Лучок1 ’наморднік для цяляці’ (ТС), ’вілачкі ля касы, якія падбіраюць пры касьбе скошаныя расліны (грэчку, віку, ячмень)’ (Юрч., Сцяшк., ТС) — першапачаткова быў лучок, на які магло быць нацягнута палатно для адкідвання збожжавых (в.-дзв.; Шатал., Шат.) ’чаўнок для вязання сетак’ (Дэмб. 2). Да лук1 (гл.).
Лучок2 ’лучка, лука, утвораная загібам ракі’ (Бяльк.), ’невялікі залом, выступ берага ў малой рэчцы’ (слаўг., Яшк.). Да лука́ (гл.). Канчатак аформлены пад уплывам лужок < луг (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
plumb
[plʌm]1.
n.
адве́с -у m., грунтва́га f.
out of plumb or off plumb — непрастаста́ўны, невэртыка́льны, касы́
2.
adj.
1) прастаста́ўны, вэртыка́льны
2) абсалю́тны, я́ўны
3.
adv.
1) вэртыка́льна
2) informal ца́лкам; дакла́дна
4.
v.
1) ме́раць глыбіню́
2) прані́кнуць у глыбіню́(напр. таямні́цы)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
папаўне́ннен.
1. Ergänzung f -, -en, Áuffüllung f -, -en; Erwéiterung f -, -en (пашырэнне);
папаўне́нне ка́сы Kássenauffüllung f;
папаўне́нне гардэро́ба die Ernéuerung der Garderóbe;
2.вайск. (дзеянне) Áuffüllung f, Ergänzung f;
папаўне́нне боепрыпа́саміÁuffüllung der Munitión;
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Bestánd
m -(e)s, Bestände
1) склад, саста́ў; стан
2) наяўнасць (ка́сы); фоны́, запа́с
3) трыва́ласць; цэ́ласнасць
~ háben, von ~ sein — быць трыва́лым
4) с.-г. пагало́ўе
5) лес. (леса)насаджэ́нне; дрэвасто́й
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Латы́ш1 ’прадстаўнік асноўнага насельніцтва Латвіі’ (ТСБМ), прым. латышскі (ТСБМ), латыські (Касп.). Укр.лати́ш, рус.латы́ш, польск.łotysz, чэш.Lolyš. У бел. і ўкр. антрапаніміі сустракаюцца асновы з ла‑ і ло‑. Узыходзіць да лат.latvieši ’латышы’ (< latvietis), літ.lãtvis, якія паходзяць ад назвы р. Late (Мікала, Slavia, 15, 162; Фасмер, 2, 466).
Латы́ш2 ’вялікі збан з адной ручкай’ (Сл. паўн.-зах.). Да этноніма латыш (відавочна, форма збана пашырылася з Латвіі). Параўн. назву касылітоўка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тыльё ‘тупы бок касы’ (Чуд.), ‘тыльная частка нажа’ (ТС), тыллё ‘лязо нажа’ (Касп., Мат. Маг.) — адносна апошняга Станкевіч мяркуе, што гэта старана, процілеглая лязу (Стан., 1173), аднак фіксацыя ў розных населеных пунктах пярэчыць гэтаму меркаванню. Да тыл (гл.); змена семантыкі, магчыма, звязана з мясцовай трансфармацыяй зыходнага слова ў дыял.тул, гл. Сюды ж памянш.-ласк. ты́льечко ‘паркан’ (Доўн.-Зап., Пін.), параўн. тыльна сцяна ‘глухая сцяна з цэлых бярвёнаў, прасла’ (ЛА, 4), магчыма, першапачаткова ад тын, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАЛЬНІ́ЧНАЯ КА́СА,
орган страхавання рабочых на прадпрыемствах Рас. імперыі на пач. 20 ст. Паводле закону «Аб абавязковым страхаванні рабочых ад няшчасных выпадкаў і на выпадак хваробы» (1912) бальнічная каса магла быць заснавана пры наяўнасці на прадпрыемстве 200 чл. (калі было менш — стваралася агульная каса для рабочых некалькіх прадпрыемстваў). У 1914 у Віленскай, Віцебскай, Гродзенскай, Мінскай і Магілёўскай губ. было 99 бальнічных кас (39 тыс.чл.). Штомесяц чл.касы плацілі ўзнос у памеры 2—3% ад сумы заробку, уладальнік прадпрыемства ўносіў 2/3 сумы ад узносаў рабочых. З гэтых сродкаў хворыя атрымлівалі дапамогу ў памеры 25—50% сярэдняга заробку (але не больш як на працягу 26 тыдняў). Жанчынам выдавалі дапамогу па цяжарнасці ад палавіны да 2/3 заробку на працягу 4 тыдняў да родаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кляпец1 ’клявец’ (Мат. Гом.). Клявец (гл.) выкарыстоўваўся для кляпання касы, таму па аналогіі яго маглі назваць таксама кляпец.
◎ Кляпе́ц2 ’рыба Abramis sapa’ (Дэмб. II). Укр.клепець, рус.клепец ’тс’, польск.klepiec ’тс’, серб.-харв.klebica ’тс’. Магчыма, да кляпацьз, маючы на ўвазе плоскую форму цела гэтай рыбы (ЕСУМ, 2, 459). Параўн. з пункту погляду семантыкі Каламіец, Рыбы, 11–12. Але больш верагодным здаецца паходжанне ад клепацы, маючы на ўвазе выпуклыя вочы рыбы, якая мае рускую назву глазан (Дэмб. 2, 551).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Літоўка1 ’від касы’ (лід., Сцяшк.), зах.- і паўн.-рус.литовка ’розныя віды кос’. Названа (першапачаткова) паводле месца выпуску. Да літва́ (гл.). Іншыя матывацыі гл. Непакупны, Связи, 155–157. Параўн. таксама Слаўскі, 4, 300–301.
Літоўка2 ’доўгая сцірта сена’ (гродз., Сцяшк.). Рус.цвяр., наўг.литви́н ’сцірта аўса’, ’доўгая сцірта аўса’. Да літва́ (гл.). Аналагічна палес.ляшок ’укладка з 10 снапоў’ — лях ’паляк’ (паводле этноніма).
Літоўка3 ’літаванне, пайка’ (Нас.). Да літава́ць (гл.). Насовіч (269) памылкова адносіць да літ.laitus ’клей’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насо́к, ‑ска, м.
1. Пярэдняя частка абутку, панчох і пад. Востры насок бота.// Пярэдняя частка ступні. [Андрэй] то кідаўся ўпрысядкі, то ўздымаўся на наскі і хвацка ішоў за дзяўчынай.Дуброўскі.Зарэцкі падняўся з крэсла, паківаўся на насках і выйшаў з пакоя.Хомчанка.
2. Пярэдняя частка якога‑н. прадмета (звычайна вузкая). Насок напільніка. □ Пракос ад пракосу аддзяляўся густою бародкаю травы, якое не падцінаў насок касы...Гартны.
3.Памянш.да нос; маленькі нос.
4.пераважнамн. (на́скі, ‑оў). Тое, што і шкарпэткі. Шура разувае чаравік, здымае .. насок.Навуменка.Ён пакаваў чамадан, а яна спяшалася давязаць яму наскі.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)