АБСАЛЮТЫ́ЗМ, абсалютная манархія,

форма дзярж. кіравання, калі дзярж. ўлада неабмежавана належыць адной асобе. Пры абсалютызме, які прыйшоў на змену саслоўнай манархіі, дасягаецца найвыш. ступень цэнтралізацыі з разгалінаваным бюракратычным апаратам, пастаяннай арміяй і паліцыяй. Абсалютызм дасягнуў росквіту ў краінах Зах. Еўропы ў 17—18 ст. У Расіі існаваў у 18—пал. 20 ст. (гл. Самадзяржаўе). Абсалютызм тармазіў далейшае развіццё капіталіст. адносін. Ліквідаваны ў большасці краін бурж. рэвалюцыямі, у Расіі — Лют. рэвалюцыяй 1917.

т. 1, с. 43

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДЖАГАТА́ЙСКІ (ЧАГАТА́ЙСКІ) УЛУ́С,

спадчыннае ўладанне манг. ханаў з роду Джагатая. Вылучыўся з Мангольскай імперыі ў 1224, уключаў сярэднеазіяцкія землі (Маверанахр, Сямірэчча і Кашгар). Пасля Курултая 1251 і ўступлення на прастол Мункэ большасць дарослых прадстаўнікоў дынастыі Джагатаяў была закатавана. У 1260-я г. ўнук Джагатая Алгу аднавіў ва улусе ўладу Джагатаяў. У 1340-я г. улус фактычна распаўся на шэраг феад. уладанняў. Пасля ўтварэння дзяржавы Цімура ўлада Джагатаяў спынілася.

т. 6, с. 83

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

state​2 [steɪt] n.

1. дзяржа́ва;

a federal state федэра́льная дзяржа́ва;

an aggressor state дзяржа́ва-агрэ́сар;

the State Department дзяржа́ўны дэпарта́мент, міністэ́рства заме́жных спраў (ЗША)

2. дзяржа́ўны апара́т; дзяржа́ўная ўла́да;

Church and State царква́ i дзяржа́ва

3. штат;

the State of Texas штат Тэха́с;

the States infml Шта́ты (ЗША)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

komuna

komun|a

ж.

1. камуна;

~a Paryska — Парыжская камуна;

2. разм. камуністычная ўлада;

za ~ą — у часы ПНР (Польскай народнай рэспублікі)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

непадзе́льны

1. (не поддающийся делению) недели́мый;

~ныя часці́цы матэ́рыі — недели́мые части́цы мате́рии;

~ныя лі́кі — мат. недели́мые чи́сла;

2. (не подлежащий разделу) недели́мый, нераздели́мый, неразде́льный;

~ная маёмасць — недели́мое (нераздели́мое) иму́щество;

3. (полностью принадлежащий кому-л.) безразде́льный;

~ная ўла́да — безразде́льная власть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

непадзе́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які не паддаецца падзелу, драбленню, распаду на часткі. Непадзельная часцінка матэрыі. Непадзельныя словазлучэнні.

2. Які не падлягае падзелу; які знаходзіцца ў агульным валоданні. Непадзельная маёмасць. Непадзельны фонд калгаса. // Які складае адзінае цэлае з кім‑, чым‑н. — Зразумей, для Косці яго работа — яго жыццё, — усхвалявана сказала Вера. — Гэтыя паняцці для яго непадзельныя. Шыцік.

3. Якога не дзеляць ні з кім; поўны, абсалютны. Непадзельнае панаванне. Непадзельная ўлада.

4. У матэматыцы — які не дзеліцца без астачы. Непадзельны лік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гібе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Разм. Мучыцца, пакутаваць ад нястачы, голаду, цяжкай працы і пад. Пралетарыят павёў за сабой мільённыя масы сялянства, якое гібела ў галечы і цемры. «ЛіМ». — Кім бы я быў, — падумаў сам сабе Зорын, — каб не савецкая ўлада? Гібеў бы, пэўна, недзе ў кулака ці ў памешчыка за кавалак хлеба парабкам. Гурскі. // Весці пустое, бязмэтнае жыццё; марнець. Сцяпан рэдка сустракаецца з людзьмі, гібее ў сценах сваёй хаты, нібы той пацук у нары. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сове́тский в разн. знач. саве́цкі;

сове́тская власть саве́цкая ўла́да;

сове́тское госуда́рство саве́цкая дзяржа́ва;

сове́тский наро́д саве́цкі наро́д;

сове́тский о́браз жи́зни саве́цкі лад жыцця́;

сове́тский челове́к саве́цкі чалаве́к;

Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик ист. Саю́з Саве́цкіх Сацыялісты́чных Рэспу́блік;

Сове́тская А́рмия ист. Саве́цкая А́рмія.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

духо́ўны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да духу (у 1 знач.); звязаны з унутраным, псіхічным жыццём чалавека. Духоўны свет чалавека. Духоўныя інтарэсы. Духоўная блізкасць. □ Сапраўды-такі здараюцца духоўныя перавароты ў маладых людзей, здаецца часам, што перайначваецца ў чалавека натура. Чорны. // перан. Нематэрыяльны, бесцялесны. Хлеб духоўны.

2. Звязаны з рэлігіяй, царквой; проціл. свецкі. Духоўная ўлада. Духоўная музыка. // Звязаны з кіраўніцтвам царкоўнымі справамі, падрыхтоўкай служыцеляў культу. Духоўнае ведамства. Духоўная семінарыя. // Які належыць да духавенства. Духоўная асоба. // Які прысвойваецца служыцелям царквы. Духоўны сан. Духоўнае званне.

•••

Духоўны айцец гл. айцец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эксплуата́цыя, ‑і, ж.

1. Бязвыплатнае прысваенне аднымі людзьмі прадуктаў працы іншых людзей, заснаванае на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці. [Лаўрыновіч:] — Савецкая ўлада вызваліла сялянскую беднату ад эксплуатацыі і памагла ёй стаць на ногі. Лобан. Сацыялістычны прынцып свабоды і роўнасці ўсіх рас і нацый атрымаў верх над капіталістычным прынцыпам эксплуатацыі і прыгнечання. «Звязда».

2. Пастаяннае, сістэматычнае выкарыстанне (зямлі, яе нетраў, чыгунак, дарог, машын, агрэгатаў і пад.) для якіх‑н. практычных мэт. Эксплуатацыя станкоў. □ У горадзе ўведзена ў эксплуатацыю новая аўтаматычная тэлефонная станцыя на 4 тысячы кропак. «Звязда».

[Фр. exploitation.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)