са (гл. з), прыназ. з Р, В і Т.
Ужыв. замест «з» перад словамі, якія пачынаюцца са збегу зычных, дзе першымі з’яўляюцца «с», «з», «ж», «ш», «м», напр.: са стала, са зруба, са жменьку, са шчыта, са мной.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Qui pro quo
Адзін замест другога/Гэты замест таго.
Один вместо другого/Этот вместо того.
бел. Гэты пра воз, а той пра коз. Хто ў боб, хто ў гарох. Хто ў лес, хто па дровы.
рус. Я говорю про Ивана, а ты про болвана. Я не о том пел, а ты не о том слушал. Ты ближе к делу, а он про козу белу. Кто про Фому, кто про Ерёму. Кто в лес, кто по дрова.
фр. L’un tire à hue et l’autre à d’a (Один тянет вкривь, другой вкось).
англ. I speak of cheese and you of chalk (Я говорю о сыре, а ты про мел).
нем. Der eine sagt hü, der andere hoff (Один говорит хю, другой хоф).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
абмяня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
1. Аддаць адно што-небудзь і атрымаць замест яго другое. Абмяняць насенне. Абмяняць кніжкі ў бібліятэцы. // Спец. За адзін тавар атрымаць іншы такой самай вартасці. Абмяняць тавар на тавар.
2. Памылкова ці наўмысна ўзяць чужую рэч замест сваёй. У гардэробе абмянялі паліто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіне́кдаха, ‑і, ДМ ‑дасе, ж.
Стылістычны прыём, калі назва часткі, прыватнага выкарыстоўваецца замест назвы цэлага, агульнага і наадварот (напрыклад: «галава» замест «чалавек» і пад.), а таксама слова і зварот, ужытыя такім чынам. Разваламі часам называліся самі сані — характэрны прыклад сінекдахі: назва часткі прадмета пераносіцца на ўвесь прадмет. «Помнікі».
[Грэч. synekdochē — суаднясенне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сарбі́т, ‑у, М ‑біце, м.
Рэчыва, якое атрымліваецца з, глюкозы і ўжываецца замест цукру ў харчаванні хворых на дыябет.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкупі́ць, -куплю́, -ку́піш, -ку́піць; -ку́плены; зак., што.
1. Атрымаць права на што-н., заплаціўшы грошы; узяць на водкуп; купіць (уст.).
А. увесь ураджай.
2. Купіўшы што-н., аддаць замест сапсаванага, згубленага (разм.).
А. кнігу.
|| незак. адкупля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
засла́бы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Слабаваты, слабейшы, чым трэба. Замест тых двух сяброў, што заслабыя для рызыкі, ёсць новы, дужы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́люшка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Дробная касцістая рыба з калючкамі на спіне і брушку замест плаўнікоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ува, прыназ. з М.
Ужываецца замест прыназоўніка «у» перад словамі «мне», «усіх», «усім», напрыклад: ува мне, ува ўсіх, ува ўсім.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штоно́чы, прысл.
Тое, што і штоноч. Пахана, замест таго, каб спаць у хаце, сядзела штоночы ў млыне на мяшках. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)