Раззе́ўрат (разьзеўрат) ’разява, разявака’ (Стан.), сюды ж разяўро́тны ’няўважлівы’ (Сцяшк. Сл.). Ад разявіць (гл.) і рот (гл.), параўн. Гл. ратазей, разява.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сы́мбаль ’сімвал, знак’ (Адм.), сымбо́ль ’тс’ (Некр. і Байк., Стан.; Беларусіка, 19, 228), ст.-бел. сымболъ ’тс’ (XVII ст.). Гл. сімвал.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мацяры́нства, ‑а, н.
1. Стан жанчыны-маці ў перыяд цяжарнасці, родаў і кармлення дзіцяці. Закон аб ахове мацярынства. // Стан, абавязкі і правы маці ў адносінах да дзяцей.
2. Пачуццё да дзяцей, уласцівае жанчыне-маці; уласцівае маці ўсведамленне кроўнай сувязі яе з дзецьмі. Я запомніў толькі .. [Машу], тую шчаслівую ўсмешку і вочы, поўныя гордай радасці мацярынства. Брыль. Смутак па мацярынству даўно парадзіў у Галі пагарду да жанчын, якія не жадаюць мець дзяцей. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГАЗ
(франц. gaz ад грэч. chaos хаос),
агрэгатны стан рэчыва, у якім слаба звязаныя малекулярнымі сіламі часціцы рухаюцца свабодна і пры адсутнасці знешніх палёў раўнамерна запаўняюць увесь дадзены ім аб’ём. Газ, у якім энергію ўзаемадзеяння паміж часціцамі можна не ўлічваць, наз. ідэальным газам. Яго стан апісваецца Клапейрона—Мендзялеева ўраўненнем.
Рэальныя газы пры звычайных умовах мала адрозніваюцца ад ідэальнага, а пры памяншэнні ціску і павышэнні т-ры па ўласцівасцях набліжаюцца да яго; часцей іх стан апісваецца Ван-дэр-Ваальса ўраўненнем. Пры паніжэнні т-ры газы дасягаюць крытычнага стану, пры далейшым ахаладжэнні і павышэнні ціску адбываецца звадкаванне газаў. Калі рух часціц падпарадкоўваецца законам класічнай механікі, газ наз. нявыраджаным (рэальныя газы), а калі квантавыя ўласцівасці часцінак газа пераважаюць — выраджаным (электронны газ у металах пры тэмпературах, блізкіх да 0 К). Пры нізкіх т-рах газы добрыя дыэлектрыкі, але пры пэўных умовах могуць праводзіць эл. ток (гл. Электрычныя разрады ў газах). Мех. ўласцівасці газаў вывучаюцца ў газавай дынаміцы і аэрадынаміцы. Газы складаюць асн. масу атмасферы, пашыраны ў зямной кары, маюць вял. значэнне ў існаванні жывых арганізмаў (гл., напр., Дыханне, Газаабмен) і біягеахімічным кругавароце рэчываў, газы прыродныя гаручыя — кашт. сыравіна для хім. і газавай прам-сці, крыніца забеспячэння разнастайных бытавых, тэхн. і інш. патрэб гаспадаркі.
А.І.Болсун.
т. 4, с. 423
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ненарма́льнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць і стан ненармальнага; адхіленне ад нормы.
2. Ненармальная з’ява. [Кісель:] — Дык я пытаюся ў вас, да якога часу ў нас будуць прадаўжацца такія ненармальнасці. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арганізава́насць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан арганізаванага. Арганізаванасць дзеянняў. Арганізаванасць мас. □ Рабочы клас Расіі вызначаўся самай высокай у свеце рэвалюцыйнасцю, арганізаванасцю і меў вялікі вопыт класавай барацьбы. Праграма КПСС.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асіміля́цыя, ‑і, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. асіміляваць (у 1 знач.) і стан паводле знач. дзеясл. асімілявацца; прыпадабненне.
2. Спец. Працэс засваення расліннымі і жывёльнымі арганізмамі знешніх пажыўных рэчываў.
[Лац. assimilatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абло́м, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. абламваць — абламаць і стан паводле знач. дзеясл. абломвацца — абламацца.
2. Месца пералому.
3. Профіль, разрэз архітэктурнай дэталі. Просталінейныя абломы. Крывалінейныя абломы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знямо́га, ‑і, ДМ ‑мозе, ж.
Стан крайняй стомленасці, страты сілы; знясіленне, бяссілле. Суконка бег і бег, пакуль не паваліўся ад знямогі на зямлю ў густым яловым зарасніку. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэкампрэ́сія, ‑і, ж.
1. Спец. Паступовае змяншэнне ціску, які дзейнічае на вадалазаў, кесоншчыкаў пры пад’ёме іх з глыбіні.
2. Хваравіты стан, які ўзнікае ад рэзкага паніжэння ціску навакольнага паветра.
[Фр. décompression.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)