1. Тое, што кладзе пачатак чаму‑н., з’яўляецца першаасновай чаго‑н. Першакрыніца жыцця.
2. Першая асноўная крыніца якіх‑н. звестак; арыгінальны, асноўны твор у якой‑н. галіне. Даследаванне па першакрыніцах. Першакрыніцы марксізма-ленінізма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Bonum initium est dimidium facti
Добры пачатак ‒ палова справы.
Хорошее начало ‒ половина дела.
бел. Пачын даражэй за грошы. Самае цяжкае ‒ пачатак.
рус. Лиха беда начало. Доброе начало полдела откачало. Почин дороже денег. Всё дело в почине. Лиха беда полы шинели завернуть, а там пошёл.
фр. A moitié fait qui commence bien (Наполовину сделано, что хорошо начинается). Heureux commencement est la moitié de l’œuvre (Счастливое начало ‒ половина дела).
англ. Well begun, half done (Хорошее начало ‒ половина дела).
нем. Guter Anfang ist die halbe Arbeit (Хорошее начало ‒ половина дела). Wohl angefangen ist halb getan (Хорошо начал ‒ половину сделал).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
са́ма, часц.
1.Ужыв. ў спалучэнні з якаснымі прыслоўямі для абазначэння найвышэйшай ступені.
С. менш прапушчана ўрокаў у першым паўгоддзі.
2. У спалучэнні з дзеясловамі выражае самы пачатак чаго-н., якога-н. дзеяння.
С. што пачыналі касьбу.
3. У канструкцыях са знач.: у самую пару, у самы раз, у гэты час, якраз цяпер.
С. раслі грыбы.
С. пайсці за горад на прагулку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насе́нне, -я, н.
1. Зачатак вышэйшых раслін, які складаецца з зародка і абалонкі; семя, зерне.
Н. развіваецца з семязавязі.
2.зб. Зярняты раслін, прызначаныя для пасеву.
Н. жыта.
3.перан.Пачатак чаго-н.; тое, што мае ўплыў, уздзеянне.
Пасеяць у сэрцы добрае н.
4.перан. Нашчадкі каго-н. (разм.).
|| прым.насе́нны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Насенная бульба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
архео́рніс
(ад гр. arche = пачатак + ornis = птушка)
разнавіднасць археаптэрыкса, якую раней лічылі самастойным родам старажытных птушак
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
архі-
(гр. archi-, ад arche = пачатак)
прыстаўка, якая абазначае старшынства, вяршэнства або найвышэйшую ступень чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
архітра́ў
(фр. architrave, ад гр. arche = пачатак + лац. trabs = бэлька)
архіт. галоўная бэлька, ніжняя частка антаблемента.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
прымо́рдый
(лац. primordium = узнікненне)
нерасчленены пачатак ліста ў выглядзе грудка або валіка на конусе нарастання парастка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Vórhalle
f -, -n вестыбю́ль; цвінта́р (каля царквы); перан.пача́так чаго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Vórspiel
n -(e)s, -e
1) прэлю́дыя, уверцю́ра
2) прало́г, пача́так
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)