ляту́чы, -ая, -ае.
1. Здольны лятаць, насіцца ў паветры.
Лятучыя воблакі.
Лятучае насенне.
2. Здольны хутка перамяшчацца з месца на месца.
Л. атрад.
3. спец. Які хутка выпараецца, хутка праходзіць.
Лятучыя кіслоты.
Л. вірус.
4. перан. Які праводзіцца тэрмінова і хутка.
Л. сход.
Л. рэйд.
|| наз. ляту́часць, -і, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Няпэ́ўны ’недабраякасны (пра насенне)’ (Сл. ЦРБ), ’ненадзейны, нявызначаны’ (Касп.), няпе́ўны (непевний) ’неверагодны, ненадзейны’ (Нас., Юрч. НВС), няпеўны, ніпе́ўны ’няякасны (пра расліны і насенне); слабасільны (пра дзіця)’ (Мат. Гом.), ніпеўны ’кволы, хваравіты, слабы; нядобры, няўдалы’ (магіл., Нар. словатв.; глус., парыц., Янк. Мат.). Як і літаратурная няпэ́ўны ’нявызначаны, неакрэслены, ненадзейны’ (ТСБМ), ад пэ́ўны (гл.). Фантастычна Фёдарава (Вопросы диалектологии и истории языка. Душанбе, 1984, 91) — з комі нюп ’пакаты, нізкі (пра плечы)’, нюпусьны ’спасці (пра бакі), падвесці (жывот)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зяло́ 1, ‑а, н.
Назва восьмай літары (ѕ) царкоўнаславянскай і старой рускай азбукі, якая абазначае, як і літара зямля (з), гук «з».
зяло́ 2, ‑а, н.
Насенне пустазелля ў збожжы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Малосей, палес. моло́сей ’малако ў рыб’ (Крыв.). Да малача́й 7 (гл.). Другая частка слова ‑сей пад уплывам народнай этымалогіі ад сеяць (насенне) > ’сеяць семя ў час нерасту’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мінда́ль, ‑я і ‑ю, м.
1. ‑я. Род раслін сямейства ружакветных з пладамі ў выглядзе арэхаў авальнай формы.
2. ‑ю, зб. Плады гэтага дрэва.
3. ‑ю, зб. Насенне пладоў гэтага дрэва.
[Ад грэч. amygdalus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маткі́, ма́ткі, моткі́ ’жаночыя каноплі, у якіх ёсць насенне’ (Янк. 1, Уладз., ТС, Ян.; лід., Сцяшк. Сл.). Рус. кур. матка ’жаночыя каноплі’. Да ма́тка 1. Гл. таксама мацяркі́ ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кедр, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Хвойнае вечназялёнае дрэва. Ліванскі кедр. Гімалайскі кедр. // Распаўсюджаная народная назва некаторых відаў хвоі, якія даюць ядомае насенне — арэшкі. Сібірскі кедр.
2. ‑у. Драўніна гэтага дрэва.
[Грэч. kedros.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ту́флі, ‑фель і фляў; адз. туфель, ‑фля, м.
Абутак, які закрывае нагу не вышэй шчыкалаткі. Парусінавыя туфлі. □ Да туфляў ліпнуць збітыя пялёсткі люцікаў і нейкае яшчэ зусім зялёнае травяное насенне — круп[ы]. Кірэйчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ко́фе ’трапічнае дрэва або куст сямейства марэнавых’, ’насенне гэтага дрэва’, ’напітак, прыгатаваны з гэтага насення’ (гал. koffee з араб.) (ТСБМ). Запазычанне праз рус. кофе з англ. cofee (Шанскі, 2, 8, 361).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́крыўны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да покрыва; які з’яўляецца покрывам, служыць для пакрывання чаго‑н. Покрыўная тканка. Покрыўны трыкатаж.
2. Спец. Сельскагаспадарчыя расліны, пад якія падсяваюць насенне шматгадовых траў. Покрыўныя культуры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)