 8/193

- » - імя К. Я. Варашылава (брыгада 99-я Калінкавіцкая, Палеская вобл.) 8/150

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 1-й Гомельскай 8/124

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126, 130, 161

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 3-й Мінскай імя С. М. Будзённага Мінскай вобл. 2/191; 8/131, 134, 245

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 32-й імя М. І. Калініна Мінскай вобл. 8/145

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 99-й імя Дз. Ц. Гуляева Мінскай і Брэсцкай абл. 8/146, 149—150

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/156, 157

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады «За Радзіму» Вілейскай вобл. 8/169

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 8/173

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя С. М. Будзённага Пінскай вобл. 8/174

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя К. Я. Варашылава Баранавіцкай вобл. 8/175, 186, 211

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Баранавіцкай вобл. 8/182

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 8/127, 188

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя У. І. Леніна Брэсцкай вобл. 6/213; 8/191, 199

- » - імя К. Я. Варашылава 3-і, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/185, 191

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/195, 223

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя А. В. Суворава 1-й Вілейскай вобл. 8/200

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя М. В. Фрунзе Вілейскай вобл. 8/201, 202

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады імя М. А. Шчорса Магілёўскай і Мінскай абл. 8/208

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады Расонскай І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/184, 219

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады Рэчыцкай імя К. Я. Варашылава Гомельскай вобл. 8/214, 219, 247

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады «Смерць фашызму» Мінскай вобл. 8/222

- » - імя К. Я. Варашылава, брыгады «Чырвоны сцяг» Мінскай вобл. 8/169, 226

- » - імя К. Я. Варашылава, Брэсцкай вобл. 8/244

- » - імя К. Я. Варашылава, Палескай вобл. 8/244

- » - імя К. Я. Варашылава 3-і, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - імя К. Я. Варашылава 10-ы, брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - імя А. М. Васілеўскага, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Баранавіцкай вобл. 8/195

- » - імя М. Ф. Ватуціна, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/195

- » - імя М. М. Воранава, брыгады 99-й імя Дз. Ц. Гуляева Мінскай і Брэсцкай абл. 8/149, 150

- » - імя М. М. Воранава, брыгады імя Г. К. Жукава Баранавіцкай вобл. 8/183

- » - імя М. М. Воранава, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Баранавіцкай вобл. 8/195

- » - імя М. М. Воранава, брыгады імя В. І. Чапаева Мінскай і Беластоцкай абл. 8/206

- » - імя газеты «Правда», брыгады імя газеты «Правда» Мінскай вобл. 8/127, 178, 179

- » - імя Ю. А. Галоўчанкі, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - імя Я. Дз. Гарбачова. брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 2/130; 6/64; 8/143, 262

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады 121-й імя А. Ф. Брагіна Мінскай вобл. 8/153, 279; 11/300; 12/168

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады 225-й Палескай вобл. 8/149, 153, 158

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Брэсцкай вобл. 8/194

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады імя В. І. Чапаева Гомельскай вобл. 8/205

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады імя М. А. Шчорса Гомельскай вобл. 8/207

- » - імя М. Ф. Гастэлы, брыгады «Чырвоны сцяг» Мінскай вобл. 8/226

- » - імя М. Ц. Грабко, брыгады 99-й імя Дз. Ц. Гуляева Мінскай і Брэсцкай абл. 8/149, 150

- » - імя М. М. Громава, брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай і Палескай абл. 8/148; 9/149

- » - імя М. М. Громава. брыгады «Буравеснік» Мінскай вобл. 8/163

- » - імя В. С. Грызадубавай, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132, 204

- » - імя Дз. Ц. Гуляева. брыгады 101-й імя Аляксандра Неўскага Мінскай вобл. 8/149, 152

- » - імя Л. М. Даватара, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132, 204

- » - імя Л. М. Даватара, брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай вобл. 8/148

- » - імя 25-годдзя БССР, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Баранавіцкай вобл. 8/195

- » - імя 25-годдзя ВЛКСМ, брыгады 3-й Мінскай імя С. М. Будзённага 8/134

- » - імя 25-годдзя ВЛКСМ, брыгады 123-й імя 25-годдзя БССР Палескай вобл. 8/153, 154, 158

- » - імя 26-годдзя Кастрычніка, брыгады 225-й імя А. В. Суворава Мінскай вобл. 8/158

- » - імя Л. 3, Джыоева, брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Г. М. Дзімітрова, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Брэсцкай вобл. 7/270; 8/194

- » - імя Дзяніса Давыдава, брыгады 121-й імя А. Ф. Брагіна Мінскай вобл. 8/153

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/244

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады 18-й імя М. В. Фрунзе Баранавіцкай вобл. 8/142

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады 95-й імя М. В. Фрунзе Мінскай вобл. 8/149, 158

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/156—157

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады 200-й імя К. К. Ракасоўскага Мінскай вобл. 8/157, 245

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя К. Я. Варашылава Баранавіцкай вобл. 8/175, 211; 11/380

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Баранавіцкай вобл. 8/182, 199, 200

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай вобл. 8/185

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя У. І. Леніна Пінскай вобл. 8/192

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 4/105; 8/196; 9/588

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, брыгады «У імя Радзімы» Беластоцкай і Брэсцкай абл. 8/224

- » - імя Дунаева, брыгады 27-й імя В. І. Чапаева Мінскай і Баранавіцкай абл. 8/144

- » - імя Жалезняка. брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/204

- » - імя А. А. Жданава, Баранавіцкай вобл. 8/244—245

- » - імя А. А. Жданава, брыгады «За Радзіму» Вілейскай вобл. 8/169

- » - імя А. А. Жданава, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Баранавіцкай вобл. 8/182

- » - імя А. А. Жданава, брыгады імя Я. М. Свярдлова Брэсцкай вобл. 8/198

- » - імя А. А. Жданава. брыгады імя В. І. Чапаева Мінскай і Беластоцкай абл. 8/206

- » - імя А. А. Жданава, брыгады Першамайскай Баранавіцкай вобл. 8/216

- » - імя Г. К. Жукава, Беластоцкай вобл. 2/272; 8/245

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады 19-й імя В. М. Молатава Баранавіцкай вобл. 8/143, 144, 178

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады 99-й імя Дз. Ц. Гуляева Мінскай і Брэсцкай абл. 8/149

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 8/188

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя У. І. Леніна Брэсцкай вобл. 8/191, 199

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Гомельскай вобл. 8/194

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады імя В. І. Чапаева Мінскай і Беластоцкай абл. 8/206

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады Пінскай 8/217

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады «У імя Радзімы» Беластоцкай вобл. 8/224

- » - імя Г. К. Жукава, брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227

- » - імя К. С. Заслонава, брыгады 121-й імя А. Ф. Брагіна Мінскай вобл. 8/153

- » - імя К. С. Заслонава, брыгады імя М. Ф. Гастэлы Вілейскай вобл. 8/179

- » - імя Л. П. Зяленіна, брыгады імя У. І. Леніна Брэсцкай вобл. 8/191

- » - імя А. Ф. Каваленкі, брыгады 123-й імя 25-годдзя БССР Палескай вобл. 8/154

- » - імя М. І. Калініна, Баранавіцкай вобл. (Навагрудскі р-н) 2/136; 6/364; 8/245

- » - імя М. І. Калініна, Баранавіцкай вобл. (Мастоўскі, Ваўкавыскі р-ны) 8/185, 245

- » - імя М. І. Калініна, Брэсцкай, Баранавіцкай (Слонімскі р-н) і Беластоцкай абл. 2/272; 8/245

- » - імя М. І. Калініна, брыгады 1-й Гомельскай 2/114; 8/124, 252; 6/278; 11/155

- » - імя М. І. Калініна, брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/125, 126, 130, 250

- » - імя М. І. Калініна, брыгады 100-й Глускай Палескай вобл. 8/151

- » - імя М. І. Калініна, брыгады «За Радзіму» Лоеўскай Гомельскай вобл. 8/170

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя К. Я. Варашылава Баранавіцкай вобл. 8/175, 211

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя газеты «Правда» Мінскай вобл. 8/179

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Брэсцкай вобл. 8/183

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Плешчаніцкі р-н) 8/184

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя С. М. Кірава Пінскай вобл. 8/188

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Гомельскай вобл. 8/194

- » - імя М. І. Калініна, брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя М. І. Калініна, брыгады «Камсамолец» Баранавіцкай вобл. 8/183, 208

- » - імя М. І. Калініна, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - імя М. І. Калініна, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя М. І. Калініна, Мінскай вобл. (Лагойскі, Смалявіцкі р-ны) 8/245

- » - імя М. І. Калініна, Мінскай вобл. (Дзяржынскі, Мінскі, Рудзенскі, Пухавіцкі, Старадарожскі, Уздзенскі р-ны) 8/185, 245

- » - імя А. І. Калупаева, брыгады «Савецкая Беларусь» Брэсцкай вобл. 8/194, 220

- » - імя Кастуся Каліноўскага, брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/144

