Verbum

уну́траны, -ая, -ае.

1. Які знаходзіцца ўнутры.

Унутраныя дзверы.

Унутраныя хваробы (органаў грудной і брушной поласці).

2. перан. Які складае змест, раскрывае саму глыбіню, сутнасць, душу каго-, чаго-н.

Унутранае чуццё.

Унутраная сувязь з’яў.

У. свет мастака.

У. голас (перан.: пра думкі).

3. Які мае адносіны да жыцця ўнутры якой-н. арганізацыі, дзяржавы.

Унутраная палітыка.

Унутраная пазыка.

Правілы ўнутранага распарадку.

успы́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; зак.

1. Раптоўна разгарэцца, загарэцца.

Успыхнула запалка.

Успыхнуў пажар.

2. перан. Раптоўна пачацца, узнікнуць (пра пачуцці, грамадскія ўзрушэнні і пад.).

Успыхнуў бой.

Успыхнула сварка.

3. перан. Пачырванець (ад хвалявання, збянтэжанасці і пад.).

|| незак. успы́хваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. успы́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (да 1 і 2 знач.).

У. бензіну.

У. тыфу.

утапта́ць, утапчу́, уто́пчаш, уто́пча; утапчы́; утапта́ны; зак., што.

1. Умяць, топчучы нагамі.

У. зямлю.

2. у што. Топчучы, уціснуць.

У. акурак у зямлю.

У. у гразь каго-н. (перан.).

3. Складаючы, уціснуць куды-н. усё, многае (разм.) або прыціснуць, умяць.

У. усе рэчы ў чамадан.

У. сена.

4. перан. Многа з’есці чаго-н. (разм.).

У. талерку кашы.

|| незак. уто́птваць, -аю, -аеш, -ае.

хвалява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Быць у хваляванні (у 1 знач.).

Мора хвалюецца.

2. перан. Перажываць хваляванне (у 2 знач.), знаходзіцца ў трывожным стане.

Х. перад экзаменамі.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Выказваць пратэст супраць чаго-н., масавую незадаволенасць чым-н.

Натоўп хваляваўся.

|| зак. усхвалява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся.

пло́скасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. гл. плоскі.

2. У геаметрыі: паверхня, якая мае два вымярэнні.

Лінія на плоскасці.

3. Роўная, гладкая паверхня.

П. самалёта (крыло). Нахіленая п.

Каціцца па нахіленай плоскасці (перан.: пра паступовае маральнае падзенне).

4. перан. Галіна, сфера распаўсюджання чаго-н., пункт гледжання.

Разгледзець пытанне ў іншай плоскасці.

|| прым. пло́скасны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Плоскасныя вымярэнні.

му́зыка, -і, ДМ -зыцы, ж.

1. Галіна мастацтва, якая адлюстроўвае рэчаіснасць у гукавых мастацкіх вобразах, а таксама творы такога мастацтва.

Класічная м.

Інструментальная м.

М.

Ю.

Семянякі.

2. Выкананне твораў гэтага мастацтва на інструментах.

М. і спевы.

3. перан., чаго. Мелодыя, прыемнае гучанне чаго-н.

М. мовы.

4. перан. Якая-н. добра арганізаваная, наладжаная справа (разм.).

Сапсаваў усю музыку.

мя́кнуць, -ну, -неш, -не; мяк, мя́кла; -ні; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Рабіцца мяккім (да 1 знач.).

Сухары мякнуць у вадзе.

2. перан. Рабіцца вялым, расслабленым.

3. перан. Прыходзіць у стан душэўнай дабрыні, чуласці, спагадлівасці.

|| зак. намя́кнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не, намя́к, -кла (да 1 знач.) і размя́кнуць, -ну, -неш, -не; размя́к, -кла; -ні.

надзьму́цца, -дзьму́ся, -дзьме́шся, -дзьме́цца; -дзьмёмся, -дзьмяце́ся, -дзьму́цца; -дзьмі́ся; зак.

1. Напоўніцца паветрам, газам, зрабіцца пругкім; нацягнуцца ад ветру.

Ветразь надзьмуўся.

2. Пра птушак: натапырыцца, падняўшы пер’е.

3. перан. Пакрыўдзіцца, нахмурыцца, зрабіць нездаволены выраз твару (разм.).

4. перан. Стаць важным, прыняць ганарысты выгляд (разм.).

◊

Надзьмуцца як мыш на крупы (разм.) — пра чалавека, які мае пакрыўджаны, нездаволены выгляд.

|| незак. надзіма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

насе́нне, -я, н.

1. Зачатак вышэйшых раслін, які складаецца з зародка і абалонкі; семя, зерне.

Н. развіваецца з семязавязі.

2. зб. Зярняты раслін, прызначаныя для пасеву.

Н. жыта.

3. перан. Пачатак чаго-н.; тое, што мае ўплыў, уздзеянне.

Пасеяць у сэрцы добрае н.

4. перан. Нашчадкі каго-н. (разм.).

|| прым. насе́нны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Насенная бульба.

паго́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

Стан атмасферы ў дадзеным месцы, у дадзены час; добрае надвор’е.

Марозная п.

Хто дажджом косіць, той пагодай сушыць (з нар.). Рабіць пагоду (перан.: мець рашаючае значэнне ў якой-н. справе). Чакаць з мора пагоды (перан.: знаходзіцца ў чаканні чаго-н. няпэўнага).

|| памянш. паго́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (разм.).

|| прым. паго́дны, -ая, -ае (спец.).

Пагодныя ўмовы.