тума́ннасць, ‑і, ж.

1. Густы туман 1 (у 1 знач.).

2. У астраноміі — вялікая колькасць зорак у адным месцы, якія знаходзяцца далёка ад зямлі і маюць выгляд туманных светлых плям. Галактычная туманнасць. // Пэўная фаза ў развіцці астранамічнага цела, якое знаходзіцца ў газападобным стане. Адсюль можна вывучаць зоркі-гіганты, зоркі-караблікі, нават далёкія газавыя туманнасці. Гамолка.

3. Уласцівасць туманнага (у 2–4 знач.). Верш гэты адпавядаў настроям маладых настаўнікаў і захапляў іх сваёю рамантычнаю туманнасцю. Колас. Але гэтая няяснасць, туманнасць доказаў якраз і трывожылі Апейку больш за ўсё. Мележ.

•••

Планетарныя туманнасці — вялікая колькасць разрэджанага галактычнага газу ў форме круглага або авальнага дыска з зоркай вельмі высокай тэмпературы ў цэнтры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

visit​2 [ˈvɪzɪt] v.

1. наве́дваць, адве́дваць; захо́дзіць (да каго-н.); хадзі́ць, е́здзіць, быва́ць;

visit foreign countries е́здзіць за мяжу́;

I hope to visit London. Я спадзяюся пабываць у Лондане;

go visiting хадзі́ць у го́сці;

I’m just visiting here. Я тут праездам;

visit (with) AmE гасці́ць, гасцява́ць; спыня́цца, часо́ва знахо́дзіцца (у каго-н.);

This is a place never visited by the sun. Гэта месца, куды ніколі не заглядвае сонца.

2. знаёміцца. агляда́ць;

visit a new housing project знаёміцца з но́вым будаўні́чым прае́ктам

3. AmE (with) пагавары́ць, пабала́каць (з кім-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

за..., прыстаўка.

I. Утварае дзеясловы са знач.:

1) пачатак дзеяння, напр.: заапладзіраваць, захварэць, закрычаць, заспяваць, забегаць, замахаць;

2) закончанасць, вынік дзеяння або стану, напр.: забяліць, завязаць, запакаваць, засохнуць, зацвярдзець;

3) выхад дзеяння за межы звычайнага або дапушчальнага, напр.: забавіцца, загаварыцца, захваліць;

4) распаўсюджанне дзеяння за якія-н. межы, напр.: заехаць (за дом), зайсці (за сцяну), заслаць (на край свету);

5) адхіленне ўбок ад асноўнага напрамку руху з кароткачасовым спыненнем, напр.: забегчы, заехаць, заглянуць (да знаёмых).

II. Утварае назоўнікі, прыметнікі, прыслоўі са знач.: які знаходзіцца на тым баку чаго-н., ззаду або за межамі чаго-н., напр.: заакіянскі, завуголле, загарадны, задворкі, залетась, заўчора.

III. Утварае якасныя прыметнікі і прыслоўі і абазначае перавышэнне якасці, напр.: завельмі, завузкі, завялікі, замнога, занадта.

IV. Утварае прыслоўі са знач.: у межах таго перыяду, які называецца словам без прыстаўкі; да наступлення новага перыяду, напр.: замалада, засветла, зацемна, зацепла.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

high​2 [haɪ] adj.

1. высо́кі;

a high ground высо́кае ме́сца, узвы́шша

2. высо́кі; які́ знаходзіцца на вышыні́, наве́рсе;

a high shelf высо́кая палі́ца

3. вялі́кі; бо́льшы, чым звыча́йна;

a high pulse больш ча́сты пульс

4. (in) насы́чаны, з высо́кай ко́лькасцю (чаго-н.);

food high in protein е́жа з вялі́кай ко́лькасцю бялку́

5. вышэ́йшы, высокапаста́ўлены; вярхо́ўны;

a high rank вышэ́йшы чын

6. дарагі́, высо́кі (пра цану, стаўкі і да т.п.);

Living is high here. Жыццё тут дарагое.

7. які́ знаходзіцца ў разга́ры;

high summer разга́р ле́та

8. (on) мо́цна п’я́ны; ачмурэ́лы, адурэ́лы ад нарко́тыкаў;

get high ап’яне́ць, адурэ́ць (ад алкаголю, наркотыкаў і да т.п.)

♦

be/get on your high horse infml ва́жнічаць, трыма́цца фанабэ́рліва;

have a high old time dated, infml до́бра право́дзіць час;

high and dry

1) вы́кінуты або́ вы́цягнуты на бе́раг (пра судна)

2) пакі́нуты ў бядзе́;

high and mighty infml пага́рдлівы, фанабэ́рлівы, ганары́сты, напы́шлівы; улада́рны;

high as a kite infml мо́цна ўзбу́джаны пад уплы́вам алкаго́лю або́ нарко́тыкаў;

high days and holidays фестыва́лі або́ і́ншыя ўрачы́стасці;

smell/stink to high heaven infml

1) мець мо́цны непрые́мны пах, смярдзе́ць

2) быць несумле́нным, крываду́шным або́ амара́льным чалаве́кам

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

verhálten

*

I

1.

vt стры́мліваць (смех, слёзы); затры́мліваць (дыханне)

den Schritt ~ — запаво́ліць крок

2.

vi кры́ху адпачы́ць

3.

(sich)

1) паво́дзіць сябе́, трыма́ць сябе́

sich ábwartend ~ — чака́ць

2) знахо́дзіцца ў стане́, ісці́ (пра справы)

3) (zu D) ста́віцца (да каго-н., чаго-н., як-н.)

II

a зато́ены (пра ўсмешку, гнеў)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

wo

1.

adv дзе

von ~ — (aus) адку́ль

~ ist es? — дзе гэ́та (знахо́дзіцца)?

