мане́ж, ‑а, м.
1. Павее або абгароджанае месца для верхавой язды.
2. Арэна цырка.
3. Памяшканне або месца для коннага прывода малатарні, ваўначоскі і пад. Бірыла ішоў .. у манеж, дзе ўпрагаліся ў малатарню коні. Чорны. Каля гумна на манежы хадзілі наўкруга дзве пары коней, а ў сярэдзіне раўла малатарня. Лобан.
4. Невялікая пераносная загарадка для дзяцей, якія пачынаюць хадзіць.
[Фр. manège.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскава́цца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; ‑куёмся, ‑куяцеся; зак.
1. Вызваліцца ад кайданоў, зняўшы іх з сябе. // Вызваліцца ад лёду, снегу. З гор пальюцца перавалы, Раскуюцца рэчкі з шумам. Колас.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Згубіць падковы (падкову), вызваліцца ад падкоў. Затое была кузня і знайшлася работа: за вясну раскаваліся коні і пазбіваліся шыны на колах. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спа́раны 1, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад спарыць 1.
2. у знач. прым. Аб’яднаны ў пару для сумеснай працы, дзеянняў; здвоены. Па калодкі вязлі калёсы ў жыдкую гразь, пагражаюча рыпелі ў калдобінах восі, і змораныя, спараныя коні ледзь цягнулі драбінкі. Нікановіч.
•••
Спараная язда гл. язда.
спа́раны 2, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад спарыць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
масць ж., в разн. знач. масть;
ко́ні адно́й ма́сці — ло́шади одно́й ма́сти;
хадзі́ць у м. — карт. ходи́ть в масть;
◊ пад м. — в масть, к ма́сти;
адно́й ~ці — одно́й ма́сти;
любо́й ~ці — любо́й ма́сти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пупры́ца ’дэталь у жорнах у выглядзе металічнай планкі, наезджанай на шпянёк, на якой трымаецца верхні камень’ (Скарбы; свісл., Шатал.), пупрыця ’тс’ (драг., Жыв. сл.), пярпліца ’тс’ (рас., Шатал.). Гл. папрыца, парпліца; паводле Банькоўскага (2, 497), польск. paprzyca ’тс’ гукапераймальнага паходжання (узыходзіць да *pur‑pur‑); малаверагоднае па лінгвагеаграфічных прычынах запазычанне з літ. pumpurikė, pumpurytė, памянш. ад pumpurė, pumpurė ’жалезная планка на верхнім камяні жорнаў, куды ўстаўляецца млён; вось, на якой трымаецца верхні камень’ (насуперак Лаўчутэ, Балтизмы, 49). Калі прыняць у якасці зыходнай форму з пуп‑, то магчыма ўзвесці да *ррръ ’пуп’, параўн. балю пьп ’кол у сярэдзіне току, да якога прывязаны коні, што ходзяць па кругу, малоцячы збожжа; стажар’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́на ж., в разн. знач. пе́на; (лошадиный пот — ещё) мы́ло;
мы́льная п. — мы́льная пе́на;
п. на хва́лях — пе́на на волна́х;
ко́ні ў пе́не — ло́шади в мы́ле;
◊ з пе́най на губа́х — с пе́ной у рта
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гарцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак.
1. Па-маладзецку ездзіць верхам, красуючыся спрытнай пасадкай. Па вуліцах усюды гарцавалі — красаваліся на конях хвацкія камбрыгі і начштабы са сваімі «світамі», разведчыкі, сувязныя. Мележ. // Гулліва бегчы або тупаць, падскокваць на месцы (пра каня). Гарцавалі пародзістыя.. коні, фыркалі, грызлі цуглі, камякамі падала пена. Гурскі.
2. Разм. Бегаць, скакаць. Цыбаты падлетак, падскокваючы і выбрыкваючы, гарцаваў па тратуары. Самуйлёнак.
[Польск. harcovac з венг.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
леў 1, льва (ільва), м.
1. Буйны драпежнік сямейства кашэчых з кароткай жаўтаватай поўсцю і пышнай грывай у самцоў. Дзесьці забрахала гіена, і здалёку пачуўся рык ільва. Маўр.
2. перан. Той (тое), хто (што) вызначаецца магутнай сілай, смеласцю, адвагай і пад. Не коні, а львы.
•••
Марскі леў — марская жывёліна сямейства вушатых цюленяў.
леў 2, лёва, м.
Грашовая адзінка Народнай Рэспублікі Балгарыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажа́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да пажару. Пажарны дым. Пажарная каланча. // Прызначаны для тушэння пажару. Пажарная каманда. Пажарная машына. □ [Варанецкі] выбег на вуліцу і з ходу ўсчапіўся на пажарную бочку, якую коні імчалі міма варот. Дуброўскі. // Абсталяваны ўсім неабходным для тушэння пажару. Пажарны двор. Пажарная часць.
2. у знач. наз. пажа́рны, ‑ага, м. Работнік пажарнай каманды.
•••
Пажарнае дэпо гл. дэпо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераме́на, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пераменьваць — перамяніць.
2. Замена аднаго другім. Дзедава настаўленне было доўгім. Усе яго часткі вялі да таго, каб коні не адчулі перамены гаспадара-даглядчыка. Ермаловіч.
3. Змена, паварот да чаго‑н. іншага. Яшчэ адна вялікая перамена сталася з Лукавіцыным — ён стаў шчырым беларусам. Крапіва.
•••
Перамена дэкарацый — пра змену абставін, агульнага выгляду чаго‑н. і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)