- » - імя Кастуся Каліноўскага, брыгады імя Аляксандра Неўскага Баранавіцкай вобл. 8/173

- » - імя Кастуся Каліноўскага, брыгады імя Кастуся Каліноўскага Беластоцкай вобл. 8/186

- » - імя Кастуся Каліноўскага, брыгады імя М. А. Шчорса Мінскай і Баранавіцкай абл. 8/208

- » - імя Р. І. Катоўскага, Палескай вобл. 8/244, 246

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай вобл. 8/148

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады 300-й імя К. Я. Варашылава Мінскай вобл. 2/141; 8/159, 178; 11/578

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады Асвейскай імя М. В. Фрунзе Віцебскай вобл. 8/160

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады «25 гадоў БССР» Баранавіцкай вобл. 8/165, 216; 11/380

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/171—172

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 8/173

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя С. М. Будзённага Пінскай вобл. 8/174

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя К. Я. Варашылава Мінскай вобл. 8/178

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Баранавіцкай вобл. 8/182

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя Ленінскага камсамола Баранавіцкай вобл. 8/192

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197, 198

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя Р. І. Катоўскага, брыгады «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага Мінскай вобл. 8/214

- » - імя Р. І. Катоўскага, Брэсцкай вобл. 2/422; 8/245—246, 249

- » - імя Р. І. Катоўскага, Вілейскай вобл. 3/78; 8/246

- » - імя Р. І. Катоўскага, Гомельскай вобл. 8/246

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 4/54; 8/125

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай і Мінскай абл. 8/126

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 27-й Нараўлянскай імя С. М. Кірава Палескай вобл. 8/145, 279

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 37-й імя А. Я. Пархоменкі Мінскай вобл. 8/146, 183

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 95-й імя М. В. Фрунзе Мінскай вобл. 8/149, 158

- » - імя С. М. Кірава, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/157

- » - імя С. М. Кірава, брыгады «За Радзіму» Вілейскай вобл. 8/169

- » - імя С. М. Кірава, брыгады «За Савецкую Беларусь» Баранавіцкай вобл. 8/171, 206

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Мінскі, Пухавіцкі, Рудзенскі р-ны) 8/185

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай вобл. 8/185

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 8/187, 279

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 8/127, 188

- » - імя С. М. Кірава (брыгада імя С. М. Кірава, Пінская вобл.) 3/570; 8/188; 9/525

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/191

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Брэсцкай вобл. 8/194, 247, 251

- » - імя С. М. Кірава, брыгады імя І. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 8/200

- » - імя С. М. Кірава, Баранавіцкай вобл. 8/246

- » - імя С. М. Кірава, Брэсцкай вобл. 2/422; 8/246—247

- » - імя С. М. Кірава, Гомельскай (Рэчыцкі р-н) і Палескай (Васілевіцкі р-н) абл. 3/538, 550; 8/219, 247

- » - імя С. М. Кірава, НКДБ СССР 9/629

- » - імя С. М. Кірава, Палескай вобл. (Парыцкі, Васілевіцкі р-ны) 8/247

- » - імя С. М. Кірава, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя П. І. Кліменценкі, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя І. П. Кузняцова, брыгады імя В. П. Чкалава Баранавіцкай вобл. 8/206; 10/214

- » - імя Кузьмы Мініна 5-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - імя В. У. Куйбышава, брыгады «За Радзіму» Вілейскай вобл. 8/169

- » - імя Р. С. Курмялёва, брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/121, 190

- » - імя М. І. Кутузава, Баранавіцкай вобл. 2/136; 8/247

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125, 129

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 2-й Мінскай 8/132

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 19-й імя В. М. Молатава Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай і Палескай абл. 8/144

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады 300-й імя К. Я. Варашылава Мінскай вобл. 8/159

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «Буравеснік» Мінскай вобл. 8/163

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/172

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/191

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады імя У. І. Леніна Пінскай вобл. 8/192

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады імя А. В. Суворава Баранавіцкай вобл. 8/200

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «Савецкая Беларусь» Пінскай вобл. 8/193, 221

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «Смерць фашызму» Мінскай вобл. 8/222

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «Мсцівец» Гомельскай вобл. 8/214

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/222

- » - імя М. І. Кутузава, брыгады «У імя Радзімы» Беластоцкай вобл. 8/224

- » - імя М. І. Кутузава, Брэсцкай вобл. 2/422; 8/247

- » - імя М. І. Кутузава 6-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 2/521; 8/126, 130

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады 3-й Мінскай імя С. М. Будзённага 8/134

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады 18-й імя М. В. Фрунзе Баранавіцкай вобл. 8/142

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады 19-й імя В. М. Молатава Баранавіцкай вобл. 8/143, 144

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай вобл. 8/148

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/172

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады «За Савецкую Беларусь» Мінскай вобл. 8/172, 181

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя ВЛКСМ Віцебскай вобл. 8/178, 207

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Плешчаніцкі р-н) 8/185

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя В. І. Чапаева Баранавіцкай вобл. 8/203

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/204

- » - імя С. Г. Лазо, брыгады імя В. І. Чапаева Гомельскай вобл. 8/205

- » - імя П. С. Ламейкі, брыгады 101-й імя Аляксандра Неўскага Мінскай вобл. 8/152

- » - імя В. Я. Лапенкі, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя У. І. Леніна, брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125

- » - імя У. І. Леніна, брыгады 18-й імя М. В. Фрунзе Баранавіцкай вобл. 8/142

- » - імя У. І. Леніна, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197, 198

- » - імя Ленінскага камсамола, Баранавіцкай вобл. 3/360; 8/192

- » - імя П. М. Літвінава, брыгады імя А. К. Флегантава «За Радзіму» Мінскай і Брэсцкай абл. 8/170

- » - імя Я. Г. Макарэвіча, брыгады імя Я. М. Свярдлова Брэсцкай вобл. 8/198; 11/107

- » - імя Г. М. Малянкова, брыгады імя В. І. Чапаева Брэсцкай вобл. 8/204

- » - імя Г. М. Малянкова, брыгады імя В. П. Чкалава Баранавіцкай вобл. 8/206

- » - імя А. М. Матросава, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - імя А. М. Матросава, брыгады імя Кастуся Каліноўскага Беластоцкай вобл. 8/186

- » - імя А. М. Матросава, брыгады імя Ленінскага камсамола Баранавіцкай вобл. 8/192

- » - імя Мікалая Астроўскага, брыгады 225-й імя А. В. Суворава Мінскай вобл. 8/158

- » - імя А. І. Мікаяна, брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя В. М. Молатава, брыгады 1-й Баранавіцкай 8/120

- » - імя В. М. Молатава, брыгады 2-й Мінскай 8/132

- » - імя В. М. Молатава, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/157

- » - імя В. М. Молатава, брыгады Добрушскай імя І. В. Сталіна Гомельскай вобл. 8/166—167

- » - імя В. М. Молатава, брыгады «За Радзіму» Вілейскай вобл. 8/169

- » - імя В. М. Молатава, брыгады «За Радзіму» Лоеўскай Гомельскай вобл. 8/170

- » - імя В. М. Молатава, брыгады імя С. М. Будзённага Вілейскай вобл. 8/174

- » - імя В. М. Молатава, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Брэсцкай вобл. 8/182—183; 11/107

- » - імя В. М. Молатава, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Мінскі, Пухавіцкі, Рудзенскі р-ны) 8/185

- » - імя В. М. Молатава, брыгады «Перамога» Баранавіцкай вобл. 8/215

- » - імя В. М. Молатава, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя В. М. Молатава, брыгады «Чырвоны сцяг» Мінскай вобл. 8/226

- » - імя У. Р. Нямытава, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя У. Р. Нямытава, брыгады Пінскай 8/193, 217

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126, 130

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады 2-й Мінскай 8/132

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады 27-й імя В. 1, Чапаева Мінскай вобл. 8/144

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя С. М. Будзённага Пінскай вобл. 1/354; 8/174

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя К. Я. Варашылава Баранавіцкай вобл. 8/175

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя газеты «Правда» Мінскай вобл. 8/179

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Баранавіцкай вобл. 8/195, 200

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Беластоцкай вобл. 8/196

- » - імя П. К. Панамарэнкі (брыгада імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкая, Палеская вобл.) 8/196

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 8/196

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады імя В. П. Чкалава Баранавіцкай вобл. 8/206

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага Мінскай вобл. 8/214

- » - імя П. К. Панамарэнкі, брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227

- » - імя П. К. Панамарэнкі, Вілейскай вобл. 3/78; 8/247, 248

- » - імя І. В. Панфілава, брыгады 121-й імя А. Ф. Брагіна Мінскай вобл. 8/153

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады 32-й імя М. І. Калініна Мінскай вобл. 8/145, 159, 178, 244

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/157

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады імя ЦК КП(б)Б Вілейскай вобл. 8/197, 202