2.

сj

1) разм. калі́

der Tag, ~ ich krank war — дзень, калі́ я быў хво́ры

2) като́ры, той, дзе

das Haus, ~ ich wóhne — дом, дзе я жыву́

3.

int разм.:

ach wo!, i wo! — куды́ там!, вось яшчэ́!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

свабодны прыметнік

  1. Які карыстаецца свабодай.

    • Свабодныя народы.
    • Свабодная праца.
    • Свабодныя рэспублікі.

  2. Незалежны, не звязаны ні з кім якімі-н. абавязкамі, адносінамі.

    • С. мастак.

  3. Які не ведае перашкод, абмежаванняў, не адчувае сораму.

    • Надта свабодныя паводзіны.

  4. Які працякае, адбываецца лёгка, без замінак.

    • Свабоднае дыханне.
    • Свабодныя рухі рукамі.
    • Свабодна (прыслоўе) гаварыць на кітайскай мове.

  5. Нікім або нічым не заняты; вольны.

    • Свабоднае месца ў партэры.
    • Свабодная кабіна з тэлефонам.
    • Свабодныя рукі (нічым не занятыя).

  6. Раскошны, не цесны.

    • Свабоднае паліто.
    • У тэатры прыгожа і свабодна (прыслоўе).

  7. Які не знаходзіцца ў дадзены момант у карыстанні.

    • Свабодныя грошы.

  8. Які ні да чаго не прымацаваны.

    • С. канец ланцуга.

  9. свабодна, прыслоўе: Проста, лёгка, без цяжкасцей (размоўнае).

    • Тут с. можна памясціцца.
    • У горадзе, бывала, с. купіш патрэбную рэч.

|| назоўнік: свабоднасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

ступень назоўнік | жаночы род

  1. Мера праяўлення якой-н. якасці, дзеяння і пад., параўнальная велічыня чаго-н.

    • С. падрыхтоўкі да ўборкі ўраджаю.
    • У значнай ступені.
    • У нейкай ступені (часткова).

  2. пераноснае значэнне: Этап у развіцці, здзяйсненні чаго-н.

    • С. развіцця эканомікі.

  3. з парадкавы лічэбнік лічэбнік: Разрад, падраздзяленне ў класіфікацыі, структуры чаго-н.

    • Ордэн «За бездакорную службу» 1-й ступені.
    • Другая с. апёкаў.

  4. Вучонае званне.

    • С. кандыдата навук.

  5. У матэматыцы: здабытак роўных сумножнікаў.

    • Лік у пятай ступені.

  6. Частка састаўной ракеты, якая забяспечвае яе палёт на пэўным участку траекторыі і аддзяляецца пасля выгарання паліва, што знаходзіцца ў ёй.

  7. Ступені параўнання — у граматыцы: формы якасных прыметнікаў і прыслоўяў, якія выражаюць якасць прадмета безадносна да яго меры (звычайная ступень) або параўнальна большую ці самую высокую меру якасці (вышэйшая і найвышэйшая ступень).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

чакаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Знаходзіцца дзе-н., затрымлівацца, разлічваючы на чый-н. прыход, на маючае адбыцца што-н.

    • Ч. таварыша.
    • Аўтобус чакаў пасажыраў.
    • Гаспадара чакала новая кватэра.

  2. Спадзявацца, прадбачваць што-н., разлічваць на што-н.

    • Ён ужо нічога добрага не чакаў.
    • Ч. вясцей.
    • Ён не чакаў сустрэць тут знаёмага.

  3. Быць наканаваным каму-н., прадбачыцца (пераважна аб чым-н. непрыемным).

    • Яго чакалі непрыемнасці.
    • Ніхто не ведае, што яго чакае.

  4. чакай(це): Ужыв. як пагроза, як папярэджанне: я табе дам! Я табе пакажу! і пад.

    • Зноў падмануў? Ну чакай жа!

  5. іншыя значэнні:

    • Не чакай дабра — пра магчымасць бяды, непрыемнасці ад каго-, чаго-н.
    • Чакаць з мора пагоды (размоўнае неадабральнае) — спадзявацца, разлічваць на што-н., застаючыся пасіўным; безнадзейна чакаць.
    • Чакаць не дачакацца (размоўнае) — з нецярпеннем, прагна чакаць.

|| назоўнік: чаканне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

зямля назоўнік | жаночы род

  1. (у тэрміналагічным значэнні — 3 вялікае). Трэцяя ад Сонца планета, якая круціцца вакол сваёй восі і вакол Сонца.

    • Месяц — спадарожнік Зямлі.

  2. Суша (у адрозненне ад воднай або паветранай прасторы).

    • На гарызонце маракі ўбачылі зямлю.
    • Адрознівацца як неба ад зямлі (вельмі моцна, рэзка).

  3. Глеба, верхні слой кары нашай планеты, паверхня.

    • Апрацоўка зямлі.
    • Хадзіць па зямлі.

  4. Рыхлае цёмна-бурае рэчыва, што ўваходзіць у састаў кары нашай планеты.

    • З. з пяском і глінай.

  5. Тэрыторыя, якая знаходзіцца ў чыім-н. уладанні, карыстанні.

    • Калгасная з.
    • Цалінныя землі.

  6. Краіна, дзяржава (высокае).

    • Беларуская з.

|| памяншальна-ласкальная форма: зямелька і зямліца.

|| прыметнік: зямельны, земляны і зямны.

  • Зямельны ўчастак.
  • Зямельныя работы (работа па ўпарадкаванню насыпаў, каналаў і пад.).
  • Зямны шар.
  • Зямная вось.
  • Зямны паклон — нізкі паклон, як выказ глыбокай павагі, удзячнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)