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады імя В. І. Чапаева Баранавіцкай вобл. 8/200, 203

- » - імя А. Я. Пархоменкі, брыгады «У імя Радзімы» Беластоцкай вобл. 8/224

- » - імя П. П. Паталаха, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя А. І. Петракова, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197

- » - імя І. П. Поставалава, брыгады імя В. І. Чапаева Брэсцкай вобл. 8/204

- » - імя Е. І. Пугачова, брыгады імя С. М. Будзённага Вілейскай вобл. 8/174

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады 1-й Буда-Кашалёўскай Гомельскай вобл. 8/123

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады 95-й імя М. В. Фрунзе Мінскай вобл. 8/149, 158

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады імя Г. К. Жукава Баранавіцкай вобл. 8/183

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 8/197

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя К. К. Ракасоўскага, брыгады «Савецкая Беларусь» Пінскай вобл. 8/221

- » - імя С. А. Рыжака, брыгады імя І. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 8/200

- » - імя Я. М. Свярдлова, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - імя Я. М. Свярдлова, брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Я. М. Свярдлова, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Баранавіцкай вобл. 8/182

- » - імя Я. М. Свярдлова, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Плешчаніцкі р-н) 8/185

- » - імя Я. М. Свярдлова, НКДБ СССР 9/629

- » - імя М. Н. Селіваненкі, брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181; 11/75

- » - імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/143, 183

- » - імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады 225-й Палескай вобл. 8/158

- » - імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Брэсцкай вобл. 8/183, 280

- » - імя М. Ф. Сільніцкага, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя У. Ц. Сімацкага, брыгады Асвейскай імя М. Ф. Фрунзе Віцебскай вобл. 8/160

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - імя І. В. Сталіна (брыгада 12-я Кавалерыйская імя І. В. Сталіна, Магілёўская і Мінская вобл.) 8/139, 169

- » - імя І. В. Сталіна. брыгады 101-й імя Аляксандра Неўскага Мінскай вобл. 8/152, 174, 262

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - імя І. В. Сталіна. брыгады «За Радзіму» Лоеўскай Гомельскай і Палескай абл. 8/170

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады імя С. М. Кірава Пінскай вобл. 8/188

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай. вобл. 8/191

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 8/196

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады імя І. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 8/200

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады Пінскай 8/193, 216

- » - імя І. В. Сталіна, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя І. В. Сталіна, Брэсцкай вобл. 8/247—248

- » - імя І. В. Сталіна, Вілейскай вобл. 8/247, 248

- » - імя І. В. Сталіна, Мінскай вобл. 8/131, 163, 248; 11/639

- » - імя І. В. Сталіна (2-га складу), брыгады 1-й Баранавіцкай 8/120

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 1-й Буда-Кашалёўскай Гомельскай вобл. 8/123

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 1-й Гомельскай 8/124

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 4/54; 8/125

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 1-й Мінскай 8/127

- » - імя А. В. Суворава 1-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128—129

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 2-й Мінскай 8/132

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 18-й імя М. В. Фрунзе Баранавіцкай вобл. 8/142

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 27-й Нараўлянскай імя С. М. Кірава Палескай вобл. 8/145

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 225-й Палескай вобл. 8/158, 253

- » - імя А. В. Суворава, брыгады 225-й імя А. В. Суворава Мінскай вобл. 8/158

- » - імя А. В. Суворава, брыгады Багушэўскай Віцебскай вобл. 8/161

- » - імя А. В. Суворава, брыгады Багупіэўскай (2-га складу) Віцебскай вобл. 8/126, 161

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/172

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 8/173

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 1/547; 7/20; 8/176

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя К. Я. Варашылава Мінскай вобл. 8/158, 178, 241

- » - імя А. В. Суворава. брыгады імя Г. К. Жукава Баранавіцкай вобл. 8/183

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/191

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя Т. В. Сталіна Баранавіцкай вобл. 8/200; 12/170

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя А. В. Суворава Баранавіцкай вобл. 8/200, 216; 11/380

- » - імя А. В. Суворава, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/204

- » - імя А. В. Суворава, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Мсцівец» Гомельскай вобл. 8/214

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага Мінскай вобл. 8/214

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Перамога» Баранавіцкай вобл. 8/215

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Разгром» Мінскай і Магілёўскай абл. 8/218

- » - імя А. В. Суворава, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя А. В. Суворава, брыгады «Савецкая Беларусь» Брэсцкай вобл. 4/552; 8/194, 220, 249

- » - імя А. В. Суворава, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - імя А. В. Суворава, Мінскай вобл. 2/165; 8/248

- » - імя А. В. Суворава, Палескай вобл. 8/214, 248; 11/71

- » - імя І. В. Сыцько, брыгады 121-й імя А. Ф. Брагіна Мінскай вобл. 8/153

- » - імя Сяргея, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197, 198

- » - імя Тадэвуша Касцюшкі, брыгады Пінскай 8/193, 216

- » - імя В. В. Талаліхіна, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Беластоцкай вобл. 8/196

- » - імя А. М. Труцікава, брыгады 258-й імя В. У. Куйбышава Мінскай вобл. 8/159

- » - імя Э. Тэльмана, Брэсцкай вобл. 8/248

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады 1-й Баранавіцкай 8/120

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады 18-й імя М. В. Фрунзе Баранавіцкай вобл. 8/142

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады 27-й Нараўлянскай імя С. М. Кірава Палескай вобл. 8/145

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады 225-й імя А. В. Суворава Мінскай вобл. 8/158, 178

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады Асвейскай імя М. В. Фрунзе Віцебскай вобл. 8/160

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя С. М. Будзённага Вілейскай вобл. 8/174

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 8/187

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/185, 191

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя У. І. Леніна Пінскай вобл. 8/192

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя І. В. Сталіна Брэсцкай вобл. 8/199

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/204

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады Рэчыцкай імя К. Я. Варашылава Гомельскай вобл. 8/219

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады «Чырвоны сцяг» Мінскай вобл. 8/226

- » - імя М. В. Фрунзе, брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады 37-й імя А. Я. Пархоменкі Мінскай вобл. 8/146

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады 200-й імя К. К. Ракасоўскага Мінскай вобл. 8/157, 159

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 8/197

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады імя В. І. Чапаева Баранавіцкай вобл. 8/203

- » - імя Дз. А. Фурманава, брыгады імя В. І. Чапаева Гомельскай вобл. 8/205

- » - імя К. А. Хаіркізава, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - імя С. К. Цімашэнкі, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Баранавіцкай вобл. 8/195

- » - імя С. К. Цімашэнкі, брыгады імя П. К. Панамарэнкі Беластоцкай вобл. 8/131, 196

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 1-й Гомельскай Гомельскай вобл. 8/124

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126, 130

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/132

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 27-й імя В. І. Чапаева Мінскай вобл. 8/144, 178

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 37-й імя А. Я. Пархоменкі Мінскай вобл. 8/146

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 100-й Даманавіцкай Палескай вобл. 8/152

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады 225-й Палескай вобл. 8/158

- » - імя В. І. Чапаева. брыгады 258-й імя В. У. Куйбышава Мінскай вобл. 8/159

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/171

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя Аляксандра Неўскага Беластоцкай вобл. 8/173

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - імя В. І. Чапаева. брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя С. М. Кароткіна Віцебскай вобл. 8/185

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя У. І. Леніна Віцебскай вобл. 8/191

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя У. І. Леніна Пінскай вобл. 8/192, 248

- » - імя В. Т. Чапаева, брыгады імя Молатава Пінскай вобл. 8/193

- » - імя В. Т. Чапаева, брыгады імя В. І. Чапаева Баранавіцкай вобл. 8/200, 203, 208

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя В. І. Чапаева Брэсцкай вобл. 8/204

- » - імя В. І. Чапаева. брыгады імя В. Т. Чапаева Гомельскай вобл. 8/205

- » - імя В. І. Чапаева (брыгада імя В. І. Чапаева, Мінская і Беластоцкая вобл.) 8/131, 205

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады імя М. А. Шчорса Мінскай і Магілёўскай абл. 8/208

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады Пінскай 8/193, 216

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады «Полымя» Мінскай вобл. 8/169, 217; 9/88

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя В. І. Чапаева, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/221

- » - імя В. І. Чапаева, Брэсцкай і Баранавіцкай абл. 8/192, 248

- » - імя В. І. Чапаева. Палескай вобл. 3/570; 8/248—249; 11/71

- » - імя В. І. Чапаева 1-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - імя В. І. Чапаева 8-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - імя М. М. Чарнака, брыгады імя І. В. Сталіна Брэсцкай вобл. 8/199

- » - імя А. П. Чарткова, брыгады імя Ф. Э. Дзяржынскага Брэсцкай вобл. 8/183

- » - імя 14 слуцкіх партызан, брыгады 64-й імя В. П. Чкалава Мінскай вобл. 8/148

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады 1-й Мінскай 8/127

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады 200-й імя К. К. Ракасоўскага Мінскай вобл. 8/157

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады 225-й імя А. В. Суворава 8/158

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады «Бальшавік» Гомельскай вобл. 8/162

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады імя Г. К. Жукава Вілейскай вобл. 8/184

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады імя Я. М. Свярдлова Брэсцкай вобл. 8/183, 198

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады імя А. В. Суворава 1-й Вілейскай вобл. 8/201

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады Расонскай імя І. В. Сталіна Віцебскай вобл. 8/219

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады «Савецкая Беларусь» Брэсцкай вобл. 8/194, 220

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады «Савецкая Беларусь» Пінскай вобл. 8/221; 10/335

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады «Смерць фашызму» Мінскай вобл. 8/222

- » - імя В. П. Чкалава, брыгады «Уперад» Баранавіцкай вобл. 8/122, 224

- » - імя В. П. Чкалава, Калінінскай і Віцебскай абл. 8/249; 9/122

- » - імя І. І. Чуклая, Пінскай вобл. 8/249

- » - імя А. С. Шашуры, брыгады 161-й імя Р. І. Катоўскага Мінскай вобл. 8/157

- » - імя А. С. Шчарбакова. брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя М. А. Шчорса (брыгада імя М. А. Шчорса, Гомельская вобл.) 8/207

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады 3-й Мінскай імя С. М. Будзённага 8/131, 134

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады 27-й імя В. І. Чапаева Мінскай вобл. 8/144, 178

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады 37-й імя А. Я. Пархоменкі Мінскай вобл. 8/146

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/172

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя М. Ф. Гастэлы Вілейскай вобл. 8/179

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя М. І. Калініна Мінскай вобл. (Плешчаніцкі р-н) 8/185

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя В. У. Куйбышава Пінскай вобл. 8/189

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя К. К. Ракасоўскага Віцебскай і Вілейскай абл. 8/197, 198; 12/172

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя В. І. Чапаева Віцебскай вобл. 8/205

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - імя М. А. Шчорса, брыгады імя М. А. Шчорса Магілёўскай і Мінскай абл. 8/208

- » - імя М. А. Шчорса, Брэсцкай вобл. 2/422; 3/570; 7/270; 8/246, 249

- » - імя М. Ц. Шыша, брыгады імя В. М. Молатава Пінскай вобл. 3/570; 8/193, 246

- » - імя Ф. П. Юрчанкі, брыгады 1-й Мінскай 8/127

- » - імя Якуба Коласа, брыгады Першамайскай Баранавіцкай вобл. 8/216

- » - «Інтэрнацыянал», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Іскра», брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/186, 187, 211

- » - «Іскра», брыгады «Разгром» Мінскай вобл. 8/218

- » - П. Е. Казанакава, Магілёўскай вобл. 8/249—250

- » - С. І. Казлова, Брэсцкай вобл. 8/250

- » - Калінкавіцкі, Палескай вобл. 8/250

- » - «Камсамол», брыгады 1-й Мінскай 8/127

- » - «Камсамол», брыгады «За Савецкую Беларусь» Мінскай вобл. 8/172

- » - «Камсамол Беларусі», брыгады імя Кастуся Каліноўскага Беластоцкай вобл. 2/310; 8/186

- » - «Камсамолец» (брыгада імя М. В. Фрунзе, Вілейская вобл.) 8/201

- » - «Камсамолец», брыгады 25-й імя П. К. Панамарэнкі Мінскай вобл. 8/144

- » - «Камсамолец», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Камсамолец», брыгады імя А. В. Суворава 1-й Вілейскай вобл. 8/201

- » - «Камунар», брыгады «Дзядзькі Колі» Мінскай вобл. 8/166

- » - «Камуніст», брыгады імя М. А. Шчорса Магілёўскай і Мінскай абл. 8/208, 217

- » - Камарова (В. 3, Каржа; брыгада імя С. М. Будзённага, Пінская вобл.) 6/75—76; 8/174—175, 262; 10/335

- » - І. П. Каротчыкава 8/250

- » - «Кастрычнік» (брыгада «Кастрычнік», Вілейская вобл.) 8/209, 280

- » - «Кастрычнік», брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/130

- » - «Кастрычнік», брыгады «Першамайскай» Баранавіцкай вобл. 2/280; 8/216

- » - «Кастрычніцкі», брыгады імя С. М. Кірава Баранавіцкай вобл. 8/186—187, 211

- » - Качышчанскі, Палескай вобл. 8/250

- » - «КІМ», брыгады 1-й Дрысенскай Віцебскай вобл. 8/125

- » - «КІМ», брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - «КІМ», брыгады імя ВЛКСМ Віцебскай вобл. 8/178

- » - Кірылы Іванавіча, Брэсцкай вобл. 8/228

- » - М. Дз. Кохава, Магілёўскай вобл. 8/250

- » - У. Крылова (Някрылава), Мінскай і Палескай абл. 8/228

- » - «Крэпасць», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/180

- » - Лельчыцкі, Палескай вобл. 8/250

- » - «Ленінскі», брыгады Ленінскай Баранавіцкай вобл. 8/211

- » - Лоеўскі «За Радзіму», брыгады «За Радзіму» Лоеўскай Гомельскай і Палескай абл. 8/170, 219, 279; 9/529

- » - Лунінецкі, Пінскай вобл. 8/250

- » - В. С. Лявонава (брыгада М. П. Гудкова, Віцебская і Мінская вобл.) 8/164, 221

- » - Мазырскі, Палескай вобл. 8/250

- » - «Малады бальшавік», брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126, 130

- » - «Марак», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181; 11/75

- » - Махнавіцкі, Палескай вобл. 8/250—251

- » - М. П. Машкова, брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/121, 122, 251

- » - Мехаўскі (брыгада 2-я Беларуская імя П. К. Панамарэнкі, Віцебская вобл.) 8/128

- » - «Меч», Віцебскай вобл. 8/279, 251

- » - «Мсцівец», брыгады 2-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126, 130

- » - «Мсцівец», брыгады 100-й Даманавіцкай Палескай вобл. 8/152

- » - «Мсцівец», брыгады імя Аляксандра Неўскага Баранавіцкай вобл. 8/173

- » - «Мсцівец», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Мсцівец», брыгады імя Г. К. Жукава Баранавіцкай вобл. 8/183

- » - «Мсцівец», брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - «Мсцівец», брыгады імя А. В. Суворава Баранавіцкай вобл. 8/200

- » - «Мсцівец», брыгады «Мсцівец» Гомельскай вобл. 2/159; 8/214, 219

- » - «Мсцівец», брыгады «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага Мінскай вобл. 8/214,, 215, 247

- » - «Мсцівец», брыгады «Разгром» Мінскай вобл. 8/218

- » - «Мсцівец», Мінскай вобл. 8/163, 251, 279; 11/113

- » - «Мсцівец» 2-і, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - «Наватары», гл. «Наватары»

- » - Нараўлянскі, Палескай вобл. 8/251

- » - «Непераможны». брыгады 3-й Мінскай імя С. М. Будзённага 8/134

- » - «Непераможны», брыгады Ленінскай Баранавіцкай вобл. 6/215; 8/211

- » - М. М. Нікіціна (брыгада М. М. Нікіціна, Мінская вобл.) 4/586; 7/516; 8/215; 10/434

- » - «Няўлоўныя» 10/74

- » - «Паддубнага», Брэсцкай вобл. 8/251

- » - Парыцкі, Палескай вобл. 8/228

- » - «Патрыёт», брыгады імя С. М. Будзённага Вілейскай вобл. 8/174

- » - «Патрыёт Радзімы», брыгады 300-й імя К. Я. Варашылава Мінскай вобл. 8/159

- » - «Патрыёт Радзімы», брыгады «Бальшавік» Гомельскай вобл. 8/162

- » - «Перамога» (брыгада «Перамога», Баранавіцкая вобл.) 2/461, 462; 8/211, 215

- » - «Перамога», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - «Перамога», брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 2/600; 8/164

- » - «Перамога», брыгады імя газеты «Правда» Мінскай вобл. 8/127, 179

- » - «Перамога», брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - «Перамога», брыгады імя М. А. Шчорса Баранавіцкай вобл. 8/208

- » - «Перамога», брыгады імя М. А. Шчорса Магілёўскай і Мінскай абл. 8/208

- » - «Перамога», брыгады «Полымя» Мінскай вобл. 8/217

- » - «Пераможац», брыгады «За Савецкую Беларусь» Мінскай вобл. 8/172

- » - Петрыкаўскі, Палескай вобл. 8/251

- » - Плявакі, Палескай вобл. 8/228

- » - «Полымя», брыгады «Полымя» Мінскай вобл. 8/169, 217

- » - «Прагрэс», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/180

- » - А. С. Пятрова, Віцебскай вобл. 8/251

- » - «Радзіма» (брыгада імя А. Ф. Данукалава, Віцебская вобл.) 8/180, 262

- » - «Радзіма», брыгады «Разгром» Мінскай і Магілёўскай абл. 8/218

- » - разведвальны, брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/222

- » - разведвальны 8-ы, брыгады імя М. І. Кутузава Вілейскай вобл. 8/190

- » - разведвальны імя С. Г. Лазо, брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - «Разгром», брыгады «Разгром» Мінскай вобл. 2/73; 8/2189/381

- » - Д. Ф. Райцава (брыгада 1-я Беларуская, Віцебская вобл.) 8/120, 121, 178, 207

- » - «Савецкая Беларусь», брыгады імя П. К. Панамарэнкі Брэсцкай вобл. 8/194, 248

- » - А. Ф. Сарафанава, Палескай вобл. 8/251—252

- » - Свірскі, Вілейскай вобл. 3/78

- » - Свяцілавіцкі, Гомельскай і Арлоўскай абл. 8/252

- » - «Сібірак», Віцебскай вобл. 9/221

- » - «Сібірак», брыгады «За Савецкую Беларусь» Віцебскай вобл. 8/171

- » - «Сібірак», брыгады імя ВЛКСМ Віцебскай вобл. 8/178, 207

- » - «Сібірак», брыгады «Уперад» Баранавіцкай вобл. 8/224, 825

- » - Сіманіцкі, брыгады Лельчыцкай Палескай вобл. 8/210

- » - Скараднянскі, Палескай вобл. 8/252

- » - «Слава», брыгады імя К. Я. Варашылава Вілейскай вобл. 8/176

- » - «Слава», брыгады «Полымя» Мінскай вобл. 8/217

- » - «Слаўны», гл. «Слаўны»

- » - Слуцкі, Мінскай вобл. 8/228

- » - «Смерць ворагам», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Смерць фашызму» (брыгада «Смерць фашызму», Мінская вобл.) 6/86; 8/222, 223, 279

- » - «Смерць фашызму», брыгады 37-й Ельскай Палескай вобл. 8/146

- » - «Смерць фашызму», брыгады 101-й Даманавіцкай Палескай вобл. 8/152

- » - «Смерць фашызму», брыгады 123-й імя 25-годдзя БССР Палескай вобл. 8/154

- » - «Смерць фашызму», брыгады імя К. Я. Варашылава Віцебскай вобл. 8/177

- » - «Смерць фашызму», брыгады імя П. К. Панамарэнкі Гомельскай вобл. 2/124; 8/167, 168, 194, 279

- » - «Смерць фашызму», брыгады Сенненскай Віцебскай вобл. 8/222

- » - «Смерць фашызму» 4-ы, брыгады 2-й Беларускай імя П. К. Панамарэнкі Віцебскай вобл. 8/128, 129

- » - «Сокал», брыгады імя А. Ф. Данукалава Віцебскай вобл. 8/181

- » - «Сокал», брыгады імя П. К. Панамарэнкі Беластоцкай вобл. 8/131, 196, 279; 11/639

- » - «Сокал», брыгады «Камсамолец» Баранавіцкай вобл. 8/209

- » - «Сокалы», гл. «Сокалы»

- » - «Спартак», брыгады Лагойскай «Бальшавік» Мінскай вобл. 8/210

- » - «Спартак», брыгады «Спартак» Вілейскай вобл. 8/200, 222, 223

- » - «Старшыны», Брэсцкай вобл. 8/228

- » - «Старынкі», брыгады імя Л. М. Даватара Вілейскай вобл. 8/180

- » - І. А. Стафаненкі, Магілёўскай і Гомельскай абл. 8/252

- » - Столінскі. Пінскай і Палескай абл. 8/252, 442

- » - І. М. Суворава, брыгады «Чэкіст» Магілёўскай вобл. 8/227

- » - С. Р. Суслава, Вілейскай вобл. 8/168, 252

- » - Г. П. Сцешыца, Мінскай вобл. 8/228

- » - «Сцяг». брыгады «Граза» Віцебскай вобл. 8/164

- » - «Сцяг», брыгады «Разгром» Мінскай вобл. 8/217—218

- » - «Сцяг», Брэсцкай вобл. 2/422; 8/252

- » - І. П. Топкіна, Брэсцкай вобл. 8/253

- » - «Трынаццаць», Смаленскай вобл. 8/119, 133, 230, 260

- » - «Трэція», гл. «Трэція»

- » - Тураўскі, Палескай вобл. 8/253

- » - Тураўскі 2-і, Палескай вобл. 8/228

- » - «Ураган», брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - «Ураган», брыгады «За Савецкую Беларусь» Мінскай вобл. 8/172

- » - Н. Е. Фалалеева (брыгада 4-я Беларуская, Віцебская і Вілейская вобл.) 8/134, 135

- » - Ф. Л. Фядосава, брыгады 1-й імя К. С. Заслонава Віцебскай вобл. 8/126

- » - М. К. Хадорыка, брыгады «Чэкіст» Магілёўскай вобл. 8/227

- » - Хойніцкі, Палескай вобл. 8/253

- » - «Храбрацы», гл. «Храбрацы»

- » - Целяханскі, Пінскай вобл. 8/253

- » - «Чапай», Магілёўскай вобл. 8/240, 242, 253

- » - Ф. С. Чарнова, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - «Чацвёрты», брыгады імя С. М. Кірава Мінскай вобл. (Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 8/187

- » - «Чырвонагвардзейскі», брыгады Ленінскай Баранавіцкай вобл. 8/211

- » - Чырвонаслабодскі, Мінскай вобл. 8/228

- » - «Чырвоны Кастрычнік», брыгады 123-й імя 25-годдзя БССР Палескай вобл. 2/467; 8/154, 262, 333; 9/602

- » - «Чырвоны сцяг», брыгады імя М. В. Фрунзе Вілейскай вобл. 8/202

- » - «Чырвоны сцяг», брыгады «Чырвоны сцяг» Мінскай вобл. 8/169, 226

- » - «Чэкіст», Брэсцкай вобл. 2/422; 8/243, 253

- » - Чэрыкаўскі, Магілёўскай вобл. 8/253

- » - М. П. Шмырова, гл. Партызанскі атрад імя Р. С. Курмялёва. брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл.

- » - С. Ц. Шпакова, брыгады 1-й Беларускай Віцебскай вобл. 8/120

- » - Штабны, Палескай вобл. 8/253—254

- » - «Штурм», брыгады «За Савецкую Беларусь» Баранавіцкай вобл. 8/171

- » - «Штурм», брыгады «Штурмавая» Мінскай вобл. 8/227; 10/570

- » - І. А. Яраша, Мінскай вобл. 8/228

- » - кавалерыйскі Дз. А. Дзенісенкі (брыгада 1-я Беларуская кавалерыйская. Баранавіцкая вобл.) 8/122, 216

- » - кавалерыйскі імя А. В. Суворава, брыгады 32-й імя М. І. Калініна Мінскай вобл. 8/145

- » - мясцовы самаабароны в. Залужжа. брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - мясцовы самаабароны в. Тухавічы, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - мясцовы самаабароны в. Раздзялавічы, брыгады 20-й імя В. С. Грызадубавай Баранавіцкай вобл. 8/143

- » - сямейны «За Радзіму», брыгады імя К. К. Ракасоўскага Баранавіцкай вобл. 8/197

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Партызанская брыгада 8/118—119, 229, 254

- » - 1-я (Магілёўская вобл.) 8/117, 119, 261

- » - 1-я Антыфашысцкая (Мінская вобл.) 7/225; 8/119, 487; 11/113, 568

- » - 1-я Асіповіцкая (Магілёўская вобл.) 3/514, 524; 6/496; 8/119, 235, 236; 10/628; 11/585

- » - 1-я Бабруйская (Магілёўская вобл.) 6/358, 478, 496; 8/119—120, 228; 11/590

- » - 1-я Баранавіцкая (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 440; 5/473; 6/364; 8/120

- » - 1-я Беларуская (Віцебская вобл.) 3/127; 4/527; 6/544; 8/120—122, 123, 190, 207, 262, 281; 11/346; 12/166

- » - 1-я Беларуская (2-га складу, Віцебская, Мінская вобл.) 2/165; 8/121, 122, 281

- » - 1-я Беларуская кавалерыйская (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 4/7, 193; 8/122, 216

- » - 1-я Буда-Кашалёўская (Гомельская вобл.) 3/538; 8/122—123, 138, 234; 12/175

- » - 1-я Віцебская (Віцебская вобл.) 2/339; 3/127; 4/89; 6/544; 8/121, 123; 11/9, 346

- » - 1-я Віцебская (2-га складу, Віцебская, Вілейская вобл.) 5/233; 8/123—124, 313

- » - 1-я Гомельская (Гомельская вобл.) 2/114; 3/538, 539; 4/189; 8/124; 11/156

- » - 1-я Дрысенская (Віцебская вобл.) 3/127, 435; 4/54; 6/386; 7/581, 582; 8/120, 124—125, 129, 161, 197, 198, 201; 12/175

- » - 1-я імя К. С. Заслонава (Віцебская, Мінская вобл.) 3/127; 5/36; 8/125—127, 130, 161, 228, 279; 10/161; 11/584

- » - «Дзядзькі Косці» 1/510; 4/58, 507—508; 9/221, гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава

- » - К. С. Заслонава (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава

- » - 1-я Калінінская 7/582; 9/122

- » - 1-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/254, 255—256, гл. Партызанскі полк 208-ы імя І. В. Сталіна

- » - 1-я Мінская (Мінская вобл.) 2/86; 5/36; 7/225, 229; 8/127, 163, 179, 188, 279; 9/88; 10/628

- » - 1-я Смаленская (Віцебская, Смаленская, Мінская вобл.) 2/557; 3/112, 127; 8/127—128

- » - 2-я Беларуская імя П. К. Панамарэнкі (Віцебская вобл.) 2/157, 501; 3/127; 4/242; 6/544; 8/128—129, 134, 222, 281

- » - 2-я Беларуская імя П. К. Панамарэнкі (2-га складу) 4/242; 8/129

- » - 2-я Дрысенская (Віцебская вобл.) 3/127; 7/581, 582; 8/129—130; 11/88; 12/175

- » - 2-я імя К. С. Заслонава (Віцебская вобл.) 2/219, 521; 3/112, 127; 8/126, 130—131, 228

- » - 2-я Калінінская 7/582

- » - 2-я Калінкавіцкая імя М. В. Фрунзе (Палеская вобл.) 7/32, 56; 8/131, 150; 11/637

- » - 2-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/131, 138, 140, 234, 237, 257, 258

- » - 2-я Клятнянская (Магілёўская вобл.) 6/215

- » - 2-я Мінская (Мінская вобл.) 1/337; 2/591; 5/37; 7/225, 229, 243; 8/131—132, 134, 196, 205, 206, 245, 248; 11/578, 639

- » - 2-я Ушацкая імя П. К. Панамарэнкі (Віцебская вобл.) 3/127; 8/132—133, 204, 487; 10/516; 11/159

- » - 3-я 8/117, 133, 261

- » - 3-я Беларуская (Віцебская вобл.) 3/127; 4/434; 5/232; 6/480; 7/45, 211, 531, 581; 8/133—134, 177, 486

- » - 3-я Бярэзінская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/134, 140, 153, 156, 238

- » - 3-я Калінінская 6/213; 9/124

- » - 3-я Мінская імя С. М. Будзённага (Мінская вобл.) 2/191; 6/90; 7/225; 8/131, 134

- » - 4-я Беларуская (Віцебская, Вілейская вобл.) 3/78, 438; 6/480; 7/581; 8/134—135, 280, 660; 10/67, 528

- » - 4-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135, 234, 237, 239, 255; 10/234

- » - 5-я (Магілёўская вобл.) 8/117, 135, 261

- » - 5-я Калінінская 7/582

- » - 5-я Клічаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135—136, 147, 160, 231, 239

- » - 5-я Клятнянская (Арлоўская, Магілёўская вобл.) 8/119, 136

- » - 6-я Магілёўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/135, 136, 160, 254, 255, 257, 258; 11/600

- » - 7-я Калінінская 6/213; 7/582; 9/124

- » - 8-я (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/136—137, 227, 230, 232, 659; 11/330

- » - 8-я Круглянская (Магілёўская вобл.) 4/425; 6/121, 496; 8/137, 230, 231, 232, 280; 9/598; 10/139; 12/172

- » - 8-я Рагачоўская (Гомельская вобл.) 2/339; 3/538; 4/604; 6/496; 8/119, 137—138, 228, 237, 257, 264, 328; 10/234; 11/645

- » - 9-я імя С. М. Кірава (Магілёўская вобл.) 8/107, 138, 258, 584; 11/516, 628

- » - 9-я Кіраўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/138, 234, 239, 258; 9/444

- » - 10-я Журавіцкая (Гомельская вобл.) 3/380, 538, 539; 4/201, 274; 6/116, 496; 8/123, 138—139, 234

- » - 10-я Калінінская 7/582

- » - 11-я Быхаўская (Магілёўская вобл.) 6/496; 7/598; 8/136, 139, 236, 238, 257; 11/599

- » - 11-я Калінінская 7/582

- » - 12-я кавалерыйская імя І. В. Сталіна (Магілёўская, Мінская вобл.) 3/262; 6/496; 7/225; 8/139—140, 169, 196, 228; 11/118

- » - 12-я Калінінская 7/582

- » - 13-я Касцюковіцкая (Магілёўская вобл.) 6/496, 535; 8/119, 131, 140, 257, 287

- » - 14-я Цемналеская (Магілёўская вобл.) 6/496; 8/134, 140

- » - 16-я, гл. Партызанская брыгада імя М. А. Шчорса (Магілёўская, Мінская вобл.)

- » - 16-я Смаленская (Смаленская, Віцебская вобл.) 1/510, 511; 3/127, 532; 6/188; 8/141, 487

- » - 17-я (Магілёўская вобл.) 5/601; 6/496; 8/141—142, 152, 173, 233, 234, 260; 9/15

- » - 18-я імя М. В. Фрунзе (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 510, 623; 5/43, 454; 6/33; 8/142—143; 9/492

- » - 19-я імя В. М. Молатава (Баранавіцкая вобл.) 4/195; 5/454; 6/445; 8/142, 143, 144, 228

- » - 20-я імя В. С. Грызадубавай (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/36; 8/143, 246, 292; 9/182

- » - 25-я імя П. К. Панамарэнкі (Мінская, Палеская вобл.) 2/130; 5/6; 7/225; 8/86, 143—144, 183, 262

- » - 27-я імя В. І. Чапаева (Мінская вобл.) 3/570; 4/382; 6/221; 7/225; 8/144, 178, 224, 239, 245; 9/64, 75; 12/167

- » - 27-я Нараўлянская імя С. М. Кірава (Палеская вобл.) 6/407; 7/432; 8/145; 12/175

- » - 32-я імя М. І. Калініна (Мінская вобл.) 3/262; 4/264; 5/526; 7/225; 8/145, 159

- » - 35-я (Магілёўская вобл.) 4/311; 6/496; 8/145, 232, 570; 9/325; 11/600

- » - 37-я Ельская (Палеская вобл.) 8/145—146, 250, 251, 252, 310; 10/244; 12/175

- » - 37-я імя А. Я. Пархоменкі (Мінская вобл.) 6/452; 7/225; 8/146, 149, 151, 153, 183; 11/80

- » - 47-я «Перамога» (Магілёўская вобл.) 1/437; 6/381, 496; 8/147, 233, 386

- » - 50-я Жыткавіцкая (Палеская вобл.) 3/518; 4/194; 8/147

- » - 61-я (Магілёўская вобл.) 2/560; 3/365; 6/29, 228, 496, 500; 8/135, 147—148, 330

- » - 64-я імя В. П. Чкалава (Мінская вобл.) 5/371; 6/452; 7/225; 8/148—149, 243; 9/149

- » - 95-я імя М. В. Фрунзе (Мінская вобл.) 1/409; 7/214, 225; 8/149, 158

- » - 99-я імя Дз. Ц. Гуляева (Мінская, Брэсцкая вобл.) 2/422; 7/225; 8/86, 146, 149—150, 151, 152, 280

- » - 99-я Калінкавіцкая (Палеская вобл.) 5/433; 8/131, 150, 152, 158, 196; 9/84; 11/592

- » - 100-я Глуская (Палеская вобл.) 6/188; 8/146, 149, 150—151, 153, 158

- » - 100-я імя С. М. Кірава (Мінская вобл.) 7/109, 225; 8/151, 153, 157, 159, 244; 9/64, 287; 10/54; 11/365

- » - 101-я Даманавіцкая (Палеская вобл.) 5/232; 7/211; 8/150, 151—152, 196

- » - 101-я імя Аляксандра Неўскага (Мінская вобл.) 4/83; 6/221; 7/145, 225; 8/149, 150, 152, 174, 262

- » - 115-я Горацкая (Магілёўская вобл.) 6/332; 8/54, 141—142, 152—153, 234

- » - 120-я (Магілёўская вобл.) 6/496, 7/21; 8/134, 153, 235; 11/600

- » - 121-я імя А. Ф. Брагіна Мінская вобл.) 7/225; 8/151, 153, 157, 159, 641

- » - 123-я імя 25-годдзя БССР (Палеская вобл.) 2/188; 7/94; 8/151, 153—154, 156, 158, 242, 247, 252, 262, 279, 333; 10/244; 12/175

- » - 125-я Капаткевіцкая (Палеская вобл.) 6/173, 208; 8/154—155, 156, 253; 9/544; 10/208

- » - 130-я Петрыкаўская (Палеская вобл.) 3/517; 8/155—156, 158; 9/544

- » - 130-я «Помста» (Магілёўская вобл.) 6/244, 496; 8/134, 156, 235; 11/600

- » - 150-я імя Ф. М. Языковіча (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/153, 155, 156, 199, 280; 11/604

- » - 161-я імя Р. І. Катоўскага (Мінская вобл.) 1/277; 6/172; 7/225; 8/37, 151, 153, 156—157, 159; 9/75

- » - 200-я імя К. К. Ракасоўскага (Мінская вобл.) 2/141; 7/225, 243; 8/157, 159; 10/434; 12/167

- » - 210-я Капаткевіцкая (Палеская вобл.) 6/188; 8/150, 153, 154, 157—158, 242, 252

- » - 225-я (Палеская вобл.) 8/149, 153, 158, 228; 10/44

- » - 225-я імя А. В. Суворава (Мінская вобл.) 1/409; 4/537; 5/283; 7/225; 8/149, 158, 178, 243; 9/64, 75; 10/66

- » - 258-я імя В. У. Куйбышава (Мінская вобл.) 7/225; 8/151, 158—159; 9/613; 10/38

- » - 300-я імя К. Я. Варашылава (Мінская вобл.) 3/570; 6/279; 7/225; 8/145, 157, 159, 173, 178; 9/287; 10/148; 12/167

- » - 760-я імя М. Беразоўскага (Магілёўская вобл.) 6/55; 8/159—160, 228, 388

- » - «25 гадоў БССР» (Баранавіцкая вобл.) 7/274; 8/165, 216; 9/615

- » - «Аляксея», гл. Партызанская брыгада імя А. Ф. Данукалава (Віцебская вобл.)

- » - Асвейская імя М. В. Фрунзе (Віцебская вобл.) 2/374; 3/127; 4/526; 6/178; 7/581, 582; 8/160—161, 198, 583; 10/180, 459; 12/175

- » - Багушэўская (Віцебская вобл.) 3/127; 8/161, 279; 10/95

- » - Багушэўская (2-га складу, Віцебская вобл.) 8/126, 161—162, 221, 570

- » - «Бальшавік» (Гомельская вобл.) 3/324, 538; 8/162—163, 228, 262

- » - «Беларусь» (Мінская вобл.) 7/225; 8/33, 163, 223, 248, 251, 256

- » - В. У. Бойкі, гл. Партызанская брыгада Багушэўская (Віцебская вобл.)

- » - «Буравеснік» (Мінская вобл.) 2/219; 7/31, 225, 243; 8/127, 163—164; 9/12

- » - «Граза» (Віцебская вобл.) 2/600; 3/127; 7/433; 8/164; 9/142, 221

- » - М. П. Гудкова (Віцебская вобл.) 3/127; 4/78; 5/44; 8/164—165, 221; 9/221

- » - «Дзядзькі Колі» (Мінская вобл.) 2/165, 167; 6/86, 261; 7/33, 225, 229, 578; 8/119, 166, 223, 241, 248; 10/293; 12/169, 170

- » - Добрушская імя І. В. Сталіна (Гомельская вобл.) 3/378, 538; 6/131; 8/166—167

- » - Дрысенская, гл. Партызанская брыгада 1-я Дрысенская (Віцебская вобл.)

- » - дыверсійная Беларуская імя У. І. Леніна (Віцебская, Вілейская вобл.) 2/174; 3/78, 127, 356; 6/416, 544; 8/120, 167, 487, 636; 9/445

- » - «Жалязняк» (Гомельская вобл.) 3/538, 539; 4/583; 8/163, 167—168, 194, 228, 234; 11/300

- » - «Жалязняк» (Мінская вобл.) 2/219, 509, 510; 4/194; 6/86, 617; 7/225, 229; 8/168—169, 252; 10/644; 11/115, 599

- » - «За Радзіму» (Вілейская вобл.) 3/78; 8/169—170; 10/644

- » - «За Радзіму» імя А. К. Флегантава (Мінская, Брэсцкая вобл.) 2/23, 422; 7/225; 8/120, 121, 139, 169—170, 217, 280; 10/594, 609, 628; 11/201, 617, 645, 651

- » - «За Радзіму» Лоеўская (Гомельская вобл.) 3/360, 538; 8/170, 214, 219; 9/529

- » - «За Савецкую Беларусь» (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 620—621; 5/43; 8/171, 206, 467

- » - «За Савецкую Беларусь» (Вілейская вобл., Куранецкі р-н) 2/581; 3/78; 8/171; 11/92

- » - «За Савецкую Беларусь» (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя К. К. Ракасоўскага (Віцебская, Вілейская вобл.)

- » - «За Савецкую Беларусь» (Віцебская вобл.) 3/127; 4/436; 6/480; 7/598; 8/171—172, 487; 9/89

- » - «За Савецкую Беларусь» (Мінская вобл.) 2/73; 5/428; 6/65; 7/225, 243, 296; 8/172, 228

- » - «Звязда» (Магілёўская вобл.) 2/560; 8/141, 172—173

- » - імя Аляксандра Неўскага (Баранавіцкая вобл.) 2/76, 136, 219; 6/364; 8/173

- » - імя Аляксандра Неўскага (Беластоцкая вобл.) 4/120; 8/173

- » - імя С. М. Будзённага (Вілейская вобл.) 1/167; 3/78; 7/239; 8/173—174; 11/34, 188

- » - імя С. М. Будзённага (Пінская вобл.) 1/354; 5/45, 432; 8/152, 174—175, 188, 243, 244, 262; 11/393

- » - імя К. Я. Варашылава (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 6/547; 8/175—176, 186, 211; 9/394; 11/380

- » - імя К. Я. Варашылава (Вілейская вобл.) 3/78; 6/147; 7/20, 547; 8/176—177; 10/644; 11/307, 568

- » - імя К. Я. Варашылава (Віцебская вобл.) 3/127, 535; 6/302; 8/177—178, 487; 11/159

- » - імя К. Я. Варашылава (Мінская вобл.) 5/415; 8/144, 145, 158, 159, 178; 10/434, 435; 11/578

- » - імя ВЛКСМ (Віцебская вобл.) 3/127; 4/473; 6/183; 8/178; 11/346

- » - імя газеты «Правда» (Мінская вобл.) 2/54; 6/28, 177; 7/225, 229, 243; 8/127, 178—179, 228; 12/169

- » - імя М. Ф. Гастэлы (Вілейская вобл.) 3/78; 6/617; 8/179; 10/321, 644

- » - імя Л. М. Даватара (Вілейская вобл.) 1/590; 3/78; 5/36; 8/176, 179—180, 202, 228, 330; 10/644; 11/342

- » - імя А. Ф. Данукалава (Віцебская вобл.) 2/219, 356; 3/127; 4/145; 6/544; 8/119, 130, 172, 180—182, 231, 262, 279, 487; 10/46; 11/75, 374; 12/166

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага, гл. Партызанская брыгада імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.)

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/43; 6/364, 486; 8/182, 200

- » - імя Ф. Э. Дзяржынскага (Брэсцкая вобл.) 2/422; 3/527; 4/551, 552; 6/605; 8/182—183, 198; 12/167

- » - імя Г. К. Жукава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 612; 3/296; 5/43; 6/33; 7/56; 8/183, 208, 209; 9/349

- » - імя Г. К. Жукава (Вілейская вобл.) 3/78; 8/183—184, 248, 280; 10/152, 644

- » - імя К. С. Заслонава, гл. Партызанская брыгада 1-я імя К. С. Заслонава (Віцебская вобл.)

- » - імя М. І. Калініна (Вілейская вобл.) 3/78, 381; 6/27; 8/132, 184, 204

- » - імя М. І. Калініна (Мінская вобл., Мінскі, Пухавіцкі, Рудзенскі р-ны) 8/185, 245

- » - імя М. І. Калініна (Мінская вобл., Плешчаніцкі р-н) 7/225, 554; 8/184—185; 11/566

- » - імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.) 3/127; 4/436; 5/456; 6/480, 568; 8/185—186, 191, 228, 487; 9/156; 10/209, 645; 11/73, 470

- » - імя Кастуся Каліноўскага (Беластоцкая вобл.) 2/272, 561, 624; 3/249; 7/579; 8/186

- » - імя С. М. Кірава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 617; 6/364; 8/175, 186—187, 211, 245; 9/524; 11/380

- » - імя С. М. Кірава (Мінская вобл., Халопеніцкі, Крупскі, Барысаўскі р-ны) 6/86; 7/225; 8/81, 187, 300, 630

- » - імя С. М. Кірава (Мінская вобл., Барысаўскі, Пухавіцкі, Рудзенскі, Чэрвеньскі р-ны) 2/165; 5/436; 7/225; 8/127, 187188

- » - імя С. М. Кірава (Пінская вобл.) 6/386; 8/188—189; 9/308

- » - імя В. У. Куйбышава (Пінская вобл.) 1/354; 7/269; 8/189190, 192

- » - імя М. І. Кутузава (Вілейская вобл.) 3/78; 7/263; 8/190, 211; 9/165

- » - імя М. І. Кутузава (Віцебская вобл.) 3/127, 160, 343; 8/121, 190—191; 9/202

- » - імя С. Г. Лазо (Смаленская вобл.) 8/233

- » - імя У. І. Леніна (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/213; 8/191, 199; 11/610, 627

- » - імя У. І. Леніна (Віцебская вобл.) 3/112, 127; 7/581; 8/185, 191—192, 487; 9/318, 530

- » - імя У. І. Леніна (Пінская вобл.) 2/616; 8/189, 192, 196, 228, 243, 244, 248

- » - імя Ленінскага камсамола (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 137; 3/360; 8/192—193, 313; 10/43; 11/380

- » - імя В. М. Молатава (Пінская вобл.) 3/435; 6/199; 8/193—194, 216, 221, 246; 11/386

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 3/338; 5/43; 8/195—196, 200

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Беластоцкая вобл.) 2/272; 5/37; 8/131—132, 196

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Брэсцкая вобл.) 2/422, 432; 6/156; 8/194, 247, 248, 251, 356; 10/486; 11/649, 651

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Гомельская вобл.) 2/124; 3/538, 539; 8/163, 167, 194, 234; 9/310

- » - імя П. К. Панамарэнкі (Мінская вобл.) 2/165; 5/154—155; 8/194—195, 223, 248; 7/225; 11/30

- » - імя П. К. Панамарэнкі Васілевіцкая (Палеская вобл.) 4/77; 8/150, 152, 196; 9/611

- » - імя К. К. Ракасоўскага (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 594; 4/105; 8/196—197

- » - імя К. К. Ракасоўскага (Віцебская. Вілейская вобл.) 3/78, 127; 6/213; 7/113, 496; 8/124, 160, 161, 180, 197—198, 202, 263, 280, 421; 9/88, 124, 156; 11/24

- » - імя Я. М. Свярдлова (Брэсцкая вобл.) 2/422; 8/183, 198—199; 11/616, 639

- » - імя І. В. Сталіна (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 229; 4/80; 5/43; 7/318; 8/182, 195, 199—200, 203

- » - імя І. В. Сталіна (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/213; 8/191, 199, 244; 11/581

- » - імя Суворава (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 3/312; 7/12; 8/122, 200, 216

- » - імя А. В. Суворава 1-я (Вілейская вобл.) 8/200—201, 223, 487; 10/492; 11/73

- » - імя А. В. Суворава 2-я (Вілейская вобл.) 1/590; 3/78; 4/134; 8/133, 201

- » - імя М. В. Фрунзе (Вілейская вобл.) 3/78; 4/525; 7/239, 259; 8/201—202, 241; 9/603; 11/184

- » - імя ЦК КП(б)Б (Вілейская вобл.) 3/78; 7/334; 8/176, 197, 202—203, 487, 636; 11/379

- » - імя В. І. Чапаева (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 6/174; 8/200, 203, 208; 9/558

- » - імя В. І. Чапаева (Брэсцкая вобл.) 2/422; 6/43; 8/203—204; 11/592, 606, 634

- » - імя В. І. Чапаева (Віцебская вобл.) 3/127; 5/430; 6/568; 7/137; 8/184, 204—205, 225, 487

- » - імя В. І. Чапаева (Гомельская вобл.) 3/538; 5/508; 8/205; 10/145

- » - імя В. І. Чапаева (Мінская, Беластоцкая вобл.) 2/272; 7/81, 225, 317; 8/131, 205—206; 11/337

- » - імя В. 11, Чкалава (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 594; 5/43, 212; 7/229; 8/206—207, 224, 240

- » - імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола (Віцебская вобл.) 3/127; 6/544; 8/121, 178, 207, 397; 9/79

- » - імя М. А. Шчорса (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 5/43; 6/33, 289; 8/207—208

- » - імя М. А. Шчорса (Гомельская вобл.) 2/76; 3/538; 8/207; 11/505

- » - імя М. А. Шчорса (Магілёўская, Мінская вобл.) 2/165, 219; 4/194, 240; 6/496; 7/225, 229, 243; 8/208, 217, 223, 588; 10/643; 12/170

- » - «Камсамолец» (Баранавіцкая вобл.) 2/136; 4/190; 6/176; 7/56, 105; 8/208—209

- » - «Кастрычнік» (Вілейская вобл.) 3/78; 8/209, 487; 11/507, 514

- » - А. М. Крыўскага (Віцебская вобл.) 8/209—210

- » - Лагойская «Бальшавік» (Мінская вобл.) 1/336; 7/33; 8/210

- » - Лельчыцкая (Палеская вобл.) 4/130; 6/301, 372; 8/210

- » - Ленінская (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 462; 3/327; 6/215, 547; 8/175, 186, 210—211; 9/524, 588; 11/300

- » - Лепельская імя І. В. Сталіна (Віцебская вобл.) 3/127; 5/427, 525; 6/232; 8/211—212, 225, 487; 11/560

- » - Лёзненская (Віцебская вобл.) 3/217; 5/594; 8/119, 181, 212—213; 11/285, 374

- » - Мазырская імя Аляксандра Неўскага (Палеская вобл.) 4/444; 5/64, 592; 8/44, 210, 213—214; 11/637

- » - «Мсцівец» (Гомельская вобл.) 2/159; 3/538; 8/214, 219; 11/254

- » - «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага (Мінская вобл.) 2/219, 597; 6/86, 177, 424; 8/33, 171, 173, 179, 214—215, 242, 247, 386; 10/172; 12/169

- » - М. М. Нікіціна (Мінская вобл.) 4/586; 7/225, 516; 8/215, 279

- » - «Няўлоўныя», гл. «Няўлоўныя»

- » - Ф. І. Паўлоўскага, гл. Партызанская брыгада 123-я імя 25-годдзя БССР (Палеская вобл.)

- » - «Перамога» (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 461; 624; 5/183; 8/211, 215—216; 11/380

- » - Першамайская (Баранавіцкая вобл.) 2/136, 280; 4/190; 5/64, 202; 7/12; 8/165, 200, 216; 11/380

- » - Пінская (Пінская вобл.) 8/193, 216—217, 440, 561; 11/366

- » - «Полымя» (Мінская вобл.) 7/225, 243; 8/169, 217; 10/594; 11/300

- » - М. С. Пруднікава, гл. «Няулоўныя»

- » - «Разгром» (Мінская вобл.) 2/86, 165; 5/21; 6/34, 249, 283; 7/225; 8/208, 217—218, 228; 10/643; 12/170

- » - Расонская імя І. В. Сталіна (Віцебская вобл.) 2/20, 613; 3/127; 6/213, 261; 7/581, 582; 8/119, 197, 218—219, 247, 248; 9/122, 124; 12/175

- » - Рэчыцкая імя К. Я. Варашылава (Гомельская, Палеская вобл.) 1/345; 8/35, 214, 219—220, 247; 9/280

- » - «Савецкая Беларусь» (Брэсцкая вобл.) 2/422, 432; 4/551; 552; 8/194, 220, 247

- » - «Савецкая Беларусь» (Пінская вобл.) 8/193, 220—221; 9/610; 10/335

- » - Сенненская (Віцебская вобл.) 3/127; 6/471; 8/161, 164, 221—222; 10/153

- » - Сіроцінская, гл. Партызанская брыгада імя С. М. Кароткіна (Віцебская вобл.)

- » - «Смерць фашызму» (Віцебская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя В. І. Чапаева (Віцебская вобл.)

- » - «Смерць фашызму» (Мінская вобл.) 2/165; 4/216; 7/225; 8/119, 222, 223, 245; 10/239

- » - «Спартак» (Вілейская вобл.) 2/364; 3/78; 5/45; 6/147; 7/547; 8/77, 128, 200, 222—223, 279; 10/644

- » - «Спартак», гл. Партызанская брыгада імя А. В. Суворава 1-я

- » - «Стары» (Мінская вобл.) 2/165; 7/225; 8/163, 195, 222, 223—224, 645; 12/169

- » - «У імя Радзімы» (Беластоцкая вобл.) 2/272; 8/144, 224, 248, 280

- » - «Уперад» (Баранавіцкая вобл.) 2/462; 6/364; 8/173, 206, 224—225

- » - «Уперад», гл. «Уперад»

- » - Чашніцкая («Дубава») (Віцебская вобл.) 2/132; 3/127; 4/307; 5/525; 6/86, 232; 8/170, 204, 211, 212, 225—226, 279; 10/54

- » - «Чырвоны сцяг» (Мінская вобл.) 2/23; 5/428; 6/176; 7/225; 8/226—227

- » - «Чэкіст» (Магілёўская вобл.) 2/219, 460; 5/591; 6/496; 8/137, 227, 229, 230, 231, 232, 279; 9/40; 10/160; 11/42, 330; 12/172

- » - Ф. С. Шляхтунова (Вілейская вобл.), гл. Партызанская брыгада імя Л. М. Даватара (Вілейская вобл.)

- » - «Штурмавая» (Вілейская, Мінская вобл.) 1/332; 4/505; 6/86, 240; 7/5, 225, 229; 8/227; 9/367; 10/169; 12/169

